Για να κατανοήσει κάποιος καλύτερα το μέγεθος των κοιτασμάτων που υπάρχουν στο Αιγαίο παραθέτουμε στο χάρτη τις ακριβείς περιοχές όπου όχι απλά υπάρχουν ενδείξεις για την ύπαρξη πετρελαίου αλλά έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες με θετικά αποτελέσματα. Με μια προσεκτική παρατήρηση θα διαπιστώσετε ότι οι «γκρίζες ζώνες» δεν είναι τίποτε άλλο παρά πετρελαιοφόροι ορίζοντες.
Πηγή:
http://www.apodimos.com/arthra/08/Aug/TA_ELLHNIKA_PETRELAIA_THA_PROSFEROYN_MIA_KALLITERH_MERA_STHN_ELLADA/index.htm
Οι έρευνες για κοιτάσματα υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες ζώνες Ελλάδας και Κύπρου και η πολιτική των γειτονικών χωρών Του δρος Κωνσταντινου A. Nικολαου*
Οι έρευνες πετρελαίου, ιδίως στις θαλάσσιες περιοχές, συνδέονται άμεσα με την άσκηση ή όχι κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών στις περιοχές αυτές.
Από τη δεκαετία του 1970 η Ελλάδα παρουσιάζεται να αδυνατεί να ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα σε αρκετές θαλάσσιες ζώνες της, οι οποίες σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας ανήκουν σε αυτήν.
Από την άλλη γειτονικές της χώρες, όπως η Τουρκία, η Αλβανία και η Λιβύη χρησιμοποίησαν, άμεσα ή έμμεσα, τις έρευνες πετρελαίου για να αμφισβητήσουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.
Η Κύπρος προσπαθεί να ασκήσει τα κυριαρχικά δικαιώματά της στις νότιες θαλάσσιες περιοχές, παρά την άσκηση πιέσεων από την Τουρκία, η οποία κατέχει με τον στρατό της το βόρειο μέρος του νησιού, απαγορεύοντας διά της βίας την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, στο κατεχόμενο τμήμα. Ολα αυτά αποδεικνύονται με σειρά χαρτών, αρκετοί από τους οποίους παρουσιάζονται για πρώτη φορά.
Ας δούμε τις περιπτώσεις Ελλάδας και Κύπρου.
ΕΛΛΑΔΑ
Είναι γνωστό ότι όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις, μετά τον Ιούλιο του 1974, αναγνωρίζουν ότι το μόνο πρόβλημα μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας στο Αιγαίο είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας [χωρίς όμως να διευκρινίζεται αν πρόκειται για τη σημερινή εκδοχή της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ)]. Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει δικαίωμα υφαλοκρηπίδας (ή ΑΟΖ) στα νησιά του Αιγαίου και ζητεί τον διαχωρισμό της θάλασσας του Αιγαίου στη μέση γραμμή, μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών των δύο χωρών. Αυτό θα έχει σαν συνέπεια τον κίνδυνο «απομόνωσης» των ελληνικών νησιών του Αιγαίου που θα βρεθούν στη συνέχεια εντός τουρκικής ΑΟΖ. Ας δούμε σε χάρτες πώς εξελίχτηκαν τα πράγματα.
ΧΑΡΤΗΣ 1
Παραχωρήσεις της Ελλάδας σε διεθνείς εταιρείες πριν από τον Ιούλιο 1974
Στον χάρτη φαίνονται οι παραχωρήσεις που είχαν δοθεί στο Αιγαίο πριν από τον Ιούλιο του 1974, με διεθνείς συμβάσεις, σε διεθνείς εταιρείες πετρελαίου, μερικές από τις οποίες είναι πανίσχυρες, όπως CONOCO, TEXACO, Chevron κ. λπ. Είναι γνωστό ότι οι εταιρείες αυτές είχαν και έχουν δυνατότητες πολιτικών παρεμβάσεων για διασφάλιση των συμφερόντων τους. Τα σκιασμένα τμήματα δείχνουν τις παραχωρήσεις σε ξένες εταιρείες και οι μαύρες ευθείες τα σεισμικά προφίλ που είχαν γίνει για τις έρευνες πετρελαίου από την Ελλάδα.
