ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ο... πάπας της οικονομίας που έφερε την πτώχευση

Ως "τεχνοκράτης" ανέλαβε τον Μάιο του 1893 να σώσει τη χώρα και με συνταγές, που ακόμη έως σήμερα "εκτελούνται", την έβαλε στον προθάλαμο της χρεοκοπίας

 

 

Το δάνειο κεφαλαιοποιήσεως στην Ελλάδα δόθηκε κατ' απομίμηση ανάλογης λύσης που εφαρμόστηκε για την Αργεντινή. Η τελευταία μέσω του δανείου οδηγήθηκε στη χρεοκοπία. Ετσι, ο σκιτσογράφος των ημερών εκείνων κρίνει πως με το «φούντιγκ» ο Σωτηρόπουλος... ύψωσε στην Ελλάδα τη σημαία της πτωχευμένης Αργεντινής

 

Λίγο πριν από την τρικουπική χρεοκοπία ένας τεχνοκράτης, όπως θα λέγαμε σήμερα, ανέλαβε να σώσει την Ελλάδα. Ηταν ο Σ. Σωτηρόπουλος, που έφερε τον τίτλο του... πάπα της οικονομίας. Ο "τεχνοκράτης", όπως θα λέγαμε σήμερα. Από τον Μάιο του 1893 και για έξι μήνες, με χρηματοπιστωτικά "κόλπα", ανέβαλε τη στάση πληρωμών. Αλλά όταν απομακρύνθηκε από την κυβέρνηση, τον Οκτώβριο του 1893, άφησε πίσω του ερείπια επί ερειπίων. Απέμεινε στον επανακάμψαντα για έβδομη φορά στην πρωθυπουργία Τρικούπη το "δυστυχώς επτωχεύσαμεν", μετά από δύο μήνες. Οι... σωτήρες, που κλήθηκαν ν' ασκήσουν εξουσία, με αντισυνταγματικό τρόπο, αφού η Βουλή δεν συγκλήθηκε για να πάρουν ψήφο εμπιστοσύνης, αποδείχτηκαν ολετήρες.

Ο γηραιός οικονομολόγος Σωτηρόπουλος, που ορίστηκε πρωθυπουργός από τον βασιλιά Γεώργιο Α', μετά την παραίτηση Τρικούπη (Απρίλιος 1893), είχε αποτύχει ν' αναδειχθεί βουλευτής στις προηγούμενες εκλογές. Εκτός από τη βασιλική εύνοια είχε, όμως, τη στήριξη των "ανεξάρτητων" Δ. Ράλλη - Αθ. Ευταξία και γενικώς του "Τρίτου κόμματος".

 

Οι δύο τάσεις

Στο μπλοκ εξουσίας είχαν διαμορφωθεί τότε δύο τάσεις. Η μία υποστηρίζει ότι η χώρα μπορεί ν' ανταποκριθεί στις δανειακές υποχρεώσεις "άνευ χρεοκοπίας". Η άλλη ήταν υπέρ του συμβιβασμού με τους δανειστές, έστω και με "ξενικό έλεγχο" των δημοσιονομικών... Η κυβέρνηση Σωτηρόπουλου-Ράλλη-Ευταξία αποδέχθηκε πρόταση των Αγγλων τραπεζιτών για κεφαλαιοποίηση των τόκων (funding). Δηλαδή, αντί τοκομεριδίων, που δεν μπορούσε να καταβάλει η χώρα, να δοθούν ομολογίες ενός νέου δανείου. Τόσο? σύγχρονο είναι ένα από τα σχέδια, που συζητούνται εν έτει 2011 για την "αναδιάρθρωση" του ελληνικού χρέους!

