Ο
ακούραστος κυνηγός των αρχαιοκάπηλων του 'Αττίλα'
ΧΡΙΣΤΑΚΗΣ
ΧΑΤΖΗΠΡΟΔΡΟΜΟΥ : ΜΙΑ ΖΩΗ ΑΝΑΖΗΤΑΕΙ ΤΑ ΚΛΕΜΜΕΝΑ
Ο
ακούραστος κυνηγός των αρχαιοκάπηλων του 'Αττίλα'
Έσωσε από αρχαιοκάπηλους
και συγκέντρωσε πάνω από περίπου 2.000 σημαντικές αρχαιότητες, σπαράγματα της
προϊστορίας και της ιστορίας της Κύπρου, αλλά μετά την εισβολή χάθηκαν τα
πάντα, όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στο σπίτι του στην Αμμόχωστο όπου φυλασσόταν η
πολύτιμη συλλογή και πήραν όλα τα αρχαία αντικείμενα.
Σήμερα, στα 87 του χρόνια,
ο δικηγόρος Χριστάκης Χατζηπροδρόμου, που ζει στη Λευκωσία, δίνει, παρά την
ηλικία του, έναν τιτάνιο αγώνα με τεράστιο οικονομικό κόστος προκειμένου να
εντοπίσει -σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων του υπουργείου Μεταφορών της
Κύπρου- κομμάτια της μοναδικής και πολύτιμης συλλογής του στο εξωτερικό.
Διεκδικεί την επιστροφή και τον επαναπατρισμό τους για να τα δωρίσει στη
συνέχεια στο κυπριακό κράτος.
Σημειώνεται πως η συλλογή
του ήταν νόμιμη, καταγεγραμμένη σε συνεργασία με το αρμόδιο υπουργείο της
Κύπρου και απέβλεπε να διασώσει αρχαιότητες ώστε να παραμείνουν στο κυπριακό
έδαφος.
Στις αρχές του καλοκαιριού
επαναπατρίστηκε ένα σπάνιο πήλινο ειδώλιο βρέφους σε λίκνο της Μέσης Εποχής του
Χαλκού (2000-1650 π.Χ.), το οποίο και δώρισε στο Τμήμα Αρχαιοτήτων, για να
εκτεθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κύπρου στη Λευκωσία, ενώ πριν από μερικές
μέρες πήρε πίσω ένα ειδώλιο αναβάτη της Κυπρο-Αρχαϊκής περιόδου (700 π.Χ.), για
το οποίο καμαρώνει ιδιαίτερα.
Και
βυζαντινές εικόνες
Πήλινο
ειδώλιο αλόγου με αναβάτη πολεμιστή. Χρονολογείται στο 700 π.Χ.
Όνειρο του να βρει στην
Αμερική έναν σπάνιο λυχνοστάτη, ύψους 70 εκ., με απεικόνιση της θεάς της
γονιμότητας Αστάρτης, που την περιστοιχίζουν δύο κεφαλές ζώων, μοναδικό κομμάτι
γεωμετρικής εποχής, το οποίο αγόρασε το 1963 αντί του, ιλιγγιώδους για την
εποχή του, ποσού των 50.000 κυπριακών λιρών. Οι πληροφορίες του αναφέρουν ότι
οι Τούρκοι τον έσπασαν σε δύο κομμάτια και τον μετέφεραν στην Αμερική -πιθανόν
στις ΗΠΑ-, ενώ ένας παρόμοιος, ίδιας εποχής, αλλά πολύ μικρότερος, εκτίθεται
στο Μουσείο του Λούβρου. «Δεν θα κλείσω τα μάτια μου αν δεν τον βρω», λέει.
Τα τελευταία χρόνια έχει
πάρει πίσω συνολικά περίπου 50 από τα αρχαία αντικείμενα της πολύτιμης συλλογής
του, καμία όμως από τις 22 εικόνες βυζαντινής εποχής που χρονολογούνταν από τον
14ο έως τον 19ο αιώνα.
