Γυναίκες που έσπασαν το Άβατο του ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

Η ιστορία της Αθωνικής Πολιτείας, οι νόμοι που την κρατούν μακριά από... πειρασμούς και οι παραβιάσεις των συνόρων του Αγίου Όρους που έγιναν με ή χωρίς την ανοχή των μοναχών

Γυναίκες που

έσπασαν το Άβατο

Στις 16 Οκτωβρίου 1948, ομάδα ανταρτών - 400 άνδρες και γυναίκες- που συγκρούστηκε με άνδρες της Χωροφυλακής έφτασε μέχρι την πρωτεύουσα του Αγίου Όρους, τις Καρυές

Η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Λίτσα Αμανατίδου και πέντε ακόμα γυναίκες βρίσκονται αντιμέτωπες με διαδικασία ποινικής δίωξης από τον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Πρωτοδικών κ. Βασίλη Φλωρίδη, επειδή στο πλαίσιο διαμαρτυρίας για τις διεκδικήσεις Μοναστηριών σε εκτάσεις της Χαλκιδικής παραβίασαν τα σύνορα της Αθωνικής Πολιτείας.

Το περιστατικό αυτό που έγινε την εβδομάδα που μας πέρασε δεν είναι το πρώτο και φυσικά δεν είναι οι πρώτες γυναίκες που έστω και για λίγες ...πιθαμές γης, ή λίγα βήματα, αψήφησαν το Άβατο του Αγίου Όρους στην υπερχιλιετή ιστορία του. Το Άβατο προστατεύεται και από τους νόμους της Ελληνικής Πολιτείας. Συγκεκριμένα, η παραβίασή του τιμωρείται με φυλάκιση δύο μηνών εξαγοράσιμη. (Αρ-θρθ43β Νομ.Διατ. 10-9-1926. ΦΕΚ182/20-7-1953).

Βέβαια, η βουλευτής και οι υπόλοιπες γυναίκες που θέλησαν κατ' αυτόν τον τρόπο να διαμαρτυρηθούν, το περισσότερο που κατάφεραν, πέραν της εισαγγελικής αντίδρασης, ήταν η πράξη τους να καταδικαστεί από την πλειοψηφία των 400-500 Χαλκιδικιωτών. Στο παρελθόν, όμως, υπήρξαν ακόμα και περιπτώσεις που η παρουσία γυναικών στο Άγιον Όρος έγινε και με την ανοχή μοναχών του Άθω. Για παράδειγμα, σε πολεμικές περιόδους το Άγιον Όρος έγινε αρκετές φορές καταφύγιο κυνηγημένων. Ισχνή μειοψηφία μοναχών αντιμετώπισε την αυστηρότητα της Ιερής Κοινότητας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όταν παραβιάστηκε το Άβατο από προνομιούχες Ρωσίδες, κάποιες εκ των οποίων φέρονται από τις ιστορικές αναφορές να φιλοξενήθηκαν στο λεγόμενο ρωσικό μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος στον Άθωνα.

Το Άβατο του Αγίου Όρους για τις γυναίκες καθιερώθηκε ήδη από το πρώτο Τυπικό της Μοναστικής Πολιτείας που συντάχθηκε το 969 μ.Χ. Θεωρητικά, ίσχυε ...ευλαβικά και νωρίτερα, καθώς υπάρχουν θρύλοι που χρονολογούν τις πρώτες «παραβιάσεις» του Άβατου -που μάλιστα ...εμποδίστηκαν, κατά την παράδοση, από την ίδια τη Θεοτόκο- ήδη στον 40 αιώνα. Μια τέτοια θρυλούμενη «παραβίαση» προ επισήμου ιδρύσεως της Μοναστικής Πολιτείας είναι αυτή της Πλακηδίας, κόρης του Μεγάλου Θεοδοσίου (379-395 Μ·Χ·). η οποία λέγεται πως όταν πάτησε στον Άθω, άκουσε μια φωνή που της έλεγε, «Τι θέλεις εσύ εδώ; Εδώ είναι μοναχοί. Εσύ είσαι γυναίκα, γιατί δίνεις στον εχθρό αφορμή να τους πολεμά;» Φυσικά οι Αγιορείτες μοναχοί εξηγούν πως το Άβατο δεν συνιστά υποτίμηση της γυναίκας, αλλά σεβασμό του μοναχισμού και προστασία των μοναχών από τους πειρασμούς.

