«ΤΟΥ ΒΑΓΙΩΝΕ»
(Κυριακή των Βαΐων)
Τη λέξη «βάϊο» την έχει πάρει ή εκκλησία μας από τον Ευαγγελιστή 'Ιωάννη (12, 12-1), πού σημειώνει, ότι μετά την ανάσταση του Λαζάρου, όταν ό Ιησούς πήγαινε στα 'Ιεροσόλυμα, «όχλος πολύς... έλαβον τα βάϊα των φοινίκων και έξήλθον εις υπάντησιν αυτώ». Οι άλλοι Ευαγγελιστές μιλούν απλώς για «κλάδους» ή «στοιβάδας εκ δένδρων».
Την Κυριακή αυτή, όλες οι εκκλησιές στην Ελλάδα εφοδιάζονται με μικρόκλαδα από δάφνη ή ελιά (ή άλλο νικητήριο φυτό, π.χ. ιτιά ή μυρτιά), καθώς κι από φοινικόκλαρα, πού τα καλλιεργούν κι επίτηδες στον περίβολο τους οι ιερείς και, αφού τα ευλογήσουν στη λειτουργία, τα μοιράζουν στους πιστούς.
Την προμήθεια των κλαδιών για τα βάγια, σε μερικούς ελληνικούς τόπους, την αναλαβαίνουν εθελοντικά, για το καλό της τεκνοποιίας τους, οι νιόπαντρες γυναίκες. Φορούν πράσινα και κόκκινα χρώματα, ετοιμάζουν κοινό φαγητό έξοχης και πάνε στο λόγγο για τα δαφνόκλαρα κτλ. "Όταν τα μαζέψουν, στήνουν χορό, με συσχετισμένα τραγούδια: («"Όλες οι Δάφνες είναι δω κι όλες δαφνολογιούνται...»), και χτυπάει ελαφρά η μια την άλλη με το κλαδί, «για την υγεία και τα παιδιά». Φορτώνονται έπειτα τα δεμάτια, κι η καθεμιά τα πάει στην ενορία της.
Την Κυριακή πάνε όλοι με τα γιορτινά τους στην εκκλησιά κι οι νιόπαντροι με τα γαμπριάτικα. Ό παπάς θα τους τιμήσει με ξεχωριστά στολισμένο βάγιο, πού έχει και λουλούδια μαζί.
Το βάγιο του ο καθένας θα το φέρει στο σπίτι, θα το κρεμάσει στο εικονοστάσι κι η νοικοκυρά θα το φυλάει για λιβάνισμα και για ξόρκι. Πριν να φυλάξουν, και όσο τα κρατούν στο χέρι, χτυπιούνται για το καλό μεταξύ τους, σαν σε χαιρετισμό, κι υστέρα πηγαίνοντας στα χωράφια «βατσάζουν» (χτυπούν με το βάγιο) επίσης τα δέντρα και τα κλήματα και τα ζώα «για το καλό»1.
Στη Σκύρο οι κτηνοτρόφοι περιμένουν το βάγιο της εκκλησίας να πάει ως τη μάντρα, να χτυπήσουν μ' αυτό ένα-ενα τα πρόβατα και να πρωταρχίσουν το άρμεγμα, για τα τυροκομήματα της Πασχαλιάς (Νίκη Πέρδικα, Α' 135-6).
Από τα φοινικόφυλλα, την ημέρα των Βαΐων, τα παιδιά (ή και οι μεγάλοι) αναπτύσσουν μια καλλιτεχνία συνδυασμών για σταυρούς, δαχτυλίδια, περιδέραια, κάποτε και για ολόκληρα βάγια, πού τα εκθέτουν και σαν λατρευτικά καλλιτεχνήματα, στα ξένα Μουσεία2.
Στα φαγητά του σημερινού τραπεζιού (πού είναι ακόμα Σαρακοστή) η Εκκλησία επιτρέπει το ψάρι. "Έτσι έχει γίνει παράδοση να τρώμε κολιό ή μπακαλιάρο σκορδαλιά (όπως και του Ευαγγελισμού), με μπόλικο λάδι και κρασί. Κι είναι εντονότερη σήμερα η λαιμαργία, αφού αύριο αρχίζει βαριά νηστεία, γι' αυτό και με χαρά τραγουδούν το παροιμιακό τετράστιχο:
«Βάγια, Βάγια των βαγιών, τρώνε ψάρι και κολιό, κι ως την άλλη Κυριακή τρώνε το ψημένο αρνί!»
Γιορτάζουν και τα βαφτιστικά Ονόματα «Βάιος» (Βάγιας) «Βαΐα» (Βαγιούλα) και «Δάφνη».
-------------------------------------
1. Το άλληλοχτύπημα με κλαδιά ή βλαστούς κλπ. είναι διεθνής (και αρχαία) μαγική λαϊκή ενέργεια, για τη μετάδοση θλαστικής ανανεωτικής δύναμης και υγείας, ή και γονιμότητας. (Βλ. σχετικό κεφάλαιο «Κτυπήματα» στον Ν. Γ. Πολίτη (Λαογραφικά Σύμμεικτα Β' (έκδ. Β' 1975), σελ. 366-374).
2. «Paques fleuries» λένε οι Γάλλοι την Κυριακή των Βαΐων, και τη χαίρονται αληθινά σαν μέρα ανθοφορίας, κρατώντας ευλογημένα rameaux: μπουκέτα από αγριολούλουδα και πρασινάδες, όπου προσθέτουν φοινικόφυλλα και κορδέλες. Συνηθίζουν όμως να πλέκουν, κι από μόνα φοινίκια, σχήματα καλλιτεχνικά, πού κάποτε τα διατηρούν με καμάρι στο σπίτι (ή στα μουσεία) σαν λαϊκά τεχνουργήματα. (Βλ. P. Menon, R. Lecotte, Au village de France, Marseille (J. Laffitte) 19782 σ. 55-57.
Από το βιβλίο "Πασχαλινά και της Άνοιξης"
του Δημ. Σ. Λουκάτου
Η Κυριακή μετά το Σάββατο του Λαζάρου είναι η Κυριακή των Βαίων. Πρόκειται για την τελευταία Κυριακή της Σαρακοστής και ταυτόχρονα την πρώτη ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας. Ημέρα αφιερωμένη στην είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ.
Όπως μας αναφέρουν οι Ευαγγελιστές, την επόμενη ημέρα της αναστάσεως του Λαζάρου, ο Ιησούς ζήτησε από τους μαθητές του, να του βρουν ένα γαϊδουράκι. Πάνω σε αυτό σκόπευε να πάει στην Ιερουσαλήμ. Εκείνες τις ημέρες είχε μαζευτεί πολύς κόσμος στην πόλη, για τον εορτασμό του Εβραϊκού Πάσχα. Το Εβραϊκό Πάσχα ήταν γιορτή που γινόταν σε ανάμνηση της απελευθέρωσης των Εβραίων από τους Αιγυπτίους.
Πάνω στο γαϊδουράκι, λοιπόν, εισήλθε ο Ιησούς στην Ιερή Πόλη. Ο λαός είχε ήδη μάθει για την Ανάσταση του Λαζάρου, αφού η Βηθανία απήχε μόλις 2,5 χιλιόμετρα από την Ιερουσαλήμ. Τόσο το θαύμα στην Βηθανία, όσο και η υπόλοιπη «δράση» του Ιησού, οδήγησαν τον λαό να τον υποδεχθεί όπως όριζε το εθιμοτυπικό της υποδοχής βασιλέων. Έστρωσαν κλαδιά (βάγια στα εβραϊκά) φοινίκων στους δρόμους από όπου περνούσε ο Χριστός με το γαϊδουράκι και Τον επευφημούσαν τραγουδώντας «Ωσαννά ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου, ο βασιλεύς του Ισραήλ» (Ιωάν.12:13).
Από τα βάια, πήρε το όνομα της η ημέρα αυτή. Με την είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ ξεκινά το Θείο Δράμα. Eπειδή όμως ταυτόχρονα γιορτάζεται η είσοδος του ως Βασιλέας στην Ιερουσαλήμ, η Εκκλησία καλεί τους πιστούς να γιορτάσουν καταλύοντας την νηστεία και επιτρέποντας την βρώση ψαριών.
Στις μέρες μας, την Κυριακή των Βαίων, όλες οι εκκλησίες στολίζονται με βάια. Επειδή στον ελλαδικό χώρο οι φοίνικες δεν απαντώνται συχνά, για τον στολισμό χρησιμοποιούνται κλαδάκια δάφνης, ιτιάς, ελιάς ή μυρτιάς. Τα κλαδάκια αυτά μετά το πέρας της λειτουργίας, μοιράζονται στους πιστούς. Ο λαός μας πιστεύει ότι τα βάια αυτά, έχουν ιαματικές και αποτρεπτικές για το κακό ιδιότητες.
Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας με τα βάια αυτά, «χτυπούν» τις έγκυες γυναίκες πιστεύοντας ότι θα γεννήσουν έτσι πιο εύκολα. Σε άλλες, κρεμούν τα βάια στις πόρτες των σπιτιών σαν φυλακτό. Σε δύο περιοχές, όμως, η Κυριακή των Βαίων, έχει ξεχωριστή σημασία.
Στην Κέρκυρα, γίνεται μεγάλη λιτανεία του Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνα. Η λιτανεία αυτή ξεκίνησε το 1630. Οι Κερκυραίοι τιμούν έτσι τον Άγιο τους, που απάλλαξε το νησί από την Πανώλη το 1629. Ιδιαίτερους εορτασμούς έχουμε και στο Μεσολόγγι. Την Κυριακή των Βαίων του 1826, έγινε η μεγάλη Έξοδος του Μεσολογγίου. Οι γιορτές γίνονται προς τιμή των αγωνιστών που έπεσαν εκείνη την ημέρα.
http://www.matia.gr/7/72/7204/7204_1_4.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου