Λίγο χρήμα παραπάνω;

Λίγο χρήμα παραπάνω;

Tου Πασχου Mανδραβελη

«Ολες οι ευτυχισμένες οικογένειες είναι ίδιες. Κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι διαφορετική», είχε γράψει ο Λέων Τολστόι στο βιβλίο του «Αννα Καρένινα», και το ίδιο ισχύει για τις ευρωπαϊκές οικογένειες. Την εποχή της μεγάλης ευφορίας όλοι ήταν ευτυχισμένοι με τον ίδιο τρόπο. Δανείζονταν αφειδώς για να καλύπτουν ανάγκες και σπατάλες. Στην εποχή της φτώχειας εμφανίστηκαν τα διαφορετικά συμπτώματα της ίδιας ασθένειας. Στην Ελλάδα ανακαλύψαμε την κρατική φούσκα, στην Ιρλανδία την τραπεζική, στην Ισπανία την κτηματομεσιτική και σε άλλες χώρες όλα τα παραπάνω. Επειδή δε για κάθε χώρα ξεχωριστά το εθνικό κράτος είναι ο δανειστής τελευταίας ανάγκης, όλες αυτές οι φούσκες κατέληξαν σε δημοσιονομικές κρίσεις.

Το μεγάλο ερώτημα πολλών πολιτών είναι «αφού όλα τα κράτη χρωστάνε, σε ποιον χρωστάνε;». Η απάντηση είναι απλή. Στους πολίτες τους ή στους πολίτες άλλων χωρών. Τα ομόλογα δεν καταλήγουν σε τράπεζες. Αυτές διαμεσολάβησαν και σε έναν μεγάλο βαθμό ενίσχυσαν, με το αζημίωτο, τη φούσκα. Τα ομόλογα, μέσα από πολύπλοκες διαδρομές και περίτεχνα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, κατέληξαν σε ασφαλιστικά ταμεία, αμοιβαία κεφάλαια, κάποιους ιδιώτες κεφαλαιούχους. Σύμφωνα με τον Economist, όλα τα κράτη μαζί χρωστάνε σε ιδιώτες 41 τρισεκατομμύρια δολάρια (από τα οποία μόνο το 0,4 τρισ. είναι της Ελλάδας).

Αυτό βέβαια είναι το αποτέλεσμα μιας πολιτικής επιλογής που έγινε τη δεκαετία του '80, όταν τα κράτη της Δύσης αποφάσισαν να μαζεύουν λιγότερους φόρους και να διογκώσουν τις δημόσιες δαπάνες. Δεν τις αύξησαν για να καλύψουν ομοιόμορφες ανάγκες. Για παράδειγμα, η Ελλάδα διόγκωσε στη δεκαετία του '80 το χρέος της για δύο λόγους: α) προσλαμβάνοντας τον άλλο μισό πληθυσμό, ο οποίος πριν χρειαζόταν πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων για να μπει στο Δημόσιο, και β) να φτιάξει (έστω με πολλές σπατάλες) ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος και Εθνικό Σύστημα Υγείας. Οι ΗΠΑ, από την άλλη πλευρά, εκτόξευσαν το χρέος τους στα ύψη για την άμυνα και μάλιστα περισσότερα όλων ξόδεψαν οι Ρεπουμπλικανοί πρόεδροι Ρέιγκαν και Μπους τζούνιορ. Οπως και να έχει το ζήτημα, τα κράτη για διαφορετικούς λόγους ξόδευαν περισσότερα λεφτά και μάζευαν λιγότερα από τους φόρους. Το κενό το κάλυπταν οι ιδιώτες, οι οποίοι, λόγω των μειωμένων φόρων, είχαν περισσότερα λεφτά να... δανείσουν.

Σήμερα η φούσκα του παγκόσμιου χρέους έχει φτάσει σε σημεία έκρηξης. Τα κράτη από μόνα τους δεν μπορούν να φορολογήσουν περισσότερο, διότι ελλοχεύουν διάφοροι θεσμικοί ή εξωτικοί φορολογικοί παράδεισοι. Μπορούν όμως να το ρίξουν στον πληθωρισμό. Ο πληθωρισμός είναι «κούρεμα του χρέους με άλλα μέσα». Αλλά ταυτόχρονα κουρεύει καταθέσεις και μισθούς, αλλά όχι τα κέρδη. Οι μισθοί είναι ονομαστικοί και τα κέρδη ποσοστιαία.

Οι χώρες της Ε.Ε. χρωστούσαν το 2010 περί τα 13 τρισ. δολάρια. Αν η ΕΚΤ τα τυπώσει σε ευρώ, λύνεται το πρόβλημα; Μακροχρόνια όχι. Αν αυξηθούν τα χαρτιά που κυκλοφορούν στην οικονομία, απλώς τα ίδια χαρτιά θα αγοράζουν λιγότερα προϊόντα. Μπορεί, όμως, στο ενδιάμεσο να ηρεμήσουν οι κοινωνίες από τον βραχνά των διογκούμενων χρεών και να παραγάγουν περισσότερα. Το μυστικό για μια υγιή οικονομία είναι η αύξηση της παραγωγικότητας. Ο,τι και να γίνει όμως στις δαιδαλώδεις διαπραγματεύσεις των Βρυξελλών, εμείς πρέπει να μηδενίσουμε τα ελλείμματα. Το χρέος έχει παραμεγαλώσει για να βρίσκεται υπό την εποπτεία μας.