ΟΙ ΙΝΔΟΕΥΡΩΠΑΙΟΙ,ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ Ο ΔΙΣΚΟΣ ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ

Το τελευταίο εξάμηνο του 2004 με αφορμή μια ημερίδα με θέμα: «Διάλογος για την Ιστορία: Ιστορική Παιδεία και ιστορικός στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα» δημοσιεύθηκε σε τρία μέρη ένα ενδιαφέρον άρθρο στην ένθετη έκδοση "7 ΗΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ" της εφημερίδας "ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ". Το άρθρο αναφέρεται στην μεγάλη ανατροπή που προκαλείται από την αποκρυπτογράφηση του "ΔΙΣΚΟΥ ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ" από τον κ. Γ. Πολύμερο. Νομίζω ότι αξίζει να το διαβάσετε

ΟΙ ΙΝΔΟΕΥΡΩΠΑΙΟΙ

Τι πρέπει ν' αλλάξει στην Ιστορία μας, στα βιβλία μας, στα σχολεία μας;

Α΄ Μέρος

Ενεπίγραφη πινακίδα από τις Μυκήνες η οποία φέρει κείμενο γραμμικής Β΄ σε τρεις σειρές

Στις 15 του περασμένου Μάη 2004 είχαμε ένα αξιοπρόσεκτο γεγονός για την Παιδεία μας: Ο τομέας Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών διοργάνωσε ημερίδα με θέμα: «Διάλογος για την Ιστορία: Ιστορική Παιδεία και ιστορικός στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα».

Από την αρθρογραφία και τα σχόλια του Τύπου μαθαίνουμε ότι ο Διάλογος έγινε γιατί περνάει βαθιά κρίση το μάθημα της Ιστορίας στα σχολεία. Κι ότι η κρίση αφορά τόσο τον τρόπο διδασκαλίας της Ιστορίας όσο και τα σχολικά εγχειρίδια που εκδίδονται από το κράτος και μοιράζονται στα παιδιά δωρεάν.

Το πρόβλημα βέβαια δεν είναι άγνωστο. Συχνά διαβάζουμε στον Τύπο παράπονα και διαμαρτυρίες γονιών και δασκάλων, μαθητών και καθηγητών για τα εγχειρίδια αυτά, για την αισθητική, το ύφος, την ποιότητά τους γενικά, αλλά και το περιεχόμενό τους και τον τρόπο που διδάσκεται το μάθημα. Από το Διάλογο βγαίνει ότι τόσο δυσνόητο είναι το περιεχόμενό τους, ώστε «αντί το σχολικό εγχειρίδιο να χρησιμοποιείται επικουρικά στη διδασκαλία... τον επικουρικό ρόλο έχουν αναλάβει εγχειρίδια που "εξηγούν" το εγχειρίδιο και τα οποία διατίθενται βεβαίως στην ελεύθερη αγορά» ⁽¹⁾ .

Εντυπωσιάζει ότι μέσα στον τόσο θόρυβο για το «δυσνόητο», χάθηκε η ουσία του περιεχομένου, αν δηλαδή αυτό που διδάσκεται, η «ύλη του βιβλίου», είναι εκσυγχρονισμένη με τα τελευταία επιτεύγματα και συμπεράσματα της αρχαιολογικής και γλωσσολογικής επιστήμης.

Πήλινη φυλλόσχημη πινακίδα γραμμικής γραφής B΄, που και στις δύο πλευρές της έχει αναφορά σε μεγάλη θρησκευτική γιορτή στην Πύλο

Μέσα στη δεύτερη πενηνταετία του 20ού αιώνα έγιναν πολλές ανασκαφές, πολλές έρευνες. Σημειώθηκαν τόσο μεγάλες επιτυχίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό που ανατρέπουν άρδην πολλές καθιερωμένες «αλήθειες» στην Ιστορία. Ας περιοριστούμε μόνο στις ελληνικές επιτυχίες. Πρώτον, το 1952 αποκρυπτογραφήθηκε η γραμμική γραφή άλφα. Δεύτερον αποκρυπτογραφήθηκε, το 1998, -άσχετα αν αποκρύπτεται από το κατεστημένο πνευματικό ιερατείο - η γραμμική γραφή Β΄. Τρίτο, την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα ήρθε στο φως της δημοσιότητας η ξύλινη πινακίδα του Δισπηλιού της Καστοριάς, ηλικίας 5.260 χρόνων π.Χ., με σήματα γραφής, πολλά από τα οποία μοιάζουν με τα συλλαβογράμματα της γραμμικής γραφής Β΄ και Α΄.