Τον Ιούλιο του 1974 υπήρχαν επτά συμβάσεις σε ισχύ, ενώ άλλες πέντε βρίσκονταν σε στάδιο κύρωσης. Με κόκκινη γραμμή αποτυπώνονται τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ της Τουρκίας και των ελληνικών νησιών και με μοβ γραμμή αποτυπώνεται η μέση θαλάσσια γραμμή, μεταξύ των κυρίως ακτών των δύο χωρών, όπως την εννοεί η Τουρκία σε διάφορες μελέτες και χάρτες που εξέδωσε κατά καιρούς, αμφισβητώντας την υφαλοκρηπίδα - ΑΟΖ των νησιών του Αιγαίου και την κυριαρχία της Ελλάδας σε αυτήν.
Σημειώνουμε ότι το 1971 έγινε η γεώτρηση Ανατολική Θάσος # 1, 13 μίλια από την ακτή και αμέσως μετά η γεώτρηση Λήμνος #1, 12 περίπου μίλια από τις ακτές της Λήμνου, χωρίς να αμφισβητηθούν από την Τουρκία. Το 1972 έγινε η ανακάλυψη του κοιτάσματος φυσικού αερίου, Νότια Καβάλα, στη θαλάσσια περιοχή Θάσου - Καβάλας και αμέσως μετά, το 1974, ανακαλύφθηκε στην ίδια θαλάσσια περιοχή το κοίτασμα πετρελαίου του Πρίνου. Είναι σαφές ότι πριν από τον Ιούλιο του 1974 η Ελλάδα ασκούσε τα κυριαρχικά της δικαιώματα σε όλο το Αιγαίο, μέσω συμβάσεων για έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων.
Η Τουρκία, για να αμφισβητήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στο Αιγαίο, τον Νοέμβριο του 1973 και το 1974, «εκχώρησε» περιοχές του Αιγαίου στην κρατική της εταιρεία πετρελαίου, TPAO, εκδίδοντας τον αντίστοιχο χάρτη (Χάρτης 2).
ΧΑΡΤΗΣ 2
Παραχωρήσεις Τουρκίας στην TPAO (1973- 74) (γραμμοσκιασμένες οι παραχωρήσεις στην TPAO)
Βλέπουμε ότι η Τουρκία χρησιμοποιώντας τις παραχωρήσεις για έρευνες πετρελαίου και την κρατική της πετρελαϊκή εταιρεία, αμφισβήτησε τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.
Το 1974 η Τουρκία εξέδωσε τη NOTAM 714 για τον έλεγχο του ανατολικού εναέριου χώρου του Αιγαίου, ο οποίος περίπου συμπίπτει με τις θαλάσσιες διεκδικήσεις της. Η Ελλάδα αντέδρασε αποφασιστικά και εξέδωσε την ΑΝΤΙ-ΝΟΤΑΜ 1157/74, η οποία στην ουσία εξουδετέρωσε την τουρκική, διότι η Τουρκία αντιλήφθηκε τις ζημίες που προκάλεσε στον τουρισμό της η προηγηθείσα ενέργειά της.
Στην πράξη, όμως, μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, η Ελλάδα κάτω από το βάρος των τουρκικών πιέσεων και των αδυναμιών της, «πάγωσε» και στην ουσία κατάργησε τις συμβάσεις για έρευνες πετρελαίου στο Αιγαίο, «παγώνοντας» και την άσκηση κυριαρχίας της σε όλο το μήκος και το πλάτος του Αιγαίου, το οποίο της ανήκει σαν ΑΟΖ για εκμετάλλευση του υπεδάφους του.
Από 1974 και μετά η Τουρκία χρησιμοποίησε τις έρευνες πετρελαίου κατ’ εξακολούθηση, με την έξοδο των ερευνητικών της σκαφών (Σισμίκ, Χόρα, Πίρι Ρέις) για να επιβάλει σαν τελικό αποτέλεσμα την παύση των ερευνών στο Αιγαίο, σε περιοχές πέραν των έξι μιλίων και να αμφισβητήσει την κυριαρχία της Ελλάδας. Αυτό επιτεύχθηκε έπειτα από διαδοχικές κρίσεις που δημιούργησε η Τουρκία και οι οποίες κατέληξαν στις συμφωνίες της Βέρνης (Κωνσταντίνος Καραμανλής), του Νταβός (Ανδρέας Παπανδρέου), και της Μαδρίτης (Κώστας Σημίτης).
Η Ελλάδα σήμερα παραμένει η μόνη ευρωπαϊκή χώρα χωρίς θαλάσσιες οικονομικές ζώνες, πλην της συμφωνίας των θαλάσσιων συνόρων (στην ουσία ΑΟΖ) με την Ιταλία, που έγινε το 1978 από τον Κ. Καραμανλή. Εκκρεμούν η Τουρκία, η Λιβύη, η Αίγυπτος, η Κύπρος και η Αλβανία.
Η εκ μέρους της Ελλάδας απουσία σταθερής και σθεναρής πολιτικής στα θαλάσσια σύνορα και εμμέσως στις έρευνες πετρελαίου, είχε σαν αποτέλεσμα την αποθράσυνση άλλων γειτόνων με «επιθετικές» πολιτικές, σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της, όπως έγινε με την Αλβανία και τη Λιβύη.
ΧΑΡΤΗΣ 3
Παραχωρήσεις Αλβανίας 1994
Το 1994 η Αλβανία προχώρησε σε παραχώρηση περιοχών στη θαλάσσια περιοχή βόρεια της Κέρκυρας, στην εταιρεία Hamilton, αγνοώντας το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και τη θέση της Ελλάδας για την υφαλοκρηπίδα - ΑΟΖ των νησιών Οθωνοί, Μαθράκι, Ερείκουσα.
Στον χάρτη 3 παρουσιάζεται ανάγλυφα το πρόβλημα και με ερώτημα οι αλβανικές «καταπατήσεις» του 1994. Η παραχώρηση της Αλβανίας, στο μπλοκ Joni 5, καταπατούσε ξεκάθαρα τη θαλάσσια ζώνη των ελληνικών νησιών. Η Ελλάδα, έπειτα από δημοσιεύματα του Τύπου, αντέδρασε με διαβήματα.
Μόλις πρόσφατα, μετά 15 χρόνια εκκρεμότητας, ανακοινώθηκε ότι οι δύο χώρες είχαν έρθει σε συμφωνία (σύμφωνα με το δίκαιο της Θάλασσας), για τα θαλάσσια σύνορα, το περιεχόμενο της οποίας ακόμα δεν είδε το φως της δημοσιότητας. Δυστυχώς, το Ανώτατο Δικαστήριο της Αλβανίας θεώρησε τη συμφωνία «μειοδοτική» για την Αλβανία και ζήτησε την κατάργησή της. Για ακόμα μια φορά οι έρευνες πετρελαίου χρησιμοποιήθηκαν σαν όπλο άσκησης ή αμφισβήτησης κυριαρχικών δικαιωμάτων.
ΧΑΡΤΗΣ 4 (IΗS Energy)
Παραχωρήσεις Λιβύης για έρευνες πετρελαίου
Το 2005 ξεκίνησαν να διαφαίνονται και οι διαθέσεις της Λιβύης στην άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, με χρησιμοποίηση των ερευνών πετρελαίου. Η Λιβύη εξέδωσε τον δικό της χάρτη παραχωρήσεων για έρευνες υδρογονανθράκων.
Στον χάρτη των λιβυκών Αρχών, σε αριθμημένα τετράγωνα, από τις λιβυκές Αρχές, παρουσιάζονται περιοχές της νότιας Κρήτης, η νήσος Γαύδος και μέρος της θαλάσσιας ζώνης της Ελλάδας, σαν να είναι προς εκχώρηση περιοχές της Λιβύης. Η Ελλάδα φαίνεται ότι αντέδρασε μόλις έλαβε γνώση των χαρτών. Οι Λίβυοι πάντως δεν προχώρησαν σε ανακοινώσεις ή διαγωνισμούς για έρευνες υδρογονανθράκων σε περιοχές που εντάσσονται στην ελληνική ΑΟΖ και βρίσκονται πέραν της μέσης γραμμής.
Ποτέ δεν έγινε γνωστό αν είχαν τέτοιο σκοπό ή ήταν εγγραφή κάποιας μελλοντικής παρακαταθήκης. Η έλλειψη όμως ελληνικής πολιτικής σε θέματα θαλάσσιων συνόρων και ερευνών πετρελαίου, (αλλά και επαγρύπνησης), είχαν σαν αποτέλεσμα, την έμμεση έστω, αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.
ΚΥΠΡΟΣ
Η Κύπρος στις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας άρχισε να σκέφτεται σοβαρά την εμπλοκή της στις έρευνες υδρογονανθράκων, αρχικά πιεζόμενη έμμεσα για την οριοθέτηση της θαλάσσιας ζώνης με την Αίγυπτο. Η Αίγυπτος είχε ξεκινήσει μεγάλη προσπάθεια ανακάλυψης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στη θαλάσσιά της περιοχή με μεγάλες επιτυχίες που παρουσιάζονται στον Χάρτη 5. Τα κοιτάσματα που ανακαλύφθηκαν τελευταία ξεπερνούν τα 80 τρισ. κυβικά πόδια.
