Τα κάνει όλα λάθος η Ευρώπη;

Οι χώρες της αποκαλούμενης περιφέρειας της Ευρωζώνης (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία και ενδεχομένως ορισμένες ακόμη) θα πρέπει να φέρουν σε πέρας συμπληρωματικές οικονομικές προσαρμογές που, αν και συνήθως συζητιούνται ξεχωριστά, πρέπει να προχωρήσουν παράλληλα. Για την αποκατάσταση των οικονομιών της περιφέρειας του ευρώ, απαιτούνται συγκεκριμένα τρεις διακριτοί τύποι προσαρμογών: η πρώτη προσαρμογή αφορά την ισορροπία μεταξύ της Ευρωζώνης και του υπόλοιπου κόσμου, η δεύτερη την ισορροπία μεταξύ της περιφέρειας και του πυρήνα της Ευρωζώνης και η τρίτη την ισορροπία μεταξύ του χρέους και των εσόδων των χωρών της περιφέρειας με υψηλό χρέος, πρωτίστως δε της Ελλάδας.

Οι λύσεις είναι πολύ απλές αλλά η εφαρμογή τους είναι πολύπλοκη. Καταρχήν, για την ανακούφιση των πιέσεων στις χώρες της περιφέρειάς της – ή τουλάχιστον για τη μερική ανακούφιση των πιέσεων –, η Ευρωζώνη θα πρέπει να ‘εξάγει’ μέρος της απαιτούμενης προσαρμογής μέσω μιας σημαντικής υποτίμησης του ευρώ, που ήδη βλέπουμε να βρίσκεται σε εξέλιξη. Η προσαρμογή αυτή αφορά την ισορροπία μεταξύ της Ευρωζώνης και του υπόλοιπου κόσμου.

Δεύτερον, για την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας των χωρών της περιφέρειας, η προσαρμογή ανάμεσα στην περιφέρεια και τον πυρήνα της Ευρωζώνης απαιτεί τον περιορισμό της διαφοράς πληθωρισμού που αναπτύχθηκε εξαιτίας της μεγάλης ροής κεφαλαίων της περιόδου ως το 2008. Σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, η διαφορά αυτή, από την εισαγωγή του ευρώ, φτάνει στο 14% του ΑΕΠ τους.

Τρίτον, η προσαρμογή μεταξύ του χρέους και των εσόδων των χωρών της περιφέρειας μπορεί να διευκολυνθεί, συν τω χρόνω, από την αύξηση του πληθωρισμού της Ευρωζώνης ως συνόλου. Ωστόσο, επί του παρόντος γίνεται όλο και πιο σαφές ότι για να μπορέσουν οι χώρες της περιφέρειας να αποπληρώσουν το χρέος τους, τουλάχιστον για ορισμένες από αυτές (και πρωτίστως για την Ελλάδα), απαιτείται διατεταγμένη αναδιάρθρωση του χρέους.

Μέχρι στιγμής ωστόσο οι Ευρωπαίοι πολιτικοί κάνουν τα ακριβώς αντίθετα σε όλα τα μέτωπα. Από τη μια μεριά διαρκώς βγάζουν λόγους για την αξία του ευρώ, αν και οι αγορές νομισμάτων απορρίπτουν τις δηλώσεις τους σαν απλή πολιτική ρητορεία και οδηγούν το ευρώ πιο κοντά σε ένα σημείο πραγματικής ισορροπίας.

Από την άλλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να πείσει ότι δεν υπάρχει περίπτωση αναδιάρθρωσης του ελληνικού ή άλλου δημόσιου χρέους μέσα από την ενεργοποίηση του Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Ο μηχανισμός αυτός έχει σχεδιαστεί ωστόσο όχι για την προστασία των χωρών της ευρωπεριφέρειας αλλά για την προστασία των ιδιωτικών τραπεζών.

Προφανώς οι πιστωτές ‘διαβάζουν’ μέσα από τις ανακοινώσεις και αντιλαμβάνονται το αναπόφευκτο του ‘κουρέματος’ των κρατικών ομολόγων. Όπως αναφέρει το Bloomberg, σε πρόσφατη δημοσκόπηση μεταξύ των επενδυτών της παγκόσμιας κοινότητας, το 73% εξ αυτών θεωρεί πιθανή μια ελληνική στάση πληρωμών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο όμως, η αναβολή της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους απλά παρατείνει τη δυσπιστία προς τις ευρωπαϊκές τράπεζες που επιβαρύνονται σε μεγάλο βαθμό με κρατικά ομόλογα των προβληματικών οικονομιών, αλλά και τις χρηματοπιστωτικές αγορές εν γένει – λίγο ως πολύ με τον ίδιο τρόπο που η αβεβαιότητα σχετικά με την έκθεση σε χρεωστικές υποχρεώσεις του αντισυλλαμβαλλομένου οδήγησε το παγκόσμιο σύστημα στην κρίση εμπιστοσύνης του τέλους του 2008.