«Πάνω από 50 χρόνια δίνω
αγώνα για να σώσω την ιστορία και την ταυτότητα της Κύπρου. Πιστεύω ότι όλοι
πρέπει να κάνουμε το ίδιο, γιατί το πολύπαθο νησί μας δεν αντέχει να χάσει άλλα
κομμάτια της Ιστορίας του. Δεν θα δώσουμε την ευκαιρία στους εισβολείς να
οικειοποιηθούν τα πάντα. Οι Κύπριοι δίνουμε ιερό αγώνα για τον τόπο μας»,
δηλώνει στο «Εθνος της Κυριακής» ο 87χρονος δικηγόρος, που, παρά την ηλικία του
και τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει, συνεχίζει να ψάχνει σε οίκους
δημοπρασιών και σε αρχαιοπωλεία για κομμάτια της πολύτιμης συλλογής του.
«Πραγματικά η συλλογή του
κ. Χριστάκη Χατζηπροδρόμου είναι μια από τις σημαντικότερες ιδιωτικές συλλογές
της Κύπρου και αριθμούσε περίπου 2.000 πολιτιστικά αγαθά. Ως αποτέλεσμα της
τουρκικής εισβολής του 1974, τα αντικείμενα κλάπηκαν και διασκορπίστηκαν», μας
λέει η διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων του υπουργείου Μεταφορών Επικοινωνιών
και Εργων της Κύπρου, Μαρίνα Σολομίδου-Ιερωνυμίδου.
Μονή
Αποστόλου Βαρνάβα στην Αμμόχωστο
Ο 87χρονος συλλέκτης
μιλάει αργά, θυμάται απίστευτες λεπτομέρειες από τα αρχαία αντικείμενα που
κατείχε και σχεδόν βουρκώνει όταν σκέφτεται πως αυτά έπεσαν στα χέρια των
Τούρκων. Και οργίζεται όταν ξέρει πως πρέπει να πληρώσει 6€ εισιτήριο (!!!) για
να δει 850 από τα αντικείμενα αυτά στο μοναστήρι του Απόστολου Βαρνάβα στην
Αμμόχωστο, τέσσερις αίθουσες του οποίου έχουν μετατραπεί σε μουσείο από τους
Τούρκους.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε
στην Αμμόχωστο, ο πατέρας του καταγόταν από την Αρχαία Σαλαμίνα και αγαπούσε
ιδιαίτερα την αρχαία ιστορία. Μικρός ο κ. Χριστάκης Χατζηπροδρόμου άκουγε
ενδιαφέρουσες ιστορίες για την αρχαία κυπριακή ιστορία και, παρότι σπούδασε
νομικά στο Λονδίνο και στη Νότια Καρολίνα των ΗΠΑ, δεν σταμάτησε ούτε στιγμή να
μελετά την αρχαία ιστορία της πατρίδας του.
«Το 1963 ήταν μια ανώμαλη
και περίεργη κατάσταση στην Κύπρο. Οι Τούρκοι αποσύρονταν στους παράνομους
θύλακές τους και επιδίδονταν ανεξέλεγκτα σε λαθρανασκαφές και εμπόριο
αρχαιοτήτων. Γι' αυτούς η τυμβωρυχία ήταν τρόπος ζωής και επικερδές επάγγελμα.
Σε μια προσπάθεια να σταματήσει την παράνομη εξαγωγή αρχαιοτήτων, η κυπριακή
κυβέρνηση έφερε νόμο που επέτρεπε την αγορά αρχαιοτήτων από τους Κύπριους. Ετσι
μεγάλος αριθμός τους έμειναν στο νησί. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων τις κατέγραψε, τις
μελέτησε, τις δημοσίευσε και τις επέστρεψε στους νόμιμους κατόχους τους», μας
λέει ο συλλέκτης αρχαιοτήτων.
Κάπως έτσι ξεκίνησε να
αγοράζει αρχαία όλων των ειδών και των τύπων και μέσα σε δέκα χρόνια, μέχρι το
1973, η συλλογή του αριθμούσε περίπου 2.000 αρχαία αντικείμενα (1.620 είναι
καταγεγραμμένα), που κάλυπταν όλο το φάσμα της κυπριακής αρχαιολογίας, από τη
νεολιθική περίοδο μέχρι τους μεσαιωνικούς και τους βυζαντινούς χρόνους.
Επιπλέον, απέκτησε 250 εκλεκτά αντικείμενα λαϊκής κυπριακής τέχνης του 18ου και
του 19ου αιώνα και 22 σπάνιες εικόνες.
Το
αγαλματίδιο και ο αμφορέας ανήκαν στη συλλογή του Χριστάκη Χατζηπροδρόμου και
σήμερα εκτίθενται στη Μονή Αποστόλου Βαρνάβα στην Αμμόχωστο που έχει μετατραπεί
από τους Τούρκους σε μουσείο.
«Είχα μια από τις καλύτερες -και ίσως τη
μεγαλύτερη- ιδιωτικές συλλογές κυπριακών αρχαιοτήτων στον κόσμο. Είχα
αντικείμενα που χρονολογούνταν στο 9000 π.Χ., σπάνια κομμάτια», αναφέρει με
καμάρι, αλλά και πίκρα γιατί όλα αυτά έχουν πέσει στα χέρια των εισβολέων και
των αρχαιοκάπηλων.
Η συλλογή του βρισκόταν σε
ειδικά διαμορφωμένους χώρους στο σπίτι του στην οδό Ελευθερίας 22, στην Αμμόχωστο.
Η τουρκική εισβολή τον βρήκε στο Λονδίνο, το σπίτι του επιτάχθηκε και η συλλογή
λεηλατήθηκε.
Επέστρεψε έναν χρόνο μετά
και φυσικά δεν μπορούσε καν να πάει στη γενέτειρά του. Αργότερα έμαθε ότι τον
Φεβρουάριο του 1975 η κατοχική αρχή μάζεψε 890 μεγάλα αντικείμενα, τα έβαλε σε
μία αποθήκη -δήθεν για να τα προστατεύσει-, αλλά έκτοτε αγνοούνται.
Λεηλασία
Το 1976 εντόπισε κάποια
από τα αντικείμενα αυτά σε κατάλογο δημοπρασίας του οίκου Christie's στο
Λονδίνο. Ήταν έξι ειδώλια από πικρόλιθο της Χαλκολιθικής Περιόδου και ένα
περιδέραιο της ίδιας εποχής (3500-3000 π.Χ.). «Αυτή ήταν και η πρώτη επίσημη
ένδειξη της λεηλασίας από τους Τούρκους. Χρειάστηκε μεγάλος αγώνας, με τη
βοήθεια της κυπριακής κυβέρνησης και της Ιντερπόλ, για να μου επιστραφούν», μας
λέει ο Κύπριος συλλέκτης.
Λυχνοστάτης
Γεωμετρικής Εποχής.
Το 1993 έμαθε ότι κάποια
από τα κομμάτια της συλλογής του εκτίθενται στο μοναστήρι του Απόστολου
Βαρνάβα, που βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Εγκωμη, Αγιος Σέργιος, Λιμνιά και
Στύλλοι, κοντά στην Αμμόχωστο και περίπου ένα χιλιόμετρο από την Αρχαία
Σαλαμίνα. Εστειλε έναν φίλο του Βρετανό, ο οποίος του αποκάλυψε ότι τέσσερις
αίθουσες του μοναστηριού έχουν μετατραπεί σε Αρχαιολογικό Μουσείο, στο οποίο
εκτίθεται μεγάλος αριθμός αρχαιοτήτων. Μέσα από εκατοντάδες φωτογραφίες που
τράβηξε ο φίλος του και έχει στην κατοχή του ο κ. Χατζηπροδρόμου, εντόπισε
περίπου 850 αντικείμενα της συλλογής του και με αυτές ξεκίνησε τον αγώνα του
για να τα πάρει πίσω.
«Σήμερα οι Τούρκοι έχουν
βάλει εισιτήριο 6€ για την είσοδο στο μουσείο. Πονάει η ψυχή μου και κλαίω όταν
σκέφτομαι ότι τουρίστες και άλλοι θαυμάζουν αυτούς τους αρχαιολογικούς
θησαυρούς και εγώ, ο νόμιμος ιδιοκτήτης, στερούμαι αυτού του δικαιώματος», μας
λέει.
Κάθε κομμάτι έχει πίσω του
και μια ιστορία, ωστόσο εκείνο που θέλει οπωσδήποτε να φέρει πίσω είναι τον
αγαπημένο του λυχνοστάτη, τον οποίο είχε για χρόνια δίπλα στο κρεβάτι του.
