Αρχαία κρατικά αρχεία σε ελληνικές πλάκες από άργιλο

Αρχαία κρατικά αρχεία σε ελληνικές πλάκες 

από άργιλο

Αρχαίοι γραφείς σκάλιζαν τα πρώτα σημαντικά έγγραφα

Του JOHN NOBLE WILFORD

Ένα θραύσμα μιας πλάκας από άργιλο με αρχαϊκή γραφή από μια πρώιμη περίοδο μιας μορφής κράτους στην Ελλάδα είναι πολύ πιθανό να φέρει στο φως τη δομή της διοικητι­κής οργάνωσης και τις γραφειοκρα­τικές πρακτικές των αρχών της περίφημης Μυκηναϊκής Περιόδου.

Ως φαίνεται, η πλάκα είναι μια «σελίδα» από το σημειωματάριο ενός λογιστή. Ο αρχικός στόχος ήταν να είναι προσωρινή, δεδομένου ότι δεν ήταν ψημένη σε φούρνο, αλλά τελικά κατέληξε σε μια χωματερή, όπου μια πυρκαγιά σκλήρυνε τον άργιλο, με αποτέλεσμα να κληροδοτηθεί στις επόμενες γενιές.

Αυτή η πλάκα αποτελεί ένα από τα παλαιότερα γνωστά δείγματα γραφής της ηπειρωτικής Ευρώπης.

«Πρόκειται για μια σπάνια συνά­ντηση της αρχαιολογίας με τα αρχαία κείμενα και τους ελληνικούς μύθους», είπε σχετικά ο Μιχάλης Κοσμόπουλος, επικεφαλής των ανασκαφών, τον προηγούμενο μήνα κατά την ανα­κοίνωση της ανακάλυψης. Ο Μιχάλης Κοσμόπουλος, αρχαιολόγος και καθη­γητής ελληνικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μισούρι-Σεντ Λούις (UMSL), δήλωσε ότι το θραύσμα της πλάκας, με διαστάσεις μόλις 5 επί 7,6 εκατο­στά, ήρθε στο φως το καλοκαίρι του 2010 σε έναν ελαιώνα στη νοτιοδυτική Ελλάδα και χρονολογείται το διά­στημα 1490-1390 π.Χ.

Οι επιστήμονες διευκρινίζουν ότι παλαιότερα είχαν ελάχιστα στοιχεία σχετικά με την κατασκευή πλακών από άργιλο, στις οποίες κρατούνταν κρατικά αρχεία σε μια τόσο πρώιμη περίοδο του μυκηναϊκού πολιτισμού. Κατά τη Μινωική Περίοδο, οι κάτοι­κοι της Κρήτης κρατούσαν αρχεία από το 1800 π.Χ. κιόλας. Η πρώτη γνωστή μορφή γραφής έκανε την εμφάνιση της γύρω στο 3200 π.Χ., στη σουμεριακή "πόλη Ουρούκ της Μεσοποταμίας, ενώ και η αιγυπτιακή γραφή εμφανίστηκε σχεδόν την ίδια περίοδο.

Η ομάδα του UMSL εξερευνούσε την περιοχή κοντά στην Ικλαινα της Πύλου επί 11 χρόνια. Τα τελευταία δύο καλοκαίρια τα μέλη της εξέταζαν τα πολυάριθμα στοιχεία που βρέθη­καν σε λίθινους τοίχους που πιθανο­λογείται ότι ανήκαν σε ανάκτορο μιας περιφερειακής πρωτεύουσας.

Σε παλαιότερες ανασκαφές είχαν ανακαλυφθεί πλάκες γραφής από άργιλο από το 1200 π.Χ., ήτοι περί­που την εποχή που θεωρείται ότι έγινε ο Τρωικός Πόλεμος. Ο Κοσμόπουλος διευκρίνισε ότι τα νέα ευρήματα υπο­δεικνύουν ότι περίπου 200 χρόνια νωρίτερα αυτή μπορεί να ήταν η τοπο­θεσία στην οποία βρισκόταν μια ανε­ξάρτητη ηγεμονία, η οποία είχε ήδη αναπτύξει ένα είδος διοικητικής οργάνωσης και οι κάτοικοι της είχαν ήδη αποκτήσει ως ένα βαθμό την ικα­νότητα ανάγνωσης και γραφής.

Στη μια πλευρά της πλάκας υπάρχει μια αναγνώσιμη λέξη, ένα ρήμα που σημαίνει «προετοιμάζομαι να κατα­σκευάσω» . Υπάρχουν και άλλοι χαρα­κτήρες , αλλά δεν είναι αρκετοί για να σχηματιστούν ευανάγνωστες λέξεις. Στην πίσω πλευρά της πλάκας υπάρχει ένας κατάλογος με ανδρικά ονόματα που συνοδεύονται από αριθ­μούς. Η Σίνθια Σέλμερνταϊν του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Οστιν υπήρξε η πρώτη που διάβασε τη γραφή και επισήμανε τη μεγάλη σημασία της.

Ο Μ. Κοσμόπουλος τόνισε: «Μια τέτοια πλάκα υποδηλώνει ότι αυτή η κυβέρνηση είχε γραφείς και η ύπαρξη γραφέων υποδεικνύει την ύπαρξη γραφειοκρατικού συστήματος. Αυτό με τη σειρά του παραπέμπει στην ύπαρξη ενός βαθμού πολυπλοκότητας στην κρατική δομή και μιας αυξανό­μενης ανάγκης καταγραφής εμπο­ρευμάτων, περιουσιακών στοιχείων και φόρων, νωρίτερα από ό,τι πιστεύ­αμε μέχρι πρότινος». Αυτή η ανακά­λυψη υποδεικνύει ότι στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν οργανωμένα κράτη τουλάχιστον ενάμιση αιώνα νωρίτερα από ό,τι είχε τεκμηριωθεί μέχρι πρό­τινος.

Ο Μ. Κοσμόπουλος πιθανολογεί ότι το ανάκτορο στην Ικλαινα ήταν ένα περιφερειακό διοικητικό κέντρο που υπαγόταν σε κάποια από τις κεντρι­κές πρωτεύουσες -«μια κυβέρνηση δύο βαθμίδων ή τρόπον τινά ένα οιονεί ομοσπονδιακό σύστημα», όπως το αποκάλεσε χαρακτηριστικά.

Ο Ντόναλντ Χέιγκις, αρχαιολόγος και καθηγητής κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρο­λίνα στο Τσάπελ Χιλ, ο οποίος δεν συμμετείχε στην ομάδα που έκανε την ανακάλυψη, δήλωσε ότι η πλάκα «μας φανερώνει ότι αυτός ο τόπος είχε διοικητική λειτουργία σε ένα πρώιμο στάδιο» και συμπλήρωσε ότι η αρχιτεκτονική του ανακτόρου «δίνει την εντύπωση ότι επρόκειτο για ένα χώρο που χρησιμοποιούνταν για τελε­τουργικά γεύματα, στα οποία συμ­μετείχε όλη η κοινότητα, καθώς και για την παραγωγή τεχνουργημά­των».

ΤΝΥΤ/ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

17 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2011