ΧΑΡΤΗΣ 5
Ανακαλύψεις υδρογονανθράκων στη θαλάσσια περιοχή της Αιγύπτου
Οι έρευνες έγιναν και γίνονται μέσω παραχωρήσεων σε διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες. Η Shell είχε εξασφαλίσει παραχώρηση 42.000 τ. χλμ. στα βαθιά νερά, κοντά στη μέση γραμμή με την Κύπρο, με επιτυχή έκβαση των ερευνών. Την ίδια εποχή, αξιολογήσεις σεισμικών ερευνών που έγιναν στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου, έδωσαν σημαντικά και θετικά στοιχεία για το πετρελαιοδυναμικό της περιοχής νότια του νησιού. Ακολούθησαν οι σημαντικές ανακαλύψεις κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά του Ισραήλ, με τα κοιτάσματα Mari, Dalit και κυρίως του γιγαντιαίου κοιτάσματος Tamar, 90 χλμ. ανοιχτά της Χάιφας. Οι ανακαλύψεις παρουσιάζονται στον επόμενο χάρτη 6 (Θ. Μάζης και συν-2009).
ΧΑΡΤΗΣ 6
Ανακαλύψεις υδρογονανθράκων στη θαλάσσια περιοχή του Ισραήλ
Τα παραπάνω ευρήματα και εξελίξεις προσέδωσαν πετρελαϊκή αξία στη θαλάσσια περιοχή νότια της Κύπρου. Η τότε κυβέρνηση Γλαύκου Κληρίδη έπειτα από διαπραγματεύσεις, οριοθέτησε τη Θαλάσσια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου με την Αίγυπτο, στη μέση γραμμή, δημιουργώντας θετικά τετελεσμένα για την περιοχή. Ακολούθησε ο Λίβανος και η κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου προχώρησε στη διαδικασία του πρώτου γύρου παραχωρήσεων, όπως προβλέπει η Ευρωπαϊκή Οδηγία και οι νόμοι της Κύπρου. Οι κινήσεις αυτές ήταν εκδήλωση αποφασιστικότητας για την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας στη δική της νότια ΑΟΖ, αλλά και τόνωσης της κρατικής υπόστασής της.
ΧΑΡΤΗΣ 7
Παραχωρήσεις Ε-Π υδρογονανθράκων Κύπρου και Τουρκίας 2006- 2007 (επεξεργασία χαρτών IΗS Energy)
Η Τουρκία όμως δεν έμεινε απαθής. Χρησιμοποιώντας τη γνωστή της τακτική, εξέδωσε άδειες ερευνών στην τουρκική κρατική εταιρεία TPAO, δυτικά της Κύπρου και με μερική επικάλυψη κάποιων μπλοκ της Κυπριακής Δημοκρατίας στις ΒΔ περιοχές. Η δημοσίευση των χαρτών φαίνεται ότι δημιούργησε προβλήματα στην εκδήλωση ενδιαφέροντος από ξένες εταιρείες που θα ήθελαν να συμμετάσχουν στον γύρο παραχωρήσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στον χάρτη αυτόν είναι σαφής η αλληλοεπικάλυψη των παραχωρήσεων της Τουρκίας και της Κύπρου στο ΒΔ μέρος των παραχωρήσεων.
Εκτός από τα προβλήματα που προκάλεσε στην Κυπριακή Δημοκρατία, ο χάρτης της Τουρκίας, ταυτόχρονα προκαλεί και σοβαρές επιπλοκές στα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας. Αγνοώντας επιδεικτικά την Ελλάδα, η Τουρκία εξαφανίζει την υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ του Καστελόριζου και παρεμβαίνει στην ελληνική ΑΟΖ. Αγνωστες παραμένουν οι τυχόν αντιδράσεις της Ελλάδας.
ΧΑΡΤΗΣ 8
Παραχωρήσεις Κύπρου - Τουρκίας 2009 (επεξεργασία χαρτών IΗS Energy)
Η κατάσταση επιδεινώθηκε το 2009 με την πρόθεση της κυπριακής κυβέρνησης να προχωρήσει σε δεύτερο γύρο παραχωρήσεων, αγνοώντας τις τουρκικές αντιδράσεις. Οι προθέσεις της κυπριακής κυβέρνησης είχαν σαν αποτέλεσμα την άμεση αντίδραση της Τουρκίας με έκδοση νέων αδειών με αντίστοιχους χάρτες, στην κρατική εταιρεία πετρελαίου TPAO (χάρτης 8). Οι μονομερείς κινήσεις της Τουρκίας, ο νέος χάρτης παραχωρήσεων, σε συνδυασμό με τους παλαιότερους προκαλεί περαιτέρω προβλήματα στην Ελλάδα, η οποία δεν φαίνεται να έχει αντιδράσει.