Αυτά τα τρία στοιχεία προεκτείνουν την ελληνική Ιστορία σε βάθος 3-5 χιλιάδων χρόνων κι αυτόματα απορρίπτουν, διαλύουν στα «εξ ων συνετέθη», το φασιστικό μύθο των «Ινδοευρωπαίων» ή των «Αρίων», που στοιχειοθετήθηκε από τους ρατσιστές αποικιοκράτες του 19ου αιώνα κι έγινε σε συνέχεια σημαία του Χίτλερ που ματοκύλισε την Ευρώπη. Κι όμως αυτός ο ολέθριος μύθος διδάσκεται στα σχολεία μας σαν γνήσιο ιστορικό γεγονός.

Αν προσέξουμε το σχετικό εγχειρίδιο της Α΄ Γυμνασίου, θα διαπιστώσουμε προτερήματα κι όχι μειονεκτήματα. Ολος ο μύθος παρουσιάζεται με μαεστρία, απονευρωμένος, αποψιλωμένος προσεχτικά, για να γίνει αποδεκτός, να περάσει όσο το δυνατό ανώδυνα. Ιδού ένα δείγμα γραφής από το εγχειρίδιο Ιστορίας της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 56.

«Από το τέλος της τρίτης χιλιετίας μαρτυρείται στη Νότια Ηπειρωτική Ελλάδα η άφιξη νέων φύλων, που προκαλούν μια αναστάτωση. Τα φύλα αυτά φαίνεται ότι αποτελούν τους πρώτους ελληνικούς πληθυσμούς στο χώρο αυτό και η κάθοδός τους πρέπει να έχει ολοκληρωθεί το 1900 π.Χ.».

Και ολοκληρώνει: «Οι νέοι κάτοικοι ήταν φτωχοί και ο πολιτισμός τους πολύ κατώτερος σε σχέση με τους νέους πολιτισμούς των Κυκλάδων και κυρίως της Μινωικής Κρήτης. Ωστόσο γρήγορα αφομοίωσαν τα επιτεύγματα και τις κατακτήσεις των δύο αυτών πολιτισμών με τους οποίους ήρθαν σε επαφή. Ετσι, πολύ σύντομα, πριν το 1600 π.Χ., δημιούργησαν οι νέοι έναν πολύ ανεπτυγμένο πολιτισμό, αυτόν που ονομάζουμε Μυκηναϊκό» ⁽²⁾

Ο μύθος κι έτσι αριστοτεχνικά που παρουσιάζεται, δεν παύει ν' αποτελεί πρόκληση γιατί αποξενώνει δυο πολιτισμούς της ελληνικής Ιστορίας. Φανταστείτε τι θα γινόταν αν οι ιστορικοί αυτοί παρουσίαζαν τη θεωρία αυτή όπως την ξέρουν από πρώτο χέρι, από τους ίδιους τους Ινδοευρωπαϊστές που τη διαμόρφωσαν, την πρόβαλαν και την προβάλλουν. Διαβάζουμε τη θεωρία αυτή όπως τη διαμόρφωσαν το 1920-32 οι Μπλέγκεν, Μέγιερ και Μπέλοχ, τους οποίους ξέρουν πολύ καλά οι ιστορικοί συγγραφείς μας:

«Η βόρεια φυλή, ξανθή, ψηλή, δολιχοκέφαλη, αγράμματη, απολίτιστη, "βάρβαρη", αλλά ευφυέστατη, περίπου το 2000 π.Χ., εξορμά από την κοιτίδα της σ' Ανατολή και Δύση. Κατακτά, λεηλατεί, καταστρέφει ανώτερους πολιτισμούς, αλλά γρήγορα εκπολιτίζεται, αφομοιώνει τους παλιούς, όπως ο Μυκηναϊκός και σε συνέχεια το θαύμα της ελληνικής αρχαιότητας»(!!!).

Ενας άλλος όμως σύγχρονός μας, ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Ινδοευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Λιόν, εθεώρησε καλό να βελτιώσει αυτή τη θεωρία. Ετσι, σε βιβλίο του με τον τίτλο: «Οι Ινδοευρωπαίοι», που κυκλοφόρησε το 1985, την αναπτύσσει. Οι μελέτες του απέδειξαν ότι επικεφαλής αυτών των ινδοευρωπαϊκών λαών υπήρχε μια αριστοκρατία. Γράφει:

«Ετσι βρίσκουμε λίγο - πολύ παντού ινδοευρωπαϊκές δυναστείες, που βασιλεύουν πάνω σε διάφορους ξένους λαούς, όπως οι Αριοι ηγεμόνες στη Μιττανία...».

Οι δυναστείες αυτές έχουν μια ορισμένη σωματική διάπλαση η οποία είναι ο σκανδιναβικός τύπος. Αυτός θεωρείται ότι είναι το σωματικό ιδεώδες, «επειδή ήταν ο τύπος του ανώτερου στρώματος του πληθυσμού». Και σκανδιναβικός τύπος σημαίνει ψηλός, ξανθός και δολιχοκέφαλος! Δεν παραλείπει ο κ. Haudry και την εξήγηση του φαινομένου της ενότητας αυτής. Γράφει:

«Η φυλετική ενότητα της ινδοευρωπαϊκής αριστοκρατίας θα πρέπει να ενισχύθηκε με την ενδογαμία. Ο σωματικός τύπος της γινόταν αντιληπτός ως σημάδι ανωτερότητας, ως το εξωτερικό σημείο του *menos που την εμψύχωνε. Την ενότητα αυτή την αισθάνονταν μάλιστα ως ένα δεσμό ανάμεσα σε ξένους ινδοευρωπαϊκούς λαούς που ξεπερνούσε τις γλωσσικές διαφορές» ⁽³⁾.

Παραδίνουμε τα κείμενα στην κρίση του αναγνώστη. Αυτή είναι η γνήσια, η αυθεντική θεωρία των Ινδοευρωπαϊστών, όπου οι λαοί κι ειδικά οι Ελληνες είναι μια αγέλη που οδηγούνται από τη νορθική αριστοκρατία. Μπαίνει λοιπόν το ερώτημα τι πρέπει ν' αλλάξει σ' αυτό το εγχειρίδιο. Να γίνει πιο γλαφυρός ή πιο ύπουλος, πιο επαγωγικός ο τρόπος εμπέδωσης αυτού του απαράδεκτου μύθου ή να εξοστρακιστεί αμέσως από την Ιστορία μας, από την Παιδεία μας, από τα σχολεία μας; Αλλά γι' αυτό θα επανέλθουμε.

1. «Βήμα», Κυριακή 11 του Ιούλη 2004.

2. «Βήμα», Κυριακή 11 του Ιούλη 2004.

3. Jean Haudry, «Οι Ινδοευρωπαίοι» ελλ. μετ. σελ. 172-173.

Β' Μέρος

Ο δίσκος της Φαιστού

Στο προηγούμενο σημείωμά μας τονίσαμε ότι οι τρεις ανακαλύψεις που έγιναν στη χώρα μας κατά τη δεύτερη πεντηκονταετία του 20ού αιώνα (αποκρυπτογράφηση της Β΄ και της Α΄ γραμμικής γραφής και της γραφής στην ξύλινη πινακίδα του Δισπηλιού Καστοριάς) διαλύουν αυτόματα τον Ινδοευρωπαϊκό μύθο ότι οι Ελληνες δεν είναι αυτόχθονες αλλά ετερόχθονες.

