Σαράντου Ι. Καργάκου : Πολιτική πυγολαμπίδα

Πολιτική πυγολαμπίδα

Σέ «τούτα τά χρόνια τά σακάτικα», όπως ευστόχως τά έχει ονομάσει ο ποιητής, γίνεται μία προσπάθεια σμικρύνσεως των ενδόξων προγόνων μας

Από τον (+) Σαράντο Ι. Καργάκο, Ιστορικό, συγγραφέα

Παρατηρώ ὅτι σέ «τοῦτα τά χρόνια τά σακάτικα», ὅπως εὐστόχως τά ἔχει ὀνομάσει ὁ ποιητής, γίνεται μία προσπάθεια σμικρύνσεως τῶν ἐνδόξων προγόνων μας. Ἔπρεπε νά μικρύνουμε πολύ γιά νά τολμήσουν νά φέρουν κάποιοι, πού διαμορφώνουν τό πνευματικό κλῖμα στήν Ἑλλάδα, στά δικά τους χαμηλά μέτρα τόσο μεγάλες σέ ἦθος, σέ πνεῦμα καί ἡρωισμό μορφές. Στά σχολεῖα μας καί στά πανεπιστήμιά μας προσφέρεται μιά ἱστορική γνώση πιό ξερή καί ἀπό παλιό μανιάτικο παξιμάδι. Τά ἱστορικά γεγονότα ὅμως δέν ἔχουν μόνο ξηρότητα, ἔχουν καί συναισθηματικότητα, πού αὐτή διαποτίζει τίς ψυχές τῶν νεωτέρων γενεῶν καί δημιουργεῖ τό ἱστορικό ἦθος, τήν ἱστορική συνείδηση. Τολμῶ νά πῶ ὅτι αὐτή τή στιγμή ἡ σκοπιανή ἰντελιγκέντσια ἔχει ὑψηλότερο ἱστορικό ἦθος ἀπό τή δική μας πνευματική, καλλιτεχνική ἡγεσία. Ἔτσι μπόρεσαν οἱ Σκοπιανοί καί μέ τή Συμφωνία τῶν Πρεσπῶν νά ὑποκλέψουν τό ὄνομα τῆς Μακεδονίας καί νά τό κάνουν πνευματικό καί πολιτικό τσιφλίκι τους. Διέλαθε ἀπό τά σαΐνια τῆς διπλωματίας μας τοῦτο τό πολύ ἁπλό, ὅτι δηλαδή ὅποιος παίρνει τό ὄνομα ἑνός χώρου παίρνει καί τήν ἱστορία του. Καί κάτι ἀκόμη: ἀφοῦ τούς χαρίσαμε τό ὄνομα Βόρεια Μακεδονία, γιατί δέν ἀπαιτήσαμε νά μπεῖ ρήτρα ὥστε καί οἱ κάτοικοι –καί πιό πολύ οἱ πολιτικοί τους– στά διεθνῆ συνέδρια νά ὀνομάζονται Βορειομακεδόνες;

Ἀπό τά στόματα τῶν κυβερνώντων ἀκούσαμε πολλά, πού κάποια ὄντως εἶχαν μιά γεύση ἀλήθειας. Τό τέχνασμα εἶναι γνωστό. Στά ἐπιχειρήματα τῶν πολιτικῶν, ὅταν ὑπάρχει μιά δόση ἀλήθειας, τότε προκαλεῖται μεγαλύτερη σύγχυση. Εἶναι γνωστό ἐπίσης καί τοῦτο: σέ μιά πολιτική ὑποχωρήσεως τό πρῶτο θῦμα εἶναι ἡ ἀλήθεια. Στόν «Καλό στρατιώτη Σβέικ» τοῦ Γιάροσλαβ Χάσεκ ἕνας συνεχῶς τιμωρούμενος ἔφεδρος ἀξιωματικός λέει γιά τά πολεμικά ἀνακοινωθέντα τῶν Αὐστριακῶν –μετά ἀπό κάθε ὑποχώρησή τους: «Οἱ δυνάμεις μας μετετέθησαν εἰς θέσεις ἐκ τῶν προτέρων μελετηθείσας». Τούτη τή φράση ἀξιοποίησε ἐπιτυχῶς στόν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ὁ ἀριστοτέχνης τῆς προπαγάνδας Ἰωσήφ Γκαῖμπελς, πού σέ κάθε ὑποχώρηση τοῦ γερμανικοῦ στρατοῦ ἀνακοίνωνε: «Ἐθέσαμεν ἑαυτούς μακράν τοῦ ἐχθροῦ»!

