To νοητικό επίπεδο των παιδιών και οι νοητικές φάσεις του παιδιού

Το παράδοξο που βιώνει η κοινωνία είναι ότι θεωρεί τον εαυτό της έξυπνο και ταυτόχρονα ότι το νοητικό επίπεδο των παιδιών είναι χαμηλό. Βέβαια, δεν επενδύει περισσότερο στην παιδεία και βασίζεται τυπικά σε μία εκπαίδευση που αδιαφορεί για τα ταλέντα και λειτουργεί αποκλειστικά σε ένα μαζικό πλαίσιο, όπου το άτομο δεν είναι παρά ένας αριθμός. Με άλλα λόγια, δεν δίνει καμία ευκαιρία έκφρασης ούτε της νοημοσύνης, ούτε της δημιουργικότητας, διότι στην ουσία θεωρεί ότι δεν υπάρχουν σε αυτό το επίπεδο.

Το παράλογο της υπόθεσης είναι ότι η ίδια βλέπει τα αποτελέσματα μιας άλλης προσέγγισης, όπως είναι και η αναζήτηση ενός παράγοντα χ, αλλά δεν το εφαρμόζει ως στρατηγική μάθησης και περιμένει την αποκάλυψη. Τα παιδιά δεν έχουν σίγουρα το ίδιο επίπεδο, αλλά είναι επίσης σίγουρο ότι όλα μπορούν να το αναπτύξουν σε ένα βαθμό και η τάξη μεγέθους αυτού μπορεί να είναι σημαντική, αρκεί να υπάρχει η κατάλληλη μεθοδολογία, η οποία θα είναι αποτελεσματική μόνο και μόνο αν αντιλαμβάνεται τις διαφορές, διότι μόνο έτσι θα κάνει τη διαφορά.

Στις επιστήμες αλλά και στις τέχνες γνωρίζουμε την ποικιλία και την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης σκέψης κι όμως αυτές οι γνώσεις φαίνεται να μην επηρεάζουν καθόλου την εκπαίδευση που παραμένει προσκολλημένη σε μία πατροπαράδοτη προσέγγιση των παιδιών, με αποτέλεσμα τα παιδιά να είναι πολλά και οι καθηγητές λίγοι.

 Ένας αντικειμενικός τρόπος να το συνειδητοποιήσουμε είναι η απλή εξέταση που αναδεικνύει το γεγονός ότι δεν υπάρχει όραμα. Η κοινωνία δεν βλέπει τα παιδιά ως τους επόμενους ανθρώπους, συνεχίζει να τα εξετάζει ως αντικείμενο εργασίας κι όταν μιλά για μαθητοκεντρική προσέγγιση δεν κάνει τίποτα άλλο από να τα ερμηνεύει με την νοοτροπία του μάρκετινγκ και μάλιστα σε χαμηλό επίπεδο δημιουργικότητας στην καλύτερη περίπτωση μία πελατειακή σχέση, η οποία δεν αποτελεί καν επένδυση.

Με άλλα λόγια, η κοινωνία δεν έχει καν τα αποτελέσματα μιας επιχείρησης. Αυτό το γεγονός εξηγεί την πληθώρα των φροντιστηρίων που στην ουσία αντέχουν όλο το βάρος της εκπαίδευσης σε πρακτικό επίπεδο. Το πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία δεν είναι ούτε ιδρύματα, ούτε ινστιτούτα, λειτουργούν όπως μπορούν με τον τρόπο που ξέρουν. Δεν είναι μια παραπαιδεία, απλώς μία παράλληλη που υποστηρίζει δίχως να αγγίξει την παιδεία.

Τα αποτελέσματα του όλου πλαισίου είναι γνωστά σε όλους και δεν μας αφορούν. Σημασία έχει για μας το νοητικό επίπεδο των παιδιών και κατά πόσο μπορεί να αυξηθεί ουσιαστικά. Η ομάδα είναι πιο ισχυρή από το σύνολο των μονάδων και πρέπει να είναι το θεμελιακό στοιχείο της προσέγγισής μας. Το μέγεθός της είναι καθορισμένο από τα τεστ ζωής – θανάτου της NASA και γνωρίζουμε ήδη βιωματικά το βέλτιστο, απλώς δίχως ανθεκτικότητα η ομάδα έχει δυσκολίες ν' αναπτυχθεί και διασπάται φυσιολογικά σε μονάδες. Ο ρόλος του δασκάλου είναι η ενεργοποίηση της ανοιχτής δομής που θα αντέξει την ανέλιξη προς όφελος όλων των παιδιών. Όλα τα άλλα είναι λεπτομέρειες.