Από την άλλη πλευρά, η «διάσημη» από τις διενέξεις πολλών ετών, Ιερά Μονή Εσφιγμένου, σύμφωνα με τη βυζαντινή παράδοση ιδρύθηκε από τη Βυζαντινή αυτοκράτειρα Πουλχερία τον 5^ο αιώνα, αν και το σημερινό κτιριακό συγκρότημα άρχισε να δημιουργείται στα τέλη του 10ου αιώνα. Όταν το Άβατο καθιερώθηκε και επίσημα με το πρώτο Τυπικό του Αγίου Όρους, περιελάμβανε όχι μόνο τις γυναίκες, αλλά και κάθε θηλυκό ζώο, κάτι που ισχύει (τυπικά μόνο βέβαια) μέχρι και σήμερα.

Το Άβατο ενισχύθηκε και θωρακίστηκε, στη συνέχεια, με αυτοκρατορικά διατάγματα του Ιωάννη Τσιμισκή, του Κωνσταντίνου Θ' Μονομάχου και του Μανουήλ Παλαιολόγου, αλλά και με πατριαρχικά έγγραφα.Συχνά οι Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, στην πνευματική δικαιοδοσία των οποίων υπάγεται κατά παράδοση το Άγιον Όρος, απέστελλαν αυστηρά γράμματα, όποτε τύχαινε παραβίαση του Άβατου από γυναίκες, όπως έκανε ο Πατριάρχης Ιωακείμ το 1905, όταν σημειώθηκαν παραβιάσεις στη Μονή Αγίου Παντελεήμονα από Ρωσίδες.

Πριν περάσουμε όμως στις ιστορικά καταγεγραμμένες παραβιάσεις του Άβατου, μια ακόμη «θρυλούμενη» ενδιαφέρουσα τέτοια παραβίαση είναι αυτή που σημειώθηκε μετά την Άλωση της Πόλης το 1453, όταν θέλησε να επισκε­φθεί το Άγιον Όρος η μητέρα του Πορθητή Μάρω, θυγατέ­ρα του Σέρβου βασιλιά Γεωργίου, κτήτορα του καθολικού της Μονής Αγίου Παύλου, για να προσφέρει σ' αυτό τα Τίμια Δώρα των τριών Μάγων.

Κατά την παράδοση, λοιπόν, όπως είναι καταγεγραμμένη και σε εκδόσεις της Ιεράς Μονής Αγίου Παύλου, επενέβη η ίδια η Παναγία και την εμπόδισε να πλησιάσει στη Μονή όταν έφτασε στον αρσανά (λιμανάκι)του μοναστηρίου. Έτσι, η επισκέπτρια απλώς επέδωσε τα δώρα στους μοναχούς, που σε ανάμνηση της επίσκεψης έστησαν το Σταυρό που υπάρχει στο σημείο εκείνο και λέγεται «Σταυρός της Βασίλισσας». Ιστορικά καταγεγραμμένη ...εκ παραδρομής παραβίαση του Άβατου από γυναίκες και μάλιστα ομαδική σημειώθηκε τον 7^ο αιώνα, όταν πέρασαν από τον Άθω νομάδες εξ Ανατολών που μαζί με τις γυναίκες τους είχαν σταλεί να ζήσουν στην Πελοπόννησο από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό (1081-1118).

Η πρώτη ...τυπικότατη παραβίαση του Άβατου, από γυναίκα διά της επίσημης οδού έγινε το 1346 από την Ελένη, σύζυγο του Σέρβου ηγεμόνα Στέφανου Δουσάν. Υπάρχουν αναφορές βάσει των οποίων η Ελένη δεν μπήκε σε μοναστήρια, αλλά μόνο εξ αποστάσεως είδε την Ιερά Μονή Χιλανδαρίου (το λεγόμενο «σέρβικο» μοναστήρι).