Το «αυτόματα» αυτό είναι αυθαίρετο και δεν έχει καμία αξία αν δεν εξηγηθεί ικανοποιητικά. Ο μύθος πρώτα πρώτα, αν τον δεχτούμε, οδηγεί στον ακόλουθο συλλογισμό: Εφόσον οι Ελληνες ήρθαν απ' έξω, ό,τι βρήκαν στην Ελλάδα ήταν γι' αυτούς ξένο, μη ελληνικό. Επομένως, ξένοι ήταν και οι δύο πολιτισμοί που βρήκαν εδώ. Ξένη βέβαια και η γλώσσα που εκφράζανε στις γραμμικές γραφές Β΄ και Α΄. Ετσι ο μύθος των Ινδοευρωπαίων έκλεινε μέσα του ένα αξεπέραστο εμπόδιο στην αποκρυπτογράφηση των γραφών. Γιατί προσανατόλιζε τους ερευνητές στο να ψάχνουν να βρουν κάποια άλλη γλώσσα.

Ετσι, πολλά χρόνια πέρασαν άκαρπα. Γι' αυτό κι ο Βέντρις παιδεύτηκε πολύ, όταν καταπιάστηκε με την αποκρυπτογράφηση. Γιατί περίμενε να βρει την ετρουσκική και κάθε τόσο συναντούσε την ελληνική. Τελικά κατέληξε να στηριχτεί στην ελληνική, για να κατορθώσει το ακατόρθωτο. Ετσι πείστηκαν και οι Ινδοευρωπαϊστές ότι οι άνθρωποι της εποχής του 1500 π.Χ. οπότε εμφανίστηκε η γραμμική Β΄ γράφαν και μιλούσαν ελληνικά. Ετσι η Ιστορία μας προχώρησε σε βάθος πέντε αιώνων. Εμενε βέβαια αίνιγμα ανεξήγητο η γραμμική Α΄, που είχε πολλά συλλαβογράμματα όμοια με τη γραμμική Β΄. Γιατί η πρώτη πρόληψη ότι μπορεί να εκφράζει άλλη γλώσσα έμενε και μένει ακόμα πανίσχυρη. Κάθε τόσο που σκόνταφταν οι απόπειρες στην αποκρυπτογράφηση έμενε η υποψία ότι πρόκειται για άλλη, ξένη γλώσσα. Οι συντονισμένες όμως προσπάθειες πολλών μέσα σε 50 χρόνια σημείωσαν σημαντικές προόδους. Σχηματίστηκε τελικά η βεβαιότητα ότι πρόκειται μάλλον για ελληνική. Κι αν ολοκληρωθεί η αποκρυπτογράφηση με επιτυχία κι αποδειχθεί ότι οι άνθρωποι της γραμμικής Α΄ μιλούσαν ελληνικά, τότε θα αναθεωρηθεί όλη η ελληνική Ιστορία.

Πήλινη πινακίδα γραμμικής γραφής Β' από την Κνωσσό

Αυτή τη σκέψη τη διατύπωσε και την υποστήριξε πρώτος ο διαπρεπής Γάλλος γλωσσολόγος και ιστορικός Georges Jean στο πολύκροτο βιβλίο του «Γραφή η μνήμη των ανθρώπων». Στο κεφάλαιο «Ελληνικά ντοκουμέντα», όπου ερευνά εκτεταμένα το πρόβλημα της ελληνικής γραφής, έχει κι ένα υποκεφάλαιο με το ενδεικτικό ερώτημα: «Ελληνική γλώσσα 4691 ετών;» Στο σημείο αυτό αναφέρεται πρώτα σ' ένα δημοσίευμα του γνωστού αρχαιολόγου και ιστορικού Πολ Φορ, στο αμερικανικό αρχαιολογικό περιοδικό «Νέστωρ», όπου δηλώνει ότι ανέγνωσε επιγραφές σε γραμμική γραφή Α΄ σε όστρακα από τα Πηλικάτα της Ιθάκης, ηλικίας 2700 ετών π.Χ. Το ένα από τα όστρακα λέει «η Νύμφη με έσωσε». Και το άλλο «Ιδού εγώ ο Ανδρεάδης δίνω στην Ανασσα, τη Ρέα 100 κατσίκες και 10 πρόβατα και γουρούνια». Κι έπειτα καταλήγει: «Αν τελικά αποδειχτεί η ύπαρξη ελληνικής γραφής το 2700 π.Χ., η ιστορία της γραφής θα ...γραφεί από την αρχή, αλλά και της Ελλάδας! Οι Ιωνες οι Αχαιοί και οι Δωριείς δεν ήρθαν το 2000, το 1600 και το 1200 π.Χ., αλλά βρίσκονταν στην ελληνική γη το 2700 π.Χ.».⁽¹⁾