 

Ο Σ. Σωτηρόπουλος έφυγε από την πολιτική μετά την εκδίωξή του από την πρωθυπουργία

Η μέθοδος είχε εμφανιστεί και εφαρμοστεί στην Αργεντινή δύο χρόνια νωρίτερα, λειτουργώντας ως προθάλαμος χρεοκοπίας... Προκειμένου, λοιπόν, η Ελλάδα "να πορευθή άνευ ελέγχου και

χρεοκοπίας" η κυβέρνηση συνήψε εικονικό δάνειο 100 εκατ. δραχμών από τον οίκο "Χάμπρο" (γνωστό και παραδοσιακό τοκογλύφο της χώρας), με επαχθείς όρους (διπλάσιοι σχεδόν τόκοι από τα διεθνώς κρατούντα και υπέρογκη προμήθεια). Οι δανειστές δεσμεύονταν να εξοφλήσουν τα μισά τοκομερίδια, που έπρεπε να καταβληθούν τους επόμενους μήνες, με "κούρεμα" 35%. Για τον σκοπό αυτό διέθεσαν 5,5 εκατ.

 

Ο Δ. Ράλλης, στυλοβάτης της κυβέρνησης Σωτηρόπουλου, θα ταλαιπωρεί για χρόνια τη χώρα

Το ποσό εξαντλήθηκε αμέσως από ομολογιούχους, που έσπευσαν να επωφεληθούν, αφού όλοι θεωρούσαν πως ό,τι συνέβαινε ήταν μια μορφή πτώχευσης. Οι σχέσεις της ελληνικής οικονομίας με το εξωτερικό περιορίστηκαν δραματικά, οι συναλλαγές σχεδόν σταμάτησαν και η χώρα βυθιζόταν στο οικονομικό χάος. Το δάνειο κεφαλαιοποίησης, αντί να επιβραδύνει την πτώχευση, επιτάχυνε την κήρυξή της.

Δέσμευση εσόδων

Οι δανειστές των 100 εκ. επιδίωξαν την ελαχιστοποίηση των ζημιών τους από μια Ελλάδα. Ταυτόχρονα να κερδοσκοπήσουν πριν από την αναπόφευκτη χρεοκοπία. Στο διάστημα αυτό δέσμευσαν, με το νέο δάνειο, τις χρυσοφόρους προσόδους του ελληνικού Δημοσίου. Αφού για την εξυπηρέτησή του εξασφάλιζαν βασικά κρατικά έσοδα (φόροι, προξενικά τέλη κ.ά.)

 

 

Γελοιογραφία της εποχής «με τον ανδριάντα του... μέγα Σωτήριου (Σωτηρόπουλου)». Κοσμείται με τα κανόνια που χτύπησε...

Επί ένα εξάμηνο η κυβέρνηση, χωρίς να συγκαλείται η Βουλή (την πλειοψηφία είχε ο Τρικούπης) πειραματιζόταν. Στο διάστημα αυτό η αποστροφή για την πολιτική των κομμάτων είχε πάρει πρωτοφανείς διαστάσεις. Ακόμη και φιλελεύθερες προσωπικότητες καλούσαν τον βασιλιά να κηρύξει περίπου δικτατορία.

Πριν, όμως, κηρυχθεί και τυπικά "στάση πληρωμών" χρεοκόπησε η κυβέρνηση και ο Τρικούπης καλείται να βρει την ανεύρετη λύση. Πρώτη πράξη του νέου πρωθυπουργού (Νοέμβριος 1893) ήταν να ακυρώσει το δάνειο κεφαλαιοποίησης. Ηταν όμως απελπιστικά αργά...

Τι του προσάπτουν

"Δολία συναλλαγή σε βάρος της Ελλάδος"

Ο Σωτήριος Σωτηρόπουλος (1820-1898) είχε γίνει διάσημος λόγω της απαγωγής και της αιχμαλωσίας του από ληστές επί 36 μέρες το 1866. Η δημοτικότητά του εδραιώθηκε με τη σύνταξη και την εισήγηση της νομοθεσίας του 1871 για τη διανομή των εθνικών γαιών. Αρχισε να φοιτά στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας, αλλά εγκατέλειψε τις σπουδές του.