Γιατί να μη χρησιμοποιηθεί άραγε ο πολυθρύλητος ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ως εγγυητικός μηχανισμός για ένα σχέδιο Ευρωπαϊκού Ομολόγου Brady – στα πρότυπα των ομολόγων Brady που έδωσαν λύση στο πρόβλημα των υπερχρεωμένων λατινοαμερικανικών χωρών στα τέλη της δεκαετίας του 80 – ώστε να μπει τέλος στην περιπέτεια του ευρωπαϊκού χρέους; Μπορεί η πρόταση να φαίνεται ακραία, αλλά ένα τέτοιο σχέδιο θα αποδεικνυόταν πολύ πιο αποτελεσματικό από τη σημερινή αργή αιμορραγία ευρωπαϊκών κονδυλίων που οδηγούν σε ένα επίσημο και πολυμερές χρεωστικό χανγκόβερ το οποίο δεν πείθει και κανέναν...

Ένα τέτοιο σχέδιο θα έφερνε στο φως το μέγεθος της ‘μόλυνσης’ των ευρωπαϊκών τραπεζών μια για πάντα και για όλα τα ιδρύματα, κι έτσι σε τελική ανάλυση θα διευκολύνονταν η στήριξή του συστήματος. Και δεν θα απαιτούσε περισσότερα κεφάλαια από όσα δαπανά σήμερα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με το πρόγραμμα εξαγοράς των κρατικών ομολόγων της ευρωπεριφέρειας – μια προσπάθεια που δεν φαίνεται να εντυπωσιάζει τις αγορές. Στην πραγματικότητα, σήμερα τα σπρεντ των ισπανικών και των ιταλικών κρατικών ομολόγων βρίσκονται πιο ψηλά από τότε που άρχισε να εφαρμόζεται το πρόγραμμα της ΕΚΤ.

Τέλος, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μοιάζουν να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για το ποια θα προχωρήσει στην πιο δραστική δημοσιονομική αναπροσαρμογή. Πρόκειται για μια λύση ‘καθαρής ήττας’, ίσως ελκυστική μόνο για τους πλέον κοντόφθαλμους αναλυτές της αγοράς – και κατά έναν περίεργο τρόπο, για το επαμφοτερίζον Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, που πριν ένα χρόνο σωστά συνιστούσε συντονισμένες πολιτικές δημοσιονομικής τόνωσης της οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο για τους ίδιους λόγους που η συντονισμένη δημοσιονομική περικοπή σήμερα αποτελεί καταστροφική πολιτική για την Ευρώπη.

Στο πλαίσιο αυτό, τα νέα μέτρα λιτότητας της Γερμανίας έρχονται ως το τελευταίο και το πιο εντυπωσιακό στοιχείο μιας ... ακολουθίας αρνητικών ευρωπαϊκών πολιτικών. Η δημοσιονομική λιτότητα στη Γερμανία θα οδηγήσει σε μείωση της ζήτησης για τα προϊόντα της Ευρωζώνης και μόνο και, σταδιακά, σε χαμηλότερο γερμανικό πληθωρισμό. Αλλά χαμηλότερος πληθωρισμός στη Γερμανία σημαίνει πως για τον περιορισμό της διαφοράς πληθωρισμού, οι χώρες της περιφέρειας χρειάζονται μια έξαρση ανοικτού αποπληθωρισμού.

Με άλλα λόγια, οι δημοσιονομικές περικοπές στη Γερμανία συνεπάγονται μεγαλύτερες δημοσιονομικές περικοπές στην Ελλάδα και την Ισπανία. Πρόκειται για μια μάταιη πολιτική σε μια συγκυρία όπου η Γερμανία θα έπρεπε να χρησιμοποιεί τα ισχυρά περιθώρια δημοσιονομικών χειρισμών που έχει και το οικονομικό της βάρος για την δημιουργία και την ενίσχυση της ζήτησης που χρειάζεται για να βγει από την κρίση η περιφερειακή Ευρώπη. Μια τέτοια πολιτική θα μπορούσε να τροφοδοτήσει και κάποιον καλοδεχούμενο πληθωρισμό που θα διευκόλυνε την σχετική προσαρμογή των τιμών εντός της Ευρώπης.

Κατά την περσινή τους σύνοδο στο Λονδίνο, οι επικεφαλής των 20 πλουσιότερων οικονομιών του κόσμου αναγνώρισαν πως η παγκόσμια κρίση απαιτεί το συντονισμό των επεκτατικών δημοσιονομικών πολιτικών προκειμένου να βγουν οι οικονομίες από το χείλος του γκρεμού. Δεκαπέντε μήνες αργότερα, η Ευρώπη και το ΔΝΤ, στηρίζοντας μια δημοσιονομική σύσφιξη δίχως προϋποθέσεις, αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν ότι η ευρωπαϊκή κρίση απαιτεί διαφοροποιημένες πολιτικές προκειμένου να επιτευχθούν πολλαπλοί και διαφορετικοί στόχοι. Η σημερινή συμβατική και ά-σοφη πολιτική υπόσχεται μόνο μια βαθύτερη ύφεση και την αναβολή της αναπόφευκτης μέρας του τελικού απολογισμού.

Πηγή:
http://www.sofokleous10.gr/portal2/toprotothema/toprotothema/2010-07-11-22-59-20-2010071125575/