Οι θαλάσσιες οικονομικές ζώνες Κύπρου και Ελλάδας, θα ήταν ενωμένες αν εφαρμοζόταν το διεθνές δίκαιο. Με τις τουρκικές παραχωρήσεις διχοτομούνται και αποκόπτονται. Στον χάρτη δημοσιεύονται όλοι οι χάρτες παραχωρήσεων και οι αλληλοεπικαλύψεις που καταδεικνύουν ανάγλυφα το πρόβλημα.
Οπως φαίνεται στους χάρτες οι αλληλοεπικαλύψεις είναι πολλές. Αλληλοεπικαλύψεις παρουσιάζονται στις κυπριακές παραχωρήσεις - μπλοκ-. Αλληλοεπικαλύψεις φαίνονται όμως και μεταξύ των τουρκικών «αδειών - παραχωρήσεων», με διαφορά δύο χρόνων, οι οποίες δείχνουν το αλαζονικό imperium της γείτονος, που αποφασίζει και πράττει κατά το δοκούν, αλλάζοντας τους χάρτες παραχωρήσεών της, σύμφωνα με τις εκάστοτε επιδιώξεις της.
ΧΑΡΤΗΣ 9
Ιδεατές αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες κρατών Αν. Μεσογείου (σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας)
Το πώς όμως θα ήταν οι θαλάσσιες οικονομικές ζώνες της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και των χωρών της, αν εφαρμοζόταν το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και οι χώρες της περιοχής έδειχναν αλληλοσεβασμό, αυτό φαίνεται στον χάρτη 9 που επιμελήθηκαν οι Θ. Μάζης και Γ. Σγουρός και παρουσίασαν πρόσφατα σε συνέδριο στην Αθήνα. Στον χάρτη φαίνεται ότι η Ελλάδα θα είχε κυριαρχία στην περιοχή και η ΑΟΖ της θα συνδεόταν με την κυπριακή ΑΟΖ. Η Αίγυπτος δεν έχει θαλάσσια οικονομικά σύνορα με την Τουρκία, ενώ σήμερα η Τουρκία φέρεται να διαπραγματεύεται οριοθέτηση τους!!
Αν δε, συγκρίνουμε τους χάρτες 8 και 9, τότε αναδεικνύεται η επιθετική πολιτική της Τουρκίας και η χρησιμοποίηση των ερευνών πετρελαίου και της κρατικής εταιρείας της, ΤΡΑΟ, στην άσκηση της επεκτατικής πολιτικής της. Από την άλλη φαίνεται η απουσία πολιτικής από την Ελλάδα και η παθητική της στάση, η οποία οδηγεί στη συρρίκνωση των δικαιωμάτων της.
ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Οι έρευνες πετρελαίου συνδέονται με την άσκηση εθνικής κυριαρχίας κυρίως σε μη οριοθετημένες ή αμφισβητούμενες θαλάσσιες περιοχές.
Οι έρευνες πετρελαίου μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε άσκηση πολιτικής κατοχύρωσης ή αμφισβήτησης κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Η απουσία πολιτικής στην έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων μπορεί να οδηγήσει σε αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Η Τουρκία αποτελεί το τέλειο παράδειγμα χρήσης των ερευνών πετρελαίου και της κρατικής εταιρείας πετρελαίου, για άσκηση πολιτικής ενίσχυσης, κατοχύρωσης της δικής της κυριαρχίας ή αμφισβήτησης κυριαρχικών δικαιωμάτων άλλων χωρών. Αυτό έγινε και γίνεται κατά κόρον σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου.
Η Ελλάδα αποτελεί αρνητικό παράδειγμα όπου η έλλειψη πολιτικής στα θέματα έρευνας πετρελαίου οδήγησε σε αδυναμία άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων και σε αμφισβητήσεις της ΑΟΖ, αλλά και των θαλασσίων συνόρων της.
Η Κυπριακή Δημοκρατία χρησιμοποιεί τις έρευνες πετρελαίου για να τονίσει την υπόστασή της και τα κυριαρχικά της δικαιώματα.
Η χρησιμοποίηση της έννοιας της ΑΟΖ, θα ευνοούσε την Ελλάδα.
* Ο δρ Κωνσταντίνος Α. Νικολάου είναι γεωλόγος πετρελαίων - ενεργειακός οικονομολόγος.
Σχετικό γράφημα εδώ
http://wwk.kathimerini.gr/kathnews/graph/28-02-10/s11.pdf
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_28/02/2010_392333
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου