Ιμια: Τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανών

Το παρασκήνιο της κρίσης των Ιμίων

Ενα ιστορικό ντοκουμέντο που καταγράφει λεπτό προς λεπτό τα γεγονότα και την παρέμβαση της αμερικανικής πλευράς

Του Ιωαννη Μ. Βαρβιτσιωτη*

Αθανασιος Eλλις - Μιχαλης Iγνατιου

Ιμια: Τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανών

εκδ. Α.Α. Λιβάνη

Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο. Πρόκειται για ένα ιστορικό ντοκουμέντο που καταγράφει λεπτό προς λεπτό την κρίση στα Ιμια. Δύο διακεκριμένοι δημοσιογράφοι, οι Αθανάσιος Ελλις και Μιχάλης Ιγνατίου, γνώστες της αμερικανικής πολιτικής, παραθέτουν τα τηλεγραφήματα που αντηλλάγησαν μεταξύ των πρεσβειών των ΗΠΑ στην Αθήνα και Αγκυρα προς το State Department αλλά και προς πολλές άλλες αμερικανικές υπηρεσίες. Το βιβλίο εμπλουτίζεται ακόμη με τις συνομιλίες των συγγραφέων με αρμόδια πρόσωπα, υπεύθυνα για τον χειρισμό του θέματος τόσο από ελληνικής όσο και από αμερικανικής πλευράς. Για να κατανοήσει όμως κανείς τα γεγονότα της περιόδου εκείνης πρέπει να ανατρέξει στο ιστορικό της κρίσης.

Στις 25 Δεκεμβρίου 1995 ένα τουρκικό εμπορικό πλοίο προσάραξε σε μία από τις δύο βραχονησίδες Ιμια, που είναι κοντά στην Κάλυμνο. Ο Τούρκος πλοίαρχος αρνήθηκε βοήθεια από ελληνικό ρυμουλκό, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκικό νησί και κατά συνέπεια αρμόδιες για την προσφορά βοήθειας ήταν οι τουρκικές αρχές.

Λάθος αξιολόγηση

Είναι προφανές ότι οι αρμόδιες ελληνικές αρχές δεν αξιολόγησαν όπως θα έπρεπε τη δήλωση εκείνη, ενώ θα έπρεπε να αντιληφθούν ότι το γεγονός της προσάραξης είχε μεθοδευτεί από τις τουρκικές αρχές, οι οποίες κάτι σοβαρό προετοίμαζαν για την περιοχή. Αυτή η αδυναμία της ελληνικής πλευράς αποτελεί και την απαρχή του δράματος.

Λίγες μέρες αργότερα -στις 29 Δεκεμβρίου- το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών σε διακοίνωση προς την ελληνική πλευρά αναφέρει ότι οι δύο νησίδες ανήκουν στην Τουρκία. Στη δήλωση αυτή ο τότε δήμαρχος Καλύμνου Δημ. Διακομιχάλης αντέδρασε και στις 25 Ιανουαρίου 1996, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή του νησιού, μετέβη στα Ιμια και ύψωσε την ελληνική σημαία. Το ερώτημα το οποίο πλανάται είναι αν ο Διακομιχάλης -που ήταν σημαντικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ- πήρε αυτή την πρωτοβουλία μόνος του ή ήταν κατόπιν συνεννοήσεως με κυβερνητικό στέλεχος. Προσωπικά εκτιμώ ότι ο Διακομιχάλης δεν θα επιχειρούσε μια τέτοια ενέργεια, αν δεν είχε το πράσινο φως από την κυβέρνηση.

Στη συνέχεια δύο Τούρκοι δημοσιογράφοι μετέβησαν με ελικόπτερο στη βραχονησίδα, υπέστειλαν την ελληνική σημαία και ύψωσαν την τουρκική. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ δηλώνει πριν από την ενέργεια αυτή ότι «την επόμενη μέρα η ελληνική σημαία θα έχει κατέβει από τα Ιμια». Με εντολή του υπουργού Εθνικής Αμυνας Γερ. Αρσένη, στις 28 Ιανουαρίου 1996, πλοίο του Π.Ν. κατεβάζει την τουρκική σημαία και υψώνει την ελληνική, ενώ μονάδα βατραχανθρώπων αποβιβάζεται στη Μεγάλη Ιμια.

Με τηλεοπτικές κάμερες

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι ο Αρχηγός ΓΕΣ αρνήθηκε να διαθέσει, παρά την εντολή του Α/ΓΕΕΘΑ, Ειδικές Δυνάμεις. Και γι’ αυτό τον λόγο χρησιμοποιήθηκαν βατραχάνθρωποι. Παράλληλα, η έξοδος του Στόλου από τον Ναύσταθμο κατά τρόπο θεαματικό με παρούσες τις τηλεοπτικές κάμερες, στρατικοποίησε και ουσιαστικά κλιμάκωσε την κρίση.

Δεν γνωρίζω ποιος ευθύνεται για όλες αυτές τις ενέργειες. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι Αρχηγός ΓΕΕΘΑ είχε τοποθετηθεί ο ναύαρχος Λυμπέρης, ο οποίος ενώ είχε αποστρατευθεί, επαναφέρθηκε στην ενέργεια και τοποθετήθηκε σ’ αυτή την κορυφαία θέση. Επρόκειτο για καθαρά κομματική επιλογή, δοθέντος ότι ο Λυμπέρης ήταν ενεργό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ.

Η συνέχεια είναι γνωστή. Στις 31 Ιανουαρίου λίγο μετά τα μεσάνυχτα τουρκικές δυνάμεις αποβιβάζονται στην αφύλακτη Μικρή Ιμια. Τα ξημερώματα της ίδιας ημέρας το ελικόπτερο του Π.Ν. που απογειώθηκε από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο», για να διαπιστώσει αν υπήρχαν Τούρκοι στρατιώτες στη Μικρή Ιμια, κατέπεσε και τα τρία μέλη του πληρώματός του (υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και αρχικελευστής Εκτορας Γιαλοψός) σκοτώθηκαν. Για τα αίτια της πτώσεως του ελικοπτέρου έχουν αναπτυχθεί δύο απόψεις, τελείως αντίθετες μεταξύ τους. Δεν επιθυμώ να τις σχολιάσω.

Οπως αντιλαμβάνεται κανείς βρισκόμασταν μπροστά στην κορύφωση της κρίσεως, η οποία υπήρχε ο κίνδυνος να οδηγήσει τις δύο χώρες σε πολεμικές επιχειρήσεις.

Καχυποψία

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ ήθελε να ωθήσει τα πράγματα στα άκρα, διότι έτσι πίστευε ότι αυξάνεται το κύρος της, στη δε Ελλάδα ο Κ. Σημίτης είναι λίγες μέρες πρωθυπουργός (ορκίσθηκε στις 22 Ιανουαρίου) και ήταν έντονα καχύποπτος προς τα πρόσωπα εκείνα που είχαν τοποθετηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση σε καίριες θέσεις (Βασιλικόπουλος, διοικητής ΕΥΠ, Λυμπέρης, Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, Κουρής, υφυπουργός Εθνικής Αμυνας), διότι φοβόταν μήπως του στήσουν παγίδες τις δύσκολες και κρίσιμες εκείνες ώρες.

Παράλληλα η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των υπουργείων Εθν. Αμυνας και Εξωτερικών ολοκληρώνει την εικόνα. Τότε εκδηλώθηκε η παρέμβαση του ίδιου του προέδρου των ΗΠΑ B. Clinton προς τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας και της Τουρκίας.

Το βιβλίο τελειώνει με την επιτευχθείσα συμφωνία για να αποφευχθεί η σύρραξη των δύο χωρών που περιελάμβανε τρία σημεία: αποχώρηση στρατιωτικών δυνάμεων, απομάκρυνση των σημαιών και αποχώρηση όλων των πλοίων. Οι συνέπειες της συμφωνίας αυτής χρήζουν μιας μεγάλης μελέτης, που όμως εκφεύγει από το αντικείμενο του βιβλίου.

Εν κατακλείδι το βιβλίο αυτό πρέπει να διαβαστεί απ’ όλους εκείνους που ενδιαφέρονται για τη σύγχρονη ιστορία του τόπου μας και παράλληλα είναι βέβαιον ότι θα αποτελέσει ένα ανεκτίμητο στοιχείο για τον ιστορικό του μέλλοντος.

* Ο κ. Ιωάννης Μ. Βαρβιτσιώτης είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής» και πρώην υπουργός.

ΠΗΓΗ:

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_21/02/2010_391214