H κοινοτική διάσταση του Διαδικτύου επεκτείνεται γρήγορα και τείνει να εξελιχθεί στην κυρίαρχη ιδιότητά του. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η ανάλυση του φάσματος των social networks και των διαδικτυακών συλλογικών εφαρμογών κάτω από το πρίσμα ενός νέου, ψηφιακού σοσιαλισμού.
Σε ένα πρόσφατο άρθρο του με τίτλο «Ο Νέος Σοσιαλισμός», το περιοδικό «Wired» χωρίζει το φάσμα των social networks σε βαθμίδες:
Ακολουθούν ιστοχώροι όπου ο διαμοιρασμός εμπλουτίζεται με ένα είδος, έστω και χαλαρής συνεργασίας, όπως το Flickr, όπου φωτογραφίες κατηγοριοποιούνται διεξοδικά από τους χρήστες, και όπως οι «συναθροιστές» που αναδεικνύουν ειδήσεις και κείμενα με βάση την ψήφο προτίμησης των χρηστών, όπως το Digg και η ελληνική εκδοχή του, το Βuzz.
Στην κορυφή βρίσκονται τα μεγάλης κλίμακας projects στα οποία η συνεργασία είναι εκτεταμένη και οργανώνεται σε κάποια υποτυπώδη δομή που ιεραρχεί τις ευθύνες των χρηστών. Έτσι έχει γραφτεί η Wikipedia και έχουν αναπτυχθεί τα διαμάντια τού κινήματος «Ανοικτού Λογισμικού» (open source), όπως το λειτουργικό σύστημα Linux και τα παρεμφερή με αυτό λειτουργικά.
Η απόδοση όλων των παραπάνω συνολικά με τον όρο «Νέος Σοσιαλισμός» ίσως κατ΄ αρχάς να μοιάζει αυθαίρετη. Η παρομοίωση όμως της συλλογικότητας που μορφοποιείται μέσα από τα σύγχρονα κοινωνικά δίκτυα με τον παρωχημένο υπαρκτό σοσιαλισμό ακούγεται ίσως αντιφατική. Η αποκεντρωμένη εκ των πραγμάτων φύση των δικτυακών αλληλεπιδράσεων είναι αντιδιαμετρικά αντίθετη με κάθε έννοια κεντρικής εξουσίας. Τι κοινό έχουν λοιπόν μπορούν να έχουν μεταξύ τους εκτός από το συνθετικό social;
Ανατρέχοντας στη Wikipedia, για έναν επιγραμματικό ορισμό του σοσιαλισμού, βλέπομε ότι αυτός περιγράφεται σαν ένα σύνολο θεωριών οικονομικής οργάνωσης που υποστηρίζουν τη δημόσια ή άμεση ιδιοκτησία και διοίκηση των μέσων παραγωγής και κατανομής των πόρων από τους εργαζομένους και μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από το δικαίωμα ίσης πρόσβαση στους πόρους για όλα τα άτομα. Αν αντικατασταθεί τώρα η οικονομική με τη διαδικτυακή οργάνωση, οι εργαζόμενοι με τους χρήστες και η κοινωνία με τις κοινότητες, τότε η χρήση του όρου «ψηφιακός σοσιαλισμός» συγκλίνει όταν οι πόροι αναφέρονται σε ψηφιακά δεδομένα ή και ευρύτερα σε υπολογιστικούς πόρους.
Έχει όμως νόημα μια τέτοια σύγκριση σε οποιοδήποτε επίπεδο άλλο από αυτό του Διαδικτύου; Έχουν οι διαδικτυακές συλλογικότητες πραγματικές κοινωνικές προεκτάσεις στην πολιτική, στην οικονομία και στην επιστήμη, ώστε να στοιχειοθετείται o γενικευμένος μετασχηματισμός από τον υπαρκτό σοσιαλισμό στον νέο ψηφιακό σοσιαλισμό;
Οι επιπτώσεις βέβαια στην πολιτική είναι άμεσες. Αν σκεφθούμε ότι πολλά επαγγέλματα βασίζονται στο πλεονέκτημα της πληροφόρησης το οποίο απολαμβάνουν οι ασκούντες κάποιο επάγγελμα, σε αντίθεση με το ευρύτερο κοινό που για αυτόν τον λόγο αναγκάζεται να προσφύγει στις υπηρεσίες τους, τότε η ανεμπόδιστη διακίνηση της πληροφορίας και η ελεύθερη διατύπωση και διανομή απόψεων μέσω των social networks ελέγχει ή και περιορίζει τον ρόλο των πολιτικών εκπροσώπων, υποστηρίζει τη διαφάνεια και προωθεί την άμεση δημοκρατία.
Το ΜySociety είναι μια ανοικτή κοινότητα εθελοντών που διαχειρίζεται έναν αριθμό ιστοτόπων μέσω των οποίων οι βρετανοί πολίτες μπορούν να επικοινωνήσουν και να θέτουν συγκεκριμένα προβλήματα υπ΄ όψιν των πολιτικών αρχόντων τους σε όλα τα επίπεδα, με σκοπό τη βελτίωση της αντιπροσώπευσης τους.
Το WikiLeaks παρέχει ένα αμφιλεγόμενο σύστημα μέσω του οποίου απόρρητα κυβερνητικά έγγραφα μπορούν να δουν το φως της δημοσιότητας με τρόπο νόμιμο (σύμφωνα με τους διαχειριστές του) που ταυτόχρονα διασφαλίζει την ανωνυμία της πηγής της διαρροής. Το 2007 το WikiLeaks δημοσίευσε έγγραφο που αφορούσε την καταρρεύσασα τράπεζα Νorthern Rock, το οποίο η βρετανική κυβέρνηση αποδείχτηκε ανίκανη να κατεβάσει από τον ιστότοπο, παρ΄ όλες τις προσπάθειες που κατέβαλε.
Αν προχωρήσουμε ακόμη περισσότερο διαπιστώνουμε ότι τα social networks έχουν διαδραματίσει ζωτικό ρόλο σε περιόδους κοινωνικής αναταραχής ή διατάραξης της δημοκρατίας σε διεθνές επίπεδο και μάλιστα με τρόπο που επηρέασαν τελικά την εξέλιξη των γεγονότων.
Πάρετε σαν παράδειγμα τον Twitter. Η χρήση του Τwitter σαν μέσου ενημέρωσης και άμεσης επικοινωνίας κατά τη διάρκεια των γεγονότων στις πρόσφατες εκλογές στη Μολδαβία και στο Ιράν, χαρακτηρίστηκε με μία ακόμη ιδεολογικά φορτισμένη λέξη: επανάσταση (για παράδειγμα οι «Νew Υork Τimes» έγραψαν : «Το Τwitter στα οδοφράγματα»). Εκεί λοιπόν που οι δημοσιογράφοι στερούνται πρόσβασης λόγω των επιβεβλημένων από τα καθεστώτα απαγορεύσεων, το Τwitter επιτρέπει τη διανομή της πληροφορίας από τους αυτόπτες μάρτυρες προς το ευρύ κοινό. Ανάλογος ήταν ο ρόλος του Τwitter κατά τη διάρκεια των ταραχών του Δεκεμβρίου στην Αθήνα για τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου. Εκεί ο ρόλος του Τwitter έφτασε στο να γίνει ακόμη και επιχειρησιακός. Μαθητές χρησιμοποίησαν την υπηρεσία για να συντονιστούν, εγκατέλειψαν ομαδικά τα σχολεία τους και συγκεντρώθηκαν έξω από αστυνομικά τμήματα με επακόλουθο τις γνωστές εξελίξεις.
Στον οικονομικό τομέα, το Κiva επιτρέπει ένα είδος peer-to-peer δανεισμού με μοναδικό κίνητρο την αρωγή προς πρόσωπα που επιχειρούν με πενιχρά οικονομικά μέσα κάτω από συνθήκες φτώχειας, χωρίς οικονομικό όφελος για τους δανειστές.
Στο επιστημονικό πεδίο, μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της πρώτης απόπειρας επίλυσης μαθηματικού προβλήματος μέσω συνεργασιακού blog (Gower΄s blog), τρία νέα polymath projects, όπως επικράτησε να αποκαλούνται, βρίσκονται σε εξέλιξη.
Η μηχανική που διέπει τον σχηματισμό και τη λειτουργία των social networks είναι πολύπλοκη και κατά περίπτωση εξαρτώμενη από τις παραμέτρους και ιδιαιτερότητες της εκάστοτε εφαρμογής. Ωστόσο το κίνητρο είναι κοινό και δεν εντοπίζεται στο συλλογικό επίπεδο, κατά πρωτεύοντα λόγο, αλλά στο ατομικό. Η μηχανική που τα διέπει είναι αφενός η απόκτηση γνώσεων, είτε μέσω της εθελοντικής εργασίας στο καθορισμένο από την κοινότητα αντικείμενο είτε μέσω της απλής πληροφόρησης, και αφετέρου η αναγνώριση του χρήστη μέσα στα όριά της. Αυτά τα δύο δρουν κατ΄ επέκταση προστατευτικά και εξελικτικά για την ίδια την κοινότητα.
Τα social networks προσφέρουν ένα πεδίο δημιουργικής ισορροπίας με την ανάδειξη της ατομικής δραστηριότητας μέσα στο πλαίσιο ενός συλλογικού εγχειρήματος, απαλλαγμένο από τα συνήθη οικονομικά κίνητρα. Συχνά η εμπιστοσύνη που αναπτύσσεται ανάμεσα σε πυρήνες χρηστών δρα σαν συνεκτική δύναμη για την κοινότητα συνολικά. Αν λοιπόν «ένας άλλος κυβερνοχώρος είναι εφικτός» (κατά παράφραση του γνωστού ακτιβιστικού συνθήματος), μένει να δούμε τις μελλοντικές του επιπτώσεις στον πραγματικό κόσμο.
http://www.wired.com/culture/culturereviews/magazine/17-06/nep_newsocialism
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου