ΤΑ ΧΟΜΠΥ ΜΑΣ : ΣΚΑΚΙ

Το σκάκι έχει την δική του ιστορία

Chaturanga» στην Ινδία

Δύσκολο να είναι κανείς ακριβής όσον αφορά την πραγματική προέλευση του σκακιού. Πολλές έρευνες έγιναν, πολλοί ιστορικοί ασχολήθηκαν και πολλές χώρες εμπλέκονται, όμως η επικρατούσα άποψη είναι ότι το σκάκι κατάγεται από την Ινδία και συγκεκριμένα από το ινδικό παιχνίδι «chaturanga» που παιζόταν τον 6ο μ.Χ. αιώνα. To «chaturanga» στα σανσκριτικά σήμαινε «αποτελούμενος από τέσσερα μέρη/κομμάτια» και για τους Ινδούς εννοούνταν ο στρατός, γιατί αποτελούνταν από τέσσερα σώματα: το πεζικό, το ιππικό, τους ελέφαντες και τα τέθριππα άρματα. Δύο τέτοιες στρατιές βρίσκονταν αντιμέτωπες σε ένα ταμπλό 8x8 τετραγώνων όχι όμως ασπρόμαυρο όπως το σημερινό. Στο ταμπλό υπήρχαν σχεδιασμένα κάποια σύμβολα. Σκοπός των παικτών στο «chaturanga» ήταν να σκοτώσουν όλα τα πιόνια εκτός του βασιλιά, δεν έχουν διασωθεί όμως όλοι οι κανόνες.

«Shatranji» στην Περσία

Το επιτραπέζιο παιχνίδι «chaturanga» πέρασε τα ινδικά σύνορα με τους εμπόρους και ταξίδεψε στην αρχή προς την Ανατολή. Μαθεύτηκε στην Κίνα, μετά στην Κορέα και αργότερα στην Ιαπωνία. Στη συνέχεια ταξίδεψε προς τη Δύση. Κατά τα μέσα του 7ου αιώνα μ.Χ., το ταμπλό του παιχνιδιού... «στήθηκε» στην Περσία και ονομάστηκε «shatranji». Οι Πέρσες διαμόρφωσαν κανόνες που έκαναν το «shatranji» να μοιάζει πιο πολύ με το σημερινό σκάκι: ο στρατός ήταν σχεδόν ο ίδιος και οι κανόνες ήταν παρόμοιοι με αυτούς που ισχύουν στο σκάκι.

Αντί της βασίλισσας υπήρχε ο σύμβουλος του βασιλιά ο οποίος κινούνταν μόνο ένα τετράγωνο διαγώνια. Ήταν το πιο αδύναμο κομμάτι του ταμπλό. Ο ελέφαντας αντικαθιστούσε τον αξιωματικό και κινούνταν μόνο δύο τετράγωνα διαγώνια πηδώντας, όπως ο ίππος, το πρώτο. Ονομαζόταν «Alfil» από το περσικό «Fil» που σημαίνει ελέφαντας. Ακόμη και σήμερα η ονομασία του αξιωματικού είναι «Alfil» στην Ισπανία και «Alfiere» στην Ιταλία.

Στη θέση των πύργων βρίσκονταν τα άρματα. Κινούνταν ακριβώς όπως οι πύργοι σήμερα και ήταν τα δυνατότερα κομμάτια στο ταμπλό. Ονομάζονταν «rukh» («άρμα» στα περσικά) και πολλά χρόνια αργότερα αντικαταστάθηκαν από τους πύργους. Την ίδια όμως ονομασία («rook») έχουν μέχρι και σήμερα στις αγγλόφωνες χώρες.

Η τελική ευθεία

Το επιτραπέζιο παιχνίδι «shatranji» γνώρισε μεγάλη δημοτικότητα στην Περσία. Όπως είναι λογικό καθετί ωραίο εξαπλώ­νεται παντού. Οι Άραβες διέδωσαν το «shatranji» στη δυτική Ευρώπη.

Κάθε χώρα προσέδιδε στο παιχνίδι κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που είχαν να κάνουν με τον πολιτισμό τους. Για παράδειγμα, οι Ρώσοι αντικατέστησαν τους πύργους με πολεμικά πλοία ή όταν έφτασε στη βυζαντινή Ελλάδα η ονομασία του εξελληνίστηκε από «shatranji» σε ζατρίκιον.

Μέχρι το τέλος του 10ου αιώνα το «shatranji» παιζόταν σε όλη την Ευρώπη. Προσέλκυε το ενδιαφέρον βασιλιάδων, φιλοσόφων, ποιητών, επιστημόνων. Οι καλύτεροι παίκτες κατέγραφαν τα παιχνίδια τους για τους απόγονους τους, ενώ προβλήματα και γρίφοι κατά τα οποία ο λύτης τους έπρεπε να πετύχει ρουά ματ σε ορισμένο αριθμό κινήσεων έγιναν εξαιρετικά δημοφιλή το 13ο και 14ο αιώνα. Το σκάκι πήρε την τελική του μορφή στο τέλος του 15ου αιώνα. Κάποιοι παλιοί κανόνες του «shatranji» διαμορφώθηκαν, νέοι κανόνες προστέθηκαν - όπως το ροκέ και η δυνατότητα το πιόνι κατά την πρώτη του κίνηση να προχωρά δύο τετράγωνα αντί για ένα- και οι δυνάμεις ορισμένων κομματιών αυξήθηκαν. Οι πιο σημαντικές αλλαγές ήταν του σύμβουλου, ενός αδύναμου κομματιού στο «shatranji», που έγινε η δυνατότερη όλων βασίλισσα, καθώς και του ελέφαντα σε αξιωματικό. Το τελικό του όνομα, «σκάκι» («chess» στα αγγλικά), έχει πάντα τις ρίζες του στην Περσία και συγκεκριμένα στη λέξη «σαχ» που στα περσικά σημαίνει βασιλιάς.

Η θεά τύχη απουσιάζει

Το σκάκι εξελίχθηκε στο πιο δημοφιλές παιχνίδι στρατηγικής που δημιουργήθηκε ποτέ. Στα σπίτια, στα καφενεία, στα πάρκα, στις πλατείες, στις βασιλικές αυλές, στις σκακιστικές λέσχες το ασπρόμαυρο ταμπλό στηνόταν και η μονομαχία ξεκινούσε. Γράφτηκαν χιλιάδες βιβλία για το σκάκι, βιβλία στρατηγικής και σκακιστικών γρίφων. Στο σκάκι η θεά τύχη δεν παίζει κανένα ρόλο. Δεν υπάρχουν ζάρια ή χαρτιά που μπορεί εντελώς τυχαία να αλλάξουν τα δεδο­μένα ενός παιχνιδιού. Το αποτέλεσμα κρίνεται πάντα από την τακτική και τη στρατηγική των παικτών.

Ο μπλέ σκακιστής

Μια σημαντική στιγμή στη σύγχρονη σκακιστική ιστορία ήταν μια αναμέτρηση που έγινε το 1996. Ο ρώσος πρωταθλητής Γκάρι Κασπάροβ αναμετρήθηκε με έναν... υπολογιστή, τον Deep Blue (βαθύ γαλάζιο). Πρόκειται για ένα σκακιστικό υπολογιστή που κατασκεύασε η IBM και μπορεί να αναλύει εκατομμύρια θέσεις το δευτερόλεπτο. Ο ρώσος πρωταθλητής νίκησε το μηχάνημα με 4-2, αλλά η ΙΒΜ ήθελε να πάρει εκδίκηση και αναβάθμισε τον Deep Blue. Στη ρεβάνς που έγινε ένα χρόνο αργότερα, ο Γκάρι Κασπάροβ αντιμετώπισε έναν ανανεωμένο Deep Blue που ανέλυε 200 εκατομμύρια θέσεις το δευτερόλεπτο, ενώ ο ρώσος σκακιστής μόλις τρεις. Ο Κασπάροβ έχασε 3,5-2,5 και αυτή ήταν η πρώτη φορά που μηχάνημα νίκησε παγκόσμιο πρωταθλητή στο σκάκι. Ύστερα απ' αυτό, σκακιστικά προγράμματα για υπολογιστές άρχισαν να εκδίδονται το ένα μετά το άλλο. Ο καθένας μπορεί πια να παίζει σκάκι με τον υπολογιστή του και να ορίζει το επίπεδο δυσκολίας. Άλλη χάρη έχει όμως να παίζεις με τους φίλους σου...

Κασπάροβ εναντίον Καρπόβ

Ο Κασπάροβ θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους σκακιστές όλων των εποχών. Γεννήθηκε στο Μπακού (στη σημερινή Δημοκρατία του Αζερμπαϊστάν) και από 13 χρόνων άρχισε να συμμετέχει σε διεθνή τουρνουά. Στα 21 του έπαιξε εναντίον του τότε παγκόσμιου πρωταθλητή, του Ανατόλι Καρπόβ, σ' ένα συγκλονιστικό τελικό που κράτησε μήνες και στον οποίο παίχτηκαν 48 παρτίδες. Η κούραση και των δύο παικτών ανάγκασε την παγκόσμια ομοσπονδία να ακυρώσει τα υπόλοιπα παιχνίδια, με αποτέλεσμα ο Καρπόβ να παραμείνει παγκόσμιος πρωταθλητής. Το παιχνίδι επαναλήφθηκε τον επόμενο χρόνο, όπου ο Κασπάροβ αυτή τη φορά κατάφερε να κερδίσει και να στεφθεί παγκόσμιος πρωταθλητής. Διατήρησε τον τίτλο του 12 χρόνια.

Από τους ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΕΣ

της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ (2006)