Από το τσιτάτο αυτό καταλαβαίνει κανείς τον προβληματισμό του Γάλλου επιστήμονα. Διαβλέπει το παραμύθι που κατασκεύασαν οι Ινδοευρωπαϊστές και προειδοποιεί ότι αν αποδειχθεί ότι οι κάτοικοι της Ιθάκης γράφαν και μιλούσαν ελληνικά πριν 2700 χρόνια π.Χ. τότε το παραμύθι της ετεροχθονίας των Ελλήνων διαλύεται και η ιστορία ξαναγράφεται. Απλή και τετράγωνη λογική.

Δυστυχώς, αυτή η τετράγωνη λογική λείπει από το ακαδημαϊκό μας κατεστημένο, που έγραψε την «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους, Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1978». Στο έργο αυτό βλέπουμε τους Ινδοευρωπαίους να κατοικούν όλοι μαζί στην πρώτη περίοδο της Νεολιθικής Εποχής, από το 6000 έως το 3000 π.Χ., στα Κουργκάν⁽²⁾ της Ουκρανίας. Μετά όμως, το 3000 π.Χ., αποφασίζουν να διασπαρούν και μερικές ορδές τους οι Ιωνες, οι Αχαιοί και οι Δωριείς να κατέβουν και να εγκατασταθούν στην Ελλάδα. Αλλά όταν φτάνουν, ή όταν τους φέρνουν οι ιστορικοί μας εδώ, βλέπουν τους ντόπιους που δεν πήγαν πουθενά, να μιλούν την ίδια γλώσσα με τους νεοφερμένους από τις ουκρανικές στέππες «Ελληνοϊνδο - Ευρωπαίους! Το ομολογούν κιόλας ότι οι Τέμμικες, οι Αόνες, οι Υάντες, οι Πελασγοί, οι Κάδμειοι, οι Δρύοπες και λοιποί μιλούν μια γλώσσα που έχει αρκετά στοιχεία για να «υποστηρίξουν την υπόθεση για την παρουσία στην Ελλάδα Ινδοευρωπαίων πριν από την άφιξη των Πρωτοελλήνων».

Και δεν προβληματίζεται κανείς από τη διαπίστωση. Από ποιον έμαθαν οι αυτόχθονες την ίδια γλώσσα; Αντίθετα, προσπαθούν απεγνωσμένα ν' αποδείξουν ότι και οι Δαναοί ήρθαν από έξω από τα περιβόητα Κουργκάν.⁽²⁾ Δε διστάζουν να αυτοδιασύρονται γιατί κρύβουν τα ιστορικά ή μυθικά στοιχεία που αφορούν τη δράση των Δαναών στη Δύση, από τα οποία φαίνεται καθαρά ότι οι Δαναοί με κέντρο τον Αιγαιακό χώρο κινούνται, σκορπούν σ' Ανατολή και Δύση.

Ποια είναι λοιπόν η ιστορική αλήθεια, που πρέπει ν' αποκατασταθεί; Η ανοχή του ινδοευρωπαϊκού μύθου ή η ανυπέρθετη απόρριψή του; Κοντά σε πολλά άλλα έχουμε και τον όρο του Γάλλου επιστήμονα: Αν αποδειχθεί η ύπαρξη ελληνικής γραφής το 2700 π.Χ. τότε ο μύθος απορρίπτεται και η ιστορία της Ελλάδας ξαναγράφεται.

Είμαστε σήμερα στην ευχάριστη θέση να διαπιστώσουμε ότι ο όρος αυτός εκπληρώθηκε. Οι επιφυλάξεις του Γάλλου επιστήμονα διατυπώθηκαν το 1987. Από τότε έγιναν πολλά. Το 1998 κυκλοφόρησε κιόλας στην Ελλάδα ένα βιβλίο με τον τίτλο «Ο Δίσκος της Φαιστού έλυσε τη σιωπή του». Κι ο συγγραφέας τούτη τη φορά δεν είναι κάποιος μεγάλος ξένος, αλλά ένας ταπεινός αυτόχθονας, είναι ο Γιώργος Πολύμερος, ο άγνωστος στρατιώτης ενός οράματος: Να διαβάσει το Δίσκο! Και νομίζουμε ότι το πέτυχε. Κι επομένως μπορεί πια να ξαναγραφεί η Ιστορία. Γεννιέται βέβαια εύλογα το ερώτημα: Πώς ένα τόσο μεγάλο γεγονός όπως είναι η αποκρυπτογράφηση του Δίσκου της Φαιστού μια τέτοια είδηση κυκλοφορεί επί έξι τώρα χρόνια και κανένας Τύπος, κανένας τηλεπομπός, κανένας κήρυκας δεν το διαλάλησε, καμιά χαρμόσυνη καμπάνα δεν το εξάγγειλε; Αυτό είναι από τα σημεία των καιρών για το οποίο θα γίνει λόγος στο επόμενο.

1.Georges Jean, «Γραφή η μνήμη των ανθρώπων», ελλ. μετ. σελ. 217.

2. Κούργκαν, λέξη σλάβικη, τύμβος στα ελληνικά, με αρχαιολογικά ευρήματα.

Γ' Μέρος

(τελευταίο)

Στο προηγούμενο σημείωμα το θέμα μας ήταν: Αν επιβεβαιωθεί οριστικά ότι στο χώρο του Αιγαίου οι άνθρωποι μιλούσαν, το 2700 π.Χ. ελληνικά, τότε πρέπει ν' αλλάξει η Ιστορία τόσο της γραφής, όσο και της Ελλάδας. Και τονίστηκε ότι αυτό έχει επιβεβαιωθεί. Γιατί αποκρυπτογραφήθηκε η γραμμική γραφή Α΄. Γιατί κυκλοφορεί κιόλας βιβλίο με τον τίτλο «Ο Δίσκος της Φαιστού έλυσε τη σιωπή του».

Αλλά έλυσε πραγματικά τη σιωπή του; Πείθει η αποκρυπτογράφηση αυτή; Αλλο, βέβαια, να το λες και άλλο να το αποδείξεις. Πιστεύουμε ότι ο κ. Γιώργος Πολύμερος, ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου, το αποδείχνει.

Από την εποχή που ο Αγγλος Μίκαελ Βέντρις αποκρυπτογράφησε τη γραμμική γραφή Β΄, από το 1952, μια ολόκληρη στρατιά από επώνυμους κι ανώνυμους ερευνητές καταπιάστηκε με την αποκρυπτογράφηση της γραμμικής γραφής Α΄. Και φυσικά, του Δίσκου της Φαιστού, που αποτελεί κλασικό δείγμα ιερογλυφικής γραφής, που θεωρείται από πολλούς μητέρα της γραμμικής Α΄. Από τότε μεσολάβησαν πενήντα δύο χρόνια. Σ' αυτά τα χρόνια έγιναν πολλά βήματα για τη λύση του αινίγματος. Οταν μπήκε στον ευγενή αυτόν αγώνα ο κ. Γ. Πολύμερος ήταν πια πεποίθηση ότι και η ιερογλυφική γραφή, όπως και η γραμμική γραφή Α΄, αποτελείται από συλλαβογράμματα. Οτι τα περισσότερα απ' αυτά είχαν καθορισμένη φωνητική αξία. Οτι μια από τις δυσκολίες στην ανάγνωση της γραμμικής τόσο της Β΄, όσο και της Α΄ γραφής ήταν ότι δε χώριζαν μεταξύ τους οι λέξεις. Λέξεις και φράσεις ήταν κατά παράταξη αδιαίρετη. Και το έργο του χωρισμού σε λογικές ενότητες αποτελούσε την πρώτη δοκιμασία του ερευνητή. Εκεί κατ' αρχήν δοκιμάζονται οι πρώτες ικανότητές του: Η ευστροφία, η διορατικότητα και η άριστη γνώση της αρχαιοελληνικής γλώσσας με όλες τις διαλέκτους της.

