Έθιμα Μεγάλης Παρασκευής

-->

Κορυφώνεται τη Μεγάλη Παρασκευή το θείο δράμα. Σε κάθε γωνιά της γης, η ορθοδοξία με κατάνυξη, ευλάβεια και συντριβή, βιώνει τα πάθη του Θεανθρώπου. Οι πιστοί συρρέουν στις εκκλη­σίες και παρακολουθούν την τελετή της αποκαθήλωσης.

Το βράδυ, από άκρη σε άκρη της γης, οι Έλληνες, οι Ορθόδο­ξοι, ψάλλουν το «Ω γλυκύ μου έαρ», καθώς το πένθος κορυφώνε­ται. Κρατώντας αναμμένα κεριά, ακολουθούν τις περιφορές των Επιταφίων, που είναι στολισμένοι με πολύχρωμα λουλούδια. 

Καθώς το πένθος κορυφώνεται τη Μεγάλη Παρασκευή ένα αρχαίο πένθιμο έθιμο αναβιώνει ακόμη και σήμερα σε κάποια από τα χωριά της Μακεδονίας. Την ώρα που περνά ο Επιτάφιος οι νοικοκυρές βγάζουν στην εξώπορτα ένα πιάτο με φυτρωμένους σπόρους και το ξαναπαίρνουν μέσα στο σπίτι τα ξημερώματα

Στολισμός και περιφορά του Επιταφίου

Ο στολισμός και η περιφορά του Επιταφίου είναι το κυριότε­ρο έθιμο της Μεγάλης Παρασκευής. Παλιότερα γινόταν ένας συ­ναγωνισμός ανάμεσα στις ενορίες για τον ομορφότερο στολισμό του Επιταφίου.

Πρώτα πήγαιναν τα λουλούδια για τον στολισμό του Επιτα­φίου οι ελεύθερες και ύστερα οι παντρεμένες. Από κάτω περνού­σαν όλοι από μία φορά ενώ πίστευαν πως αν τα ζωηρά παιδιά πε­ράσουν τρεις φορές θα φρονίμευαν. Τρεις φορές έπρεπε να περά­σουν και οι άρρωστοι για να γειάνουν.

Τα λουλούδια που παίρνουν οι πιστοί από τον Επιτάφιο θεω­ρούνται ευλογημένα και τοποθετούνται στο εικονοστάσι του σπι­τιού. Παλιότερα οι γυναίκες έκαναν από τα λουλούδια αυτά φυ­λαχτά για τους ναυτικούς ενώ ορισμένοι τα χρησιμοποιούσαν και σαν γιατρικό για τον πονοκέφαλο.

Οι «Αδώνιδος Κήποι»

Από τα κατά τόπους έθιμα, που σχετίζονται με την περιφορά του Επιταφίου, αξιοσημείωτο είναι αυτό που τηρείται στις Σέρ­ρες, στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, παραπέμπο­ντας στο τελετουργικό μιας αρχαιοελληνικής παράδοσης.

Όταν ο Επιτάφιος πλησιάζει, κάθε νοικοκυρά τοποθετεί στο κατώφλι του σπιτιού της ένα τραπεζάκι, πάνω στο οποίο έχει το­ποθετηθεί θυμίαμα και η εικόνα του Εσταυρωμένου, πλαισιωμέ­νη από πασχαλιές και άλλα άνθη. Επιπλέον, ετοιμάζεται ένα πιά­το με χλόη κριθαριού ή φακής, έθιμο που παραπέμπει στους «Αδώνιδος Κήπους» της αρχαιότητας. Συμβολίζουν τη νιότη που χάνεται γρήγορα και άδικα όπως και ο Άδωνις που πέθανε από δάγκωμα κάπρου. Την πρώτη μέρα του εθίμου γινόταν αναπαρά­σταση της κηδείας του και τη δεύτερη μέρα η γιορτή για την ανά­σταση του.

Οι παραδόσεις, που κάνουν το ελληνικό Πάσχα μοναδικό ανά τον κόσμο, εξακολουθούν να επιβιώνουν. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, ακόμη και σήμερα, σε κάποια χωριά οι κάτοικοι δεν στρώνουν καν τραπέζι. Το μοναδικό γεύμα της Μεγάλης Πα­ρασκευής αποτελείται από ένα πιάτο ξύδι, όπου όλοι βουτούν το ψωμί και το γεύονται, συμμεριζόμενοι το Θείο Πάθος.

Απαγορεύονται ράψιμο και κάρφωμα

Σύμφωνα με την παράδοση, τη Μεγάλη Παρασκευή το ράψιμο και το κάρφωμα είναι δουλειές απαγορευμένες. Τα ρούχα που ράβονταν εκείνη την ημέρα θεωρούνταν κακότυχα καθώς πί­στευαν ότι θα είχαν την τύχη των ρούχων του Χριστού. Ένα αρ­χαίο πένθιμο έθιμο αναβιώνει ακόμη και στις ημέρες μας την Με­γάλη Παρασκευή σε κάποια από τα χωριά της Μακεδονίας.

Η περιφορά του Επιταφίου, που παλιότερα ελάμβανε χαρα­κτήρα διαγωνισμού μεταξύ των διαφόρων ενοριών για τον ομορ­φότερο στολισμό, εξακολουθεί να δημιουργεί κατανυκτική ατμό­σφαιρα ακόμη και σήμερα σε όποιο σημείο της Ελλάδας κι αν γί­νεται.

«Σήμερα μαύρος ουρανός...»

Μεγάλη Παρασκευή. Το θείο δράμα. «Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα, σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπού­νται» όπως ακόμη μοιρολογούν ακόμη στα χωριά της Μακεδονί­ας.

Η Μ. Παρασκευή είναι ημέρα απόλυτου πένθους για τους χριστιανούς. Επειδή η Μεγάλη Παρασκευή θεωρείται η μέρα των νεκρών, οι άνθρωποι ευπρεπίζουν τους τάφους γιατί πιστεύουν ότι με την Ανάσταση θα έρθουν από τον κάτω κόσμο και πρέπει να βρουν τους τάφους τους περιποιημένους.

Παλιότερα σε πολλά χωριά της Μακεδονίας οι νέοι και οι νέες έβαφαν, την Μεγάλη Παρασκευή, τα πρόσωπα τους με μπογιά προερχόμενη από φυτά και στόλιζαν τους τάφους με κίτρινα αγριολούλουδα. Ο στολισμός του επιταφίου είναι έθιμο το οποίο συνδυαζόταν με τα παιχνίδια των νέων, που συναγωνιζόταν, για να φέρουν πρώτοι τα πιο όμορφα αγριολούλουδα από τα γύρω λιβάδια.