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, πάντως, ο Στέφανος Δουσάν συνοδεύτηκε από τη σύζυγο του μέσα σε όλα τα μοναστήρια του Αγίου Όρους. Σε νεότερους χρόνους αιτία αυστηρών επιστολών από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης αποτέλεσε σύμφωνα με ιστορικούς η συστηματική παραβίαση του Άβατου από προνομιούχες κυρίες της ρωσικής ελίτ, που φιλοξενήθηκαν για προσκυνηματικούς λόγους στην Ι. Μονή Αγ. Παντελεήμονος, φτάνοντας νύχτα με ρωσικά πλοία στην αποβάθρα της Μονής. Λέχθηκε δε ότι η πυρκαγιά που κατέστρεψε μια πτέρυγα της Μονής, το 1878, σχετίζεται με την παρουσία μιας Ρωσίδας πριγκίπισσας εκεί.

Σε άλλη περίπτωση, πάντως, όταν το ι882 έφθασε στο Άγιον Όρος η μεγάλη δούκισσα Αλεξάνδρα Πετρόβνα για τη θεμελίωση του κύριου ναού της Σκήτης του Προφήτη Ηλία, της ζήτησαν να σεβαστεί το Άβατον, όπως και έπραξε, αναχωρώντας άμεσα. Απλές παραβιάσεις του Άβατου, με την ...αποβίβαση γυναικών στο λιμανάκι της Δάφνης του Αγίου Όρους, κατεγράφησαν το Μάιο του 1942 δύο φορές, μία από τη σύζυγο του λαϊκού γραμματέα της Μονής Σίμωνος Πέτρας και μία από την αρραβωνιαστικιά (ή σύζυγο) υπαλλήλου μαγαζιού της Δάφνης.

Η Ιερά Κοινότητα προέβη σε άμεση απέλαση τους. Στις περιπτώσεις των παραβιάσεων με την ανοχή των ιδίων των μοναχών, περιλαμβάνεται η κατ' ουσίαν -έστω και άτυπη- άρση του Άβατου, το καλοκαίρι του 1944, όταν έφτασαν από την Ιερισσό γυναικόπαιδα και μπήκαν στο Άγιον Όρος και στην Ιερά Μονή Εσφιγμένου ζητώντας προστασία γιατί κινδύνευε η ζωή τους.

Τότε τους παρασχέθηκε καταφύγιο προσωρινό και η ίδια η μονή έλαβε μέριμνα για τη μεταφορά τους ξανά στην Ιερισσό από θαλάσσης. Ανάλογες αναφορές για προστασία γυναικόπαιδων στο Άγιον Όρος υπάρχουν και για την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Κάτι ανάλογο συνέβη το 1854. όταν ο Τσάμης Καρατάσος ξεσηκώθηκε κατά των Τούρκων και τότε τα γυναικόπαιδα από την Ιερισσό μπήκαν στο Άγιον Όρος για να προστατευθούν από τα τουρκικά αντίποινα.

Στις 16 Οκτωβρίου 1948, γυναίκες έφτασαν ως την πρωτεύουσα του Αγίου Όρους, τις Καρυές, διά των όπλων... Συγκεκριμένα, επιτέθηκε στις Καρυές μια μεγάλη ομάδα ανταρτών, αποτελούμενη από 400 άνδρες και γυναίκες ένοπλες, που είχαν ανταλλάξει και πυρά με τους άνδρες της τότε Χωροφυλακής που εδρεύανε στο Άγιον Όρος.

Τις τελευταίες δεκαετίες της μεταπολεμικής και Νεότερης Ιστορίας, υπάρχει η περίπτωση μιας Γαλλίδας συγγραφέως, της Μαρί Σουαζί, που σε βιβλίο της προβάλλει τον αμφισβητούμενο ισχυρισμό ότι έμεινε στο Άγιον Όρος μια εβδομάδα, μεταμφιεσμένη ως άντρας, χωρίς να γίνει αντιληπτή. Αναφέρεται η επίσης αμφισβητούμενη περίπτωση της συζύγου ενός Βρετανού πρέσβη.

Άλλες περιπτώσεις αφορούν κυρίως ...πεισματάρες τουρίστριες που έχουν πλησιάσει με ταχύπλοα τον Άθω ...για να έχουν να λένε πως πάτησαν το Άβατον, έχοντας καταλήξει (συνήθως) να συλ­ληφθούν από τις λιμενικές αρχές.

Πηγή:

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

13.1.2008