Οι δύο όψεις του περίφημου Δίσκου της Φαιστού. Το αρχαιότερο δείγμα έντυπου κειμένου

Για τις επιτυχίες και τις δυσκολίες του ίδιου και των συναδέλφων του, μας εξομολογείται ο συγγραφέας στην προμετωπίδα του βιβλίου του: «Περπάτησα σ' έναν δρόμο τον οποίο άνοιξαν άλλοι. Απλώς σε μένα έτυχε η τιμή να κάνω το τελευταίο βήμα. Η μεγάλη τιμή πρέπει ν' αποδοθεί στους Εβανς, Βέντρις και Τσάντγουικ όσο και στους κατόχους λιγότερο ηχηρών ονομάτων και άλλους ερευνητές».

Ο Δίσκος της Φαιστού από άποψη γραφής δεν είχε κανένα ψεγάδι. Ηταν και είναι, βέβαια, πρότυπο κειμένου. Ευανάγνωστα συλλαβογράμματα, χωρισμένα σε φράσεις ή λέξεις με μια γραμμούλα. Ελάχιστα ιερογλυφικά με άγνωστη φωνητική αξία. Ωστόσο, ενώ στην ανάγνωση των μικρών επιγραφών έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, ο Δίσκος της Φαιστού παρέμενε γρίφος απρόσιτος. Αίνιγμα αξεδιάλυτο. Οσοι επιχείρησαν την αποκρυπτογράφησή του, αποτύχανε.

Ξανάρθε φορτικότερος ο Ινδοευρωπαϊκός μύθος ότι η γραμμική Α' κι ο Δίσκος εκφράζουν άλλη γλώσσα, άλλου λαού άγνωστης προέλευσης. Γι' αυτό το λόγο όσοι ασχολούνται με την αποκρυπτογράφηση κύριο μέλημά τους είχαν να εξακριβώσουν σε ποια γλώσσα είναι γραμμένος. Ετσι, λοιπόν, η όλη υπόθεση συνδέθηκε αυτόματα με την υπόσταση του Ινδοευρωπαϊκού μύθου: Αν αποδειχνόταν η γραμμική Α΄ ελληνική, τότε οι Ελληνες δεν ήρθαν απέξω. Αν όχι, τότε μπορεί και να ήρθαν από κάποια Ουκρανία! Αυτό εκφράζεται επιγραμματικά από τον μεγάλο Γάλλο γλωσσολόγο Ζορζ Ζεάν.

Την απάντηση την έδωσε, τελικά, ο Γιώργος Πολύμερος, ο γλωσσολόγος, που για να ζήσει επαγγέλλεται τον λογιστή, στη Λαμία. Αυτός ανακάλυψε, όπως μας λέει, το «Μίτο της Αριάδνης» στο λαβύρινθο της σπειρωτής γραφής του Δίσκου της Φαιστού. Υστερα από πολύμοχθες και βασανιστικές μελέτες, δοκιμές, συγκρίσεις και συνδυασμούς έφτασε μια μέρα στην ιδέα να διαβάσει τα συλλαβογράμματα με αντίστροφη φορά από την καθιερωμένη: Οχι από την περιφέρεια προς το κέντρο, αλλά από το κέντρο προς την περιφέρεια. Στο βιβλίο του εξηγεί το πώς και το γιατί. Και πείθει.

Μια σύγκριση, όμως, θα πείσει περισσότερο. Από τους ερευνητές πολλοί, κατά καιρούς, πίστεψαν ότι λύσαν το αίνιγμα. Κι έγραψαν βιβλία. Παίρνουμε στην τύχη για σύγκριση το βιβλίο της κ. Εφης Πολυγιαννάκη με τον τίτλο: «Ο Δίσκος της Φαιστού μιλάει ελληνικά» και το βιβλίο του κ. Γ. Πολύμερου: «Ο Δίσκος της Φαιστού έλυσε τη σιωπή του». Το κοινό τους γνώρισμα: Και οι δύο χρησιμοποιούν τα ίδια συλλαβογράμματα με τις ίδιες φωνητικές αξίες, με τα ίδια μέτρα και σταθμά. Η διαφορά τους: Η πρώτη επιχειρεί να διαβάσει σύμφωνα με την «πεπατημένη» από την περιφέρεια προς το κέντρο. Ενώ, ο δεύτερος, αντίθετα, από το κέντρο προς την περιφέρεια.