Ἡ κυβέρνηση μέ τήν ὑπογραφή τῶν Πρεσπῶν νόμισε πώς ψέκασε τό πρόβλημα τῶν Σκοπίων μέ μπαϊγκόν, ὁπότε, ὅπως ἔλεγε ἕνας δήμαρχος Ἀθηνῶν, ὀνόματι Ρίτσος, συγγενής τοῦ ποιητῆ, στά ἑπτά χρόνια τῆς δικτατορίας, «τέζα τό πρόβλημα»! Τέζα ὅμως εἶναι τά ἱστορικά δικαιώματα τῆς Ἑλλάδος ἐπί τῆς Μακεδονίας. Οἱ πολιτικοί μας ἐκπρόσωποι εἶπαν καί συνεχίζουν νά λένε πολλά καί ἠχηρά. Περιττόν! Δέν χρειάζεται νά προσθέτεις ἀφρόλουτρο γιά νά κάνεις σαπουνόφουσκες. Ὅλα ὅσα μᾶς εἶπαν τά τελευταῖα χρόνια ἀποδείχθηκαν εὐμεγέθεις ἀλλά πολύχρωμες πομφόλυγες. Λυπᾶμαι, ἀλλά δέν βλέπω νά γίνεται κάποια προσπάθεια νά ὑψωθοῦμε λίγο πιό πάνω ἀπό τή λάσπη μας. Μᾶς λείπουν πολλά, μᾶς λείπει κυρίως ἡ ἐργασιακή ἠθική. Τό φιλότιμο γιά μιά παραγωγική προσπάθεια, ὥστε νά μήν τροφοδοτοῦμε τό «μοντέρνο παιδομάζωμα» τῶν ξένων χωρῶν. Σέ εἴκοσι χρόνια ἡ Ἑλλάδα θά εἶναι μιά χώρα χωρίς δικά της παιδιά.

Ἀκούσαμε πολλά γιά τή θεραπεία τῶν δεινῶν στό Μάτι, ἀλλά στήν πράξη ὥς αὐτή τή στιγμή πού χαράσσονται οἱ γραμμές αὐτές δέν εἴδαμε τίποτα. Μέ ἀέρα κοπανιστό δέν μπορεῖ νά κάνεις κολοκύθι γεμιστό, παρά τίς κάποτε δηλώσεις περί γεμιστῶν ἐρίτιμης ὑπουργοῦ. Γι’ αὐτό ὅσο πιό πολύ ξεφεύγουμε ἀπό τήν τελευταία μας καταστροφή τόσο πιό πολύ πλησιάζουμε τήν ἑπόμενη. Εἶναι θλιβερό! Δέν ὑπάρχει ἐμπιστοσύνη στά λόγια τῶν πολιτικῶν. Τό πολιτικό ψέμα ἐξαπλώνεται σάν τόν ἰό ἔμπολα, πού μεταλλασσόμενος γίνεται ἰσχυρότερος καί σκοτώνει στό διάβα του καθετί. Ἡ ἀγάπη γιά τήν πατρίδα ἐκδηλώνεται λεκτικά μόνο ὅταν πλησιάζουν οἱ ἐκλογές. Αὐτό πού πάντα προέχει εἶναι τό ἐξουσιαστικό πάθος. Καί τοῦτο τό πάθος δέν καταπαύει. Εἶναι σάν τά δόντια τοῦ καρχαρία· ἅμα σπάσει κάποιο, στή θέση του φυτρώνει ἄλλο!

Τά πράγματα, παρά τά χρυσίζοντα λόγια, «δέν βαίνουν καλά στήν ἀποικία», ὅπως θά ἔλεγε ὁ Καβάφης. Καί δέν κατανοῶ γιατί ὁ κ. πρωθυπουργός φαίνεται ἀδικαιολόγητα μονίμως εὐχαριστημένος ἀπό τόν ἑαυτό του. Μπορεῖ νά τόν θεωρεῖ σάν ἄτομο τῆς ἱστορίας, ἀλλά πρό πολλοῦ ἡ ἱστορία τόν ἔχει ξεπεράσει. Θά μείνει στά ἑλληνικά χρόνια σάν πολιτική πυγολαμπίδα.