Διορίστηκε υπάλληλος στο υπουργείο Οικονομικών και αναδείχθηκε γενικός γραμματέας του, πριν γίνει πρώτη φορά υπουργός Οικονομικών (κυβέρνηση Κανάρη, το 1864). "Αχώριστος φίλος και σύντροφος" του Κουμουνδούρου, εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής Τριφυλίας και χρημάτισε άλλες πέντε φορές υπουργός Οικονομικών.

Στις αρχές του 1890 συγκρότησε πολιτική ομάδα, φλερτάροντας με το "τρίτο κόμμα", που επιχειρούνταν να συγκροτηθεί τότε από την Αυλή και μεγαλοκεφαλαιούχους, ως εναλλακτική λύση στην κρίση του δικομματισμού. Θεωρούνταν από τους συγχρόνους του έγκυρος οικονομολόγος, αν και ο Τρικούπης έλεγε καυστικά ότι οι οικονομικές γνώσεις του είχαν... αρχαιολογικό ενδιαφέρον!

Οι μεταγενέστεροι ιστορικοί τού αποδίδουν χαρακτηρισμούς κάθε άλλο παρά κολακευτικούς. Τον θεωρούν προάγγελο "απροκαλύπτου πτωχεύσεως" και πρόξενο "ολέθριων συνεπειών". Του προσάπτουν ότι προχώρησε σε "δολία συναλλαγή σε βάρος της Ελλάδος", "εξαπάτησε το ευρωπαϊκό κοινό". Επιπλέον, του αποδίδουν ταπεινά ελατήρια (άνοδος στην εξουσία και εξυπηρέτηση συγκεκριμένων ιδιωτικών συμφερόντων κ.λπ.). "Οπως αποδείχθηκε, συμπεραίνει ο Γ. Κορδάτος, από τη μια μεριά η κυβέρνηση Σωτηροπούλου έγινε όργανο του Χάμπρο και των πίσω απ' αυτόν κερδοσκόπων του Λονδίνου και της Αθήνας και από την άλλη με κομπογιαννίτικη οικονομολογική σοφία προσπάθησε να σκεπάσει τη χρεοκοπία του κράτους".

Το λεξιλόγιο της χρεοκοπίας

Τη δεκαετία του 1890 οι Ελληνες είχαν... ψωμοτύρι το SCRIP και το FUNDING. Οι δύο χρηματιστικοί όροι είχαν εισβάλει στο λεξιλόγιο. Η μία λέξη δήλωνε το περίφημο "δάνειο κεφαλαιοποίησης" (funding) που είχε συναφθεί εκείνη την περίοδο για να γλιτώσει, υποτίθεται, η χώρα την πτώχευση. Η άλλη, τους προσωρινούς τίτλους (scrip) που εκδόθηκαν στο πλαίσιο της συγκεκριμένης δανειακής σύμβασης για την πληρωμή των τοκοχρεολυσίων προηγούμενων δανείων.
 
Εμειναν στην ιστορία της σάτιρας

Το scrip πολιτογραφήθηκε στη νεοελληνική ως συνώνυμο του σκανδάλου και της απάτης. Χρησιμοποιήθηκε, μάλιστα, ως τίτλος σατιρικής εφημερίδας τότε. Τροφοδότησε την πολιτική σάτιρα όχι μόνο της εποχής, αλλά για πολύ καιρό. Ας σημειωθεί ότι και σήμερα ακόμη το scrip χρησιμοποιείται στην αγορά για κάποιο πιστοποιητικό, που δίνει στον κάτοχό του δικαίωμα ή προνόμιο, το οποίο, όμως, ακόμη δεν έχει πλήρως αποκτήσει.

Τ. Κατσιμάρδος
katsimar@yahoo.gr

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63187438