«Τόσο πολύ με είχε εντυπωσιάσει που δεν χόρταινα να τον βλέπω», δηλώνει.
Δικαστικός
αγώνας ετών
Για κάποια άλλα ωστόσο
στάθηκε περισσότερο τυχερός. Το 1998 εντοπίστηκε στο Μόναχο, στην κατοχή τού
τουρκικής καταγωγής αρχαιοπώλη, Αϊντίν Ντικμέν, ένα πήλινο ειδώλιο βρέφους σε
λίκνο της Μέσης Εποχής του Χαλκού (2000-1650 π.Χ.). Οι αρχές βρήκαν 5 αρχαία
αντικείμενα την κατοχή των οποίων δεν μπόρεσε να δικαιολογήσει και τα 4 ήταν
από τη συλλογή του κ. Χατζηπροδρόμου. Υστερα από έναν δικαστικό αγώνα που
κράτησε σχεδόν 20 χρόνια και με τη συνδρομή του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου, τα
αντικείμενα επιστράφηκαν στον νόμιμο κάτοχό τους και το πήλινο ειδώλιο βρέφους
με λίκνο δωρήθηκε από τον συλλέκτη στο Τμήμα Αρχαιοτήτων. Πρόκειται για
σπουδαίο αρχαιολογικό εύρημα με γραπτή διακόσμηση που εμπίπτει σε μια ιδιαίτερη
και σπάνια ομάδα πήλινων ειδωλίων που παρουσιάζουν βρέφος σε λίκνο. Το ειδώλιο
θα αποτελεί κεντρικό έκθεμα της έκθεσης που διοργανώνει το Τμήμα Αρχαιοτήτων
στο πλαίσιο του προγράμματος Saving the Prehistoric Antiquities under Treat,
στις 23 Σεπτεμβρίου, και στη συνέχεια θα εκτίθεται στο Κυπριακό Μουσείο.
Πήλινο
ειδώλιο που παρουσιάζει βρέφος σε λίκνο της Μέσης Εποχής του Χαλμού.
Στα μέσα Ιουλίου
επαναπατρίστηκε από τη Βρετανία ένα ακόμη αρχαίο πήλινο ειδώλιο, το οποίο
εντοπίστηκε ύστερα από διαδικτυακή έρευνα του Τμήματος Αρχαιοτήτων σε
ιστοσελίδα οίκου πώλησης αρχαιοτήτων του Λονδίνου. Ο οίκος παρέδωσε το ειδώλιο
στη Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου και αυτή, με τη σειρά της, στις
κυπριακές Αρχές. Πρόκειται για ένα πήλινο ειδώλιο αλόγου με αναβάτη πολεμιστή,
που χρονολογείται στην Κυπρο-Αρχαϊκή περίοδο (περίπου 700 π.Χ.), το οποίο
επιστράφηκε στον κ. Χατζηπροδρόμου και ο ίδιος συγκινήθηκε ιδιαίτερα.
«Αυτό που θέλω είναι να
γίνει ένα μουσείο με όλα τα αντικείμενα της συλλογής μου. Επιθυμώ διακαώς να τα
βρω όλα και να τα φέρω πίσω. Το κόστος είναι δυσβάσταχτο, αλλά η αγάπη για την
πατρίδα είναι πάνω από όλα. Ετσι είμαστε όλοι οι Κύπριοι», μας λέει.
Επιστράφηκαν
από το Μόναχο
Ο Χριστάκης Χατζηπροδρόμου
με αντικείμενα από την πολύτιμη συλλογή του. Εικονίζονται αρχαία αντικείμενα
που επαναπατρίστηκαν τον Ιούλιο από το Μόναχο. Είχαν βρεθεί στην κατοχή τού
τουρκικής καταγωγής αρχαιοπώλη Αϊντίν Ντικμέν και επιστράφηκαν ύστερα από πολύχρονο
δικαστικό αγώνα. Ανάμεσά τους και το ειδώλιο αλόγου με αναβάτη.
ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ
http://www.ethnos.gr/koinonia/arthro/o_akourastos_kynigos_ton_arxaiokapilon_tou_attila-64470636/