Ν. Λυγερός

http://www.lygeros.org/lygeros/8012-gr.html 

 Οι νοητικές φάσεις του παιδιού

Υπάρχουν πολλά νοητικά εργαλεία που επιτρέπουν την ανάπτυξη της σκέψης του παιδιού. Σε πολλούς είναι παντελώς άγνωστα και σε άλλους δεν είναι κατανοητά. Μέσω των πειραμάτων μας έχουμε δει τη διαφοροποίηση που προκαλούν ακόμα και σε παιδιά που θεωρούνται προβληματικά ως προς την κλασική μάθηση. Αυτός ο πλάγιος τρόπος προσέγγισης των γνωστικών αντικειμένων με την χρήση των ανοιχτών προβλημάτων δίνει μεγάλες δυνατότητες στο παιδί, δηλαδή στον επόμενο άνθρωπο να εκφραστεί και μάλιστα να ξαφνιάσει ακόμα και το δάσκαλό του με τον τρόπο με τον οποίο λύνει ένα πρόβλημα.

Σε πρώτη φάση λοιπόν, τα προβλήματα πρέπει να είναι προσιτά για να αυξηθεί η αυτοπεποίθηση του παιδιού, αλλά να μην είναι ποτέ εύκολα, αλλιώς δεν θα μετατραπεί ποτέ σε μαθητή ικανό να λύσει προβλήματα που θεωρεί αρχικά τουλάχιστον αδύνατα να λυθούν, αν δεν είναι άλυτα.

Σε δεύτερη φάση, ο μαθητής αποκτά ένα ρόλο στην ομάδα των μαθητών, που του επιτρέπει να πάρει ευθύνες πάντα νοητικές, αλλά και πρακτικές ανάλογα με τις τάσεις του κι όχι με το επίπεδό του, το οποίο αφορά αποκλειστικά το δάσκαλο.

Σε τρίτη φάση, ο μαθητής είναι ικανός να λειτουργήσει ως μέλος της ομάδας και να προσφέρει τις δυνατότητες στους άλλους. Τότε μπορεί να προσφέρει πραγματικά ως επόμενος άνθρωπος.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε σε όλες αυτές τις φάσεις την ανάγκη της χαράς η οποία παραμένει ο πρώτος στόχος. Δίχως χαρά, ακόμα και αν είναι νοητική, δεν υπάρχει ουσιαστική εξέλιξη. Και ο λόγος είναι σχετικά απλός. Η χαρά είναι ο βασικός πυρήνας της ολοκλήρωσης. Είναι η ίδια αναλογία που ισχύει για την νοημοσύνη και την σκέψη. Επιπλέον, η σκέψη πάνω στη σκέψη που αντιστοιχεί στη συνείδηση έχει το ανάλογο της μέσω της ολοκλήρωσης και είναι η πληρότητα. Η πληρότητα του μαθητή λειτουργεί ως όραμα στο πλαίσιο της μεταδιδακτικής.

Σε κάθε φάση, ο ρόλος του δασκάλου είναι σημαντικός αν και διαφορετικός. Τα αντίστοιχα στάδια είναι η κατάλυση, η ανάφλεξη, η συμβουλή. Γι' αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η πολυμορφία του δασκάλου. Τα μετέπειτα στάδια έχουν ένα χαμαιλεοντικό χαρακτήρα και θα εξετασθούν σε άλλο σημείωμα.

Σημασία για το παρόν είναι η χρήση νοητικών εργαλείων που ξεφεύγουν από τη συντηρητική παράδοση της ύλης που δεν ασχολείται με την νοημοσύνη αλλά με την ένταξη των παιδιών στην κοινωνία. Αν για πολλούς αυτός ο σκοπός είναι ορθολογικός αυτό δεν σημαίνει ότι σχετίζεται και με την ανάπτυξη της σκέψης του παιδιού. Μάλιστα η διαφορά φαίνεται και μέσω της χαράς. Η κοινωνία θέλει τα άτομα να είναι ευτυχισμένα και να έχουν όνειρα, που τους πουλά αν δεν έχουν, τα οποία δεν θα υλοποιηθούν ποτέ. Ενώ η ανθρωπότητα μέσω των δασκάλων θέλει τη χαρά των ανθρώπων και αυτά να έχουν οράματα που θα υλοποιήσουν, για να συμβάλλουν σε αυτό που ονομάζουμε το έργο.

Ν. Λυγερός
http://www.lygeros.org/lygeros/8013-gr.html