3.12.2018

https://www.dimokratianews.gr/content/93467/politiki-pygolampida

Aννα Παναγιώτου Τριανταφυλλοπούλου : Γλώσσα, ορθογραφία και πολιτική

Γλώσσα, ορθογραφία και πολιτική

Γεγονός είναι ότι όλα ανεξαιρέτως τα πολιτικά και εθνικά ζητήματά μας έχουν μια γλωσσική παράμετρο

Από την

Aννα Παναγιώτου Τριανταφυλλοπούλου

Καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου

Σκεφτόμουν ότι εδώ και αρκετούς αιώνες η ζωή μας -των Ελλήνων- ορίζεται ή καθορίζεται εν πολλοίς από ζητήματα - το ανατολικό ζήτημα, το μακεδονικό, το κυπριακό, το γλωσσικό ζήτημα. Όχι πως άλλοι λαοί δεν ταλανίζονται από ζητήματα εθνικά, γλωσσικά, πολιτικά. Γεγονός είναι ότι όλα ανεξαιρέτως τα πολιτικά και εθνικά ζητήματά μας έχουν μια γλωσσική παράμετρο, ενώ όλα τα γλωσσικά ζητήματα έχουν μια πολιτική και κοινωνική συνισταμένη πολύ σημαντική. Εξ όσων μπορούμε να κρίνουμε, από την αρχαιότητα οι γλωσσικές και ορθογραφικές αλλαγές είχαν σαφείς πολιτικές συνδηλώσεις· γλώσσα και γραφή αποτελούσαν κατεξοχήν στοιχεία ταυτότητας, άρα και διάκρισης έναντι του «άλλου», όπως και αν αυτός οριζόταν. Στο σύντομο κείμενο που ακολουθεί, θα αναλύσουμε ορισμένες γλωσσικές και ορθογραφικές μεταρρυθμίσεις στην αρχαιότητα σε σχέση με τον χρόνο και τις ιστορικές περιστάσεις, και θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε τις πολιτικές και άλλες παραμέτρους τους.

Στο βασίλειο της Πάφου στην Κύπρο παρατηρείται κατά τη διάρκεια της Κλασικής Περιόδου συστηματική και οργανωμένη παρέμβαση της κεντρικής Αρχής σε θέματα γραφής, ένα είδος γλωσσικής πολιτικής. Η αξιοσημείωτη αυτή πολιτική εκφράζεται με μεταρρύθμιση της γραφής, δηλαδή του παφιακού συλλαβαρίου, στο σχήμα, στον αριθμό και στη φωνητική αξία των συλλαβογραμμάτων. Κατά τη διάρκεια δε της βασιλείας του τελευταίου μονάρχη της Πάφου, Νικοκλέους (±325-309 π.Χ.), παρουσιάζεται τάση συντηρητικότερης ορθογράφησης σε σχέση με τα επίσημα κείμενα των προκατόχων του. Παρατηρείται επίσης επανεισαγωγή αρχαϊζόντων τύπων, μάλιστα με κάθαρση μη παφιακών διαλεκτικών τύπων.

Είναι προφανές ότι κατά τη διάρκεια του ανηλεούς πολέμου των διαδόχων, ένα από τα θέατρα του οποίου υπήρξε η Κύπρος, η βασιλική γραμματεία της Πάφου έκανε συνειδητή προσπάθεια στροφής σε πιο συντηρητικό (ορθογραφικώς, γραμματικώς και λεξιλογικώς) γραπτό λόγο, επιλέγοντας τοπικά «παλαιικά» διαλεκτικά στοιχεία. Αυτός ο αρχαΐζων λόγος συμβόλιζε, θεωρώ, εντός και εκτός του βασιλείου, την (επίσημη) προστασία και προβολή της τοπικής ιδιαιτερότητας και ανεξαρτησίας του βασιλείου κατά τα τελευταία δραματικά χρόνια, πριν η Πάφος, όπως όλα τα τοπικά βασίλεια της Κύπρου, χάσει διά παντός την ανεξαρτησία της με την ενσωμάτωση όλης της νήσου στο βασίλειο του Πτολεμαίου Α΄.