Τα αποτελέσματα. Ας κρίνει ο αναγνώστης. Παραθέτουμε από τα δύο βιβλία τα κείμενα της Α΄ πλευράς του Δίσκου. Πρώτα της κ. Πολυγιαννάκη:

«Ακουε Αρπυια περαιά τε `Αιδι θωκεί / σα νέφη με σέσωκες διατοράντα. / δόδε ημίν / τάγα, Δόδελας άδην, Ζευ, ιά έφυτε / αιγοκόπους (;) Φοινικάδε καέεσω τε / διάσυρα χαμιδε / ότε επλείμεν Αιθιοπία δε / κα-qo-ja-no (;) χάνδον Καριαja / sa-ka-qo-ja-no / pi-ru-to-ne (;) ιαλά τε ιαρήϊα / ιάτορά (ε) sa-ka-qo-ja-no / τιμάειν ραϊα, άνω τε τοία / κα-ru-to-ne (;) Ρέα:

Μετάφραση στα νεοελληνικά: Ακουε Αρπυια περνά και στον Αδη κάθεται. Εμένα έσωσες τα νέφη σου διαπερνώντας / Δώσε σε μας! / χρόνο εξουσίας (ή τόπο) στον Δόδελα / (ο οποίος) αρκετά βέλη φύτεψε Ζευ! / τους θαλασσομάχους στη Φοινίκη έκαψα / (τους) κατέκοψα στη χάρι... / όταν καταπλέαμε στην Αιθιοποία / Με άπληστη επιθυμία από την Καρία /.../.../ και έπεμψα σφάγια / ιατρέ /... / να τιμά για την ανάρωση ακούω αυτά εδώ /... / Ρέα!

Τώρα η αποκρυπτογράφηση και μετάφραση του κ. Γ. Πολύμερου.

«Ιέρεια ανακτορική. / ιαθώ τε βόα / ιερά μάτια ανήγογα σά. / Ερατοία, ιαρήια τέλεια ανακτορόποι / ανήγαγα σα. / (Η) δε Πυθία μοι ειπέ τε βω, / δε μέγα ιλάσουσα θύσω αίγας δέκα, νάπη, / φυγοιόα τε ποέjα ανασταθείσα / Ολα δίδω ιατά /Μϊι δίδω άλλα τόσα. / Και έσω εμοί, επίνοσα κειτοντία, / θεραπεία. Ζάφυσα Γαία.

Μετάφραση:

Ιέρεια ανακτορική / φώναξε δυνατά για να γίνω καλά / ιερά ιμάτια έφερα δω πάνω σ' εσένα / Σεβαστή, σφάγια τέλεια, για τα ανάκτορα / έφερα εδώ πάνω για σένα / (Η) δε Πυθία μου είπε νάρθω σε σένα / κι αφού κάνω μεγάλο ιλασμί / να θυσιάσω δέκα γίδες στην κοιλάδα / και θα φύγω πεζή αφού σταθώ στα πόδια μου / Ολα σου δίνω τα νοσήλεια / και θα σου δώσω άλλα τόσα. / Και γίνε μου θαλερή Γαία / θεραπεύτρια της αρρώστιας μου:

Δύο μόνο παρατηρήσεις. Στην πρώτη μετάφραση ο Δίσκος μιλάει μεν ελληνικά, αλλά ασυνάρτητα με πέντε γρίφους ανεξήγητους, που αφήνουν πολλά ερωτηματικά και για τα όσα αποκρυπτογραφήθηκαν.

Η δεύτερη, του Πολύμερου, είναι άρτια, εξηγεί και τις πέντε φράσεις που έμειναν στην πρώτη ανερμήνευτες και έχει ένα θαυμάσιο ειρμό. Οι συγκρίσεις πείθουν ότι η δεύτερη είναι πολύ καλύτερη και ορθότερη. Ο Δίσκος πραγματικά «έλυσε τη σιωπή του» και μιλάει ελληνικά της ομηρικής εποχής. Χρειάζεται όμως η επίσημη αναγνώριση. Η ιστορία περιμένει τις αλλαγές της. Πόσο ακόμα θα περιμένει;

Νίκος ΚΥΤΟΠΟΥΛΟΣ

Πηγές:

http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=2451463&publDate=22/8/2004
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=2459424
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=2468333&publDate=5/9/2004