LATUFF ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ

Λατούφ, το σύμβολο εξεγερμένων

Ο σκιτσογράφος που εφοδιάζει με έργα του κοινωνικά και πολιτικά κινήματα

Ο Μουμπάρακ σκοντάφτει στα καλώδια που συνδέουν τα κομπιούτερ νεαρών Αιγυπτίων και πέφτει. Δυο μαύρα όρνια με τα αρχικά ΗΠΑ και Ε.Ε. στα φτερά τους στέκονται πάνω από τη φλεγόμενη Λιβύη. Ενας Ελληνας φωνάζει «Βοήθεια!» γιατί τον χτύπησε ένα αυτοκίνητο που η πινακίδα του γράφει «Κρίση»· σε λίγο βλέπει έντρομος να έρχεται καταπάνω του ένας οδοστρωτήρας που φέρει την επιγραφή ΔΝΤ και τον οδηγεί η Μέρκελ. Ενας Αγγλος αστυνομικός ρίχνει ένα αναμμένο σπίρτο σε μπιτόνι πετρελαίου που γράφει «Τότεναμ».

Τα σκίτσα αυτά, και πολλά άλλα, είναι έργα του Κάρλος Λατούφ, ενός Βραζιλιάνου καρτουνίστα που έγινε ο απρόσμενος σταρ της Αραβικής Ανοιξης και δημοφιλής σκιτσογράφος πολλών άλλων εξεγέρσεων ανά τον κόσμο. Ο 42χρονος Λατούφ, που μένει στο Ρίο, έχει παρακάμψει την παραδοσιακή πλατφόρμα των εφημερίδων και των περιοδικών και στράφηκε στο Τουίτερ, όπου οι εικόνες του, σε άμεση ανταπόκριση στην ειδησεογραφία, διαδίδονται αστραπιαία ανάμεσα σε ακτιβιστές σ’ όλο τον κόσμο.

«Δεν κάνω έργα για να εικονογραφήσω ειδησεογραφικά άρθρα», λέει. «Τα σκίτσα μου κατευθύνονται άμεσα προς ακτιβιστές που μπορούν να τα μοιραστούν και να τα χρησιμοποιήσουν δωρεάν. Εχουν ένα μήνυμα, υποστηρίζουν μια υπόθεση και είναι προορισμένα για να διαδοθούν ευρύτερα».

Ολα αυτά απέχουν πολύ από το ταπεινό ξεκίνημα του Λατούφ στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν δούλευε σε αριστερά έντυπα στη Βραζιλία. Το 1997, ένα τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ για την εξέγερση των Ζαπατίστας στο Μεξικό τον παρακίνησε να κάνει μια στροφή.

«Σκέφτηκα ότι έπρεπε να υποστηρίξω αυτό το κίνημα. Εκανα λοιπόν δύο σκίτσα. Τα έστειλα στους Ζαπατίστας και η ανταπόκριση ήταν θετική. Κατόπιν όμως συνειδητοποίησα ότι θα ήταν πιο αποτελεσματικό κι εποικοδομητικό να ανεβάσω τα έργα σε μια ιστοσελίδα. Θα εκφραζόταν έτσι η αλληλεγγύη με την ομάδα και θα τους επέτρεπε να κατεβάσουν τις εικόνες και να τις χρησιμοποιήσουν. Αυτή ήταν η πρώτη μου εμπειρία με τον καλλιτεχνικό ακτιβισμό μέσω του Ιντερνετ. Αρχισα να εφαρμόζω αυτές τις αρχές και για την υποστήριξη άλλων αγωνιστικών κινητοποιήσεων στον κόσμο».

Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, ο Λατούφ αξιοποιεί τις ολοένα αυξανόμενες δυνατότητες του Διαδικτύου και των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, ανταποκρινόμενος σε μηνύματα ακτιβιστών από όλο τον κόσμο. Στα μηνύματα αυτά μπορεί να του ζητούν έργα που υποστηρίζουν τον αγώνα τους, συχνά με προκλητικό περιεχόμενο που θα ήταν επικίνδυνο για τους ντόπιους καλλιτέχνες.

Μερικές φορές, μια ειδοποίηση μέσω Τουίτερ στον Λατούφ για ένα θέμα στην Αίγυπτο, π.χ., γίνεται σκίτσο στο Ρίο, στέλνεται μέσω Τουίτερ και κατόπιν εμφανίζεται σε πόστερ στους δρόμους του Καΐρου - όλα μέσα σε λιγότερο από μία ώρα.

Σύμφωνα με τον Γκράχαμ Φόουελ, πρώην πρόεδρο της Λέσχης Γελοιογράφων της Μεγάλης Βρετανίας, όλο και περισσότεροι σκιτσογράφοι ερευνούν καθημερινά την παγκόσμια ειδησεογραφία, αναζητώντας «καυτά» θέματα. «Μ’ αρέσουν τα σκίτσα του Κάρλος», λέει ο Φόουελ. «Θυμίζει λίγο τον Μπάνκσι. Περιγράφει τις γελοιότητες του ανάπηρου πολιτισμού μας, μόνο που το κάνει πολύ πιο γρήγορα. Κατά κάποιο τρόπο, αυτό αντανακλά την παγκοσμιοποίηση των πάντων -του χρήματος, του εμπορίου, της γλώσσας, ακόμα ίσως και της ανθρωπιάς- κάτι που κατά τη γνώμη μου δεν είναι κακό».

Το αστέρι του Δαβίδ

Δεν είναι όλοι τόσο κολακευτικοί. Από τότε που επισκέφθηκε τη Δυτική Οχθη το 1999, ο Λατούφ έγινε γνωστός για την υποστήριξή του στην υπόθεση των Παλαιστινίων. Ορισμένοι όμως χαρακτήρισαν τη δουλειά του αντισημιτική. «Μέρος των υποτιθέμενων αποδείξεων του αντισημιτισμού μου είναι το γεγονός ότι έχω χρησιμοποιήσει το Αστέρι του Δαβίδ, που είναι σύμβολο του εβραϊσμού», λέει.«Εξετάστε όμως όλα τα έργα μου - θα δείτε ότι το άστρο του Δαβίδ δεν σχεδιάζεται ποτέ μόνο του. Είναι πάντα μέρος της ισραηλινής σημαίας. Ναι, είναι θρησκευτικό σύμβολο, αλλά στο Ισραήλ χρησιμοποιείται ως κρατικό σύμβολο. Και εγώ στοχεύω στους κρατικούς θεσμούς - τους πολιτικούς και τον στρατό. Η σημαία του Ισραήλ σε ένα σκίτσο δεν είναι επίθεση κατά τλιτικούς και τον στρατό. Η σημαία ου εβραϊσμού περισσότερο απ’ ό,τι η σημαία της Τουρκίας θα ήταν επίθεση κατά του ισλάμ».

Ο Λατούφ έστρεψε επίσης την προσοχή του στην αστυνομική βία στη Βραζιλία και μάλιστα στο Ρίο, έχει ήδη συλληφσοχή του στην αστυνομική βία στη Βραζιλία και μάλιστα στο Ρίο, θεί τρεις φορές.Ο Λατούφ έστρεψε επίσης την προσοχή του στην αστυνομικΡίο, έχει ήδη συλληφθεί τρεις φορές.

Οι αραβικές χώρες

Τελευταία, εκείνο που τράβηξε πιο πολύ το ενδιαφέρον του Λατούφ ήταν οι εξεγέρσεις στις αραβικές χώρες. «Τον Ιανουάριο», λέει, «κάποιοι άνθρωποι ήρθαν σε επαφή μαζί μου και μου ζήτησαν να κάνω μερικά σκίτσα σε υποστήριξη των διαδηλώσεων που είχαν προγραμματιστεί για τις 25 Ιανουαρίου». Ο Λατούφ έκανε πέντε σκίτσα. Σε ένα από αυτά, η Αίγυπτος παρουσιάζεται με το σχήμα του σώματος του Χαλέντ Σαΐντ, ενός Αλεξανδρινού καίρι. Ο Σαΐντ φωνάζει «Αίγυπτος, ξύπνα!», ενώ το #jan25, το σύμβολο στο Τουίτερ για τη διαδήλωση, είναι σχεδιασμένο στα ρούχα του. 80