Οπως είναι γνωστό, το 403-402 π.Χ., κατόπιν εισηγήσεως του Αρχίνου «?κ Κοίλης», εγκαταλείπεται στην Αθήνα με επίσημη απόφαση των Αρχών το τοπικό (αττικό) αλφάβητο και υιοθετείται ένα ιωνικό. Είχαν προηγηθεί η συντριβή της Αθήνας από τις δυνάμεις της σπαρτιατικής συμμαχίας, που σήμανε το τέλος του σχεδόν τριακονταετούς Πελοποννησιακού Πολέμου (404 π.Χ.), η παράδοση της πόλης στους Λακεδαιμονίους, η ανάληψη της εξουσίας την ίδια χρονιά από τους επονομασθέντες Τριάκοντα (Τυράννους) με την υποστήριξη της Σπάρτης. Κατά τη διάρκεια του καθεστώτος αυτού, εκατοντάδες Αθηναίοι εκτελέσθηκαν, δημεύθηκαν περιουσίες, πολλοί αυτοεξορίστηκαν·· επακολούθησε στάση. Η δημοκρατία αποκαταστάθηκε στα τέλη του θέρους του 404. Προκηρύχθηκε αμνηστία ύστερα από ενέργειες του δημοκρατικού πολιτικού και στρατηγού Θρασυβούλου.

Οι προσπάθειες του τελευταίου για παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων σε ξένους και δούλους συνάντησε την αντίθεση του προαναφερθέντος Αρχίνου, που ανήκε στην ίδια παράταξη. Αυτός ο Αρχίνος, προφανώς κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου του 403, «επί άρχοντος Ευκλείδου», όπως ιστορεί ο Θεόπομπος, εισηγήθηκε την εισαγωγή του ιωνικού αλφαβήτου σε αντικατάσταση του αττικού. Ιωνικά αλφάβητα (ιδιαίτερα της Μιλήτου) ήταν, βεβαίως, εν χρήσει σε ιδιωτικά κείμενα της Αττικής αρκετά νωρίτερα, αλλά είναι ενδιαφέρον ότι η ίδια η αθηναϊκή πολιτεία λαμβάνει επίσημη σχετική απόφαση, ύστερα από μακρά πολεμική περιπέτεια, ήττα, απώλεια της ηγεμονικής θέσης της, την επαύριον της αποκατάστασης της δημοκρατικής ομαλότητας. Με απασχολεί εδώ και χρόνια η συγκυρία·· πιθανολογώ ότι η υιοθέτηση ενός ιωνικού αλφαβήτου ήταν όλως συμβολική μιας προσπάθειας της Αθήνας, μετά τον ορυμαγδό, να αναθερμάνει και να τονίσει τους δεσμούς της με τον ιωνικό κόσμο, τον φυσικό σύμμαχό της και πνευματικό συνοδοιπόρο - πράξη εξόχως πολιτική.

Όπως, ασφαλώς, ήταν πολιτική η απόφαση των κεμαλικών Αρχών στην Τουρκία για αλλαγή της γραφής το 1928 και εισαγωγή ενός τροποποιημένου λατινικού αλφαβήτου στη θέση της αραβικής γραφής - συμβολική των νέων προσανατολισμών, του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους και του εξευρωπαϊσμού που προώθησε η κυβέρνηση του Μ. Κεμάλ.

Όπως αυτόχρημα πολιτική ήταν στα καθ’ ημάς η απόφαση της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή για καθιέρωση της νεοελληνικής ως επίσημης γλώσσας το 1976, δύο χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση και επί των ερειπίων της καθημαγμένης Κύπρου· όπως βεβαίως πολιτικωτέρα ήταν η απλοποίηση του τονικού συστήματος το 1982, μια από τις πρώτες και συμβολικές πράξεις της κυβέρνησης του Α. Παπανδρέου.

https://www.dimokratianews.gr/content/93474/glossa-orthografia-kai-politiki