Ελευθέριος Βενιζέλος: Ένας χαρισματικός ηγέτης

3 Αυγούστου 1864 ~ 18 Μαρτίου 1936

Δημιούργησε φανατικούς υπερασπιστές και ορκισμένους εχθρούς, σε σημείο που η χώρα, για πολλές δεκαετίες, ήταν χωρισμένη στα δύο εξαιτίας του. Όποια κι αν είναι όμως η άποψη κάποιου για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, δεν μπορεί παρά να παραδεχτεί πως η Νεότερη Ελληνική Ιστορία θα ήταν φτωχότερη χωρίς εκείνον …

Aνεξάρτητα από το αν με την κατασίγαση των πολιτικών παθών ο Ελευθέριος Βενιζέλος ζει στη μνήμη πολλών ως ο μέγιστος Eλληνας πολιτικός του 20ού αιώνα, ο γενικότερος απολογισμός του έργου του θα μπορούσε κάλλιστα να ανήκει και στον ίδιο, όπως τον διατύπωσε σε μία συνεδρίαση της Βουλής απαντώντας στον πολιτικό του αντίπαλο Αλέξανδρο Παπαναστασίου, που τον χαρακτήρισε μοιρολάτρη:

«...Ποτέ δεν υπήρξε μοιρολάτρης διότι ποτέ δεν επερίμενε από την μοίραν να ίδη την χώρα του προηγμένην, αλλά έθεσε εις την υπηρεσία της όλο το πυρ το οποίον είχε μέσα του, κάθε δύναμιν ψυχική και σωματικήν...»

Πρωθυπουργός της Ελλάδας επτά φορές, συνολικά επί δώδεκα χρόνια και πέντε μήνες, διάσημος και πέρα από τα σύνορά της, ο Βενιζέλος δέσποσε στην πολιτική ζωή της χώρας από το 1910 ώς το 1936. Η σύγκρουσή του ως αρχηγού της κυβέρνησης με τον αρχηγό του κράτους, τον βασιλιά, διαίρεσε τον ελληνικό λαό σε δύο φανατισμένες παρατάξεις, και μάλιστα σε εθνικά κρισιμότατες ώρες.

Οι επικριτές του Βενιζέλου τού προσάπτουν ότι δεν κατάφερε να συγκρατήσει τους οπαδούς του από έναν ολισθηρό κατήφορο αυταρχικότητας και πραξικοπημάτων. Ουδείς όμως μπορεί να αρνηθεί ότι ο Κρητικός πολιτικός, ως πρωταγωνιστής των νικηφόρων εθνικών εξορμήσεων των ετών 1912 έως 1920, είχε ουσιαστικότατη συμβολή στον διπλασιασμό σχεδόν των εδαφών της Ελλάδας. Τολμηρός, αποφασιστικός, φιλόδοξος («Η φιλοδοξία μου φτάνει μέχρι τον Θεό...» είχε πει), ευφυής, διορατικός, δραστήριος, ευέλικτος, ρεαλιστής, με μεγάλες πολιτικές δυνατότητες, αλλά αγέρωχος προς τους πολιτικούς του αντιπάλους και υποκινητής ανατρεπτικών καταστάσεων, διακρίθηκε ιδιαίτερα στο διεθνή διπλωματικό στίβο.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος γεννήθηκε το 1864, στις Μουρνιές, ένα μικρό ανθοστόλιστο χωριό έξω από τα Χανιά της Κρήτης. Hταν δύο μόνο χρόνια πριν από τη Μεγάλη Επανάσταση της Κρήτης και το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου του 1866-69 και «με το να τύχει να γεννηθεί Κρητικός», όπως γράφει ο Ν. Καζαντζάκης, «σε μια κρίσιμη στιγμή που μάχουνταν η Κρήτη να λευτερωθεί, ένιωσε από μικρό παιδί πως στον κόσμο υπάρχει ένα αγαθό πιο πολύτιμο από τη ζωή, πιο γλυκό από την ευτυχία, η λευτεριά».

Η οικογένειά του γαλουχήθηκε με το πνεύμα και το νόημα της κρητικής οικογενειακής παράδοσης. Τον Ελευθέριο μεγάλωσε «η σωφροσύνη του λογίου εμπόρου πατρός του Κυριάκου και τον έθρεψε το γάλα της Θερισιανής μάνας του, Στυλιανής Πλουμιδάκη...». Ηταν το πέμπτο παιδί της οικογένειάς του. Μεγαλύτερα αδέλφια του η Μαρία, η Ελένη, η Αικατερίνη, ο Αγαθοκλής και μικρότερο η Ευανθία. Η οικογένειά του κατά την επανάσταση του 1866 εξαιτίας των τουρκικών διώξεων, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι των Μουρνιών και να εγκατασταθεί στη Σύρο. Ξανάρθε στα Χανιά, γύρω στο 1872, όταν δόθηκε αμνηστία στους επαναστάτες.

Στα Χανιά, ο Βενιζέλος αμέσως από το 1887 αρχίζει να εργάζεται. Κατοικεί στο σπίτι της Χαλέπας μαζί με την οικογένειά του, της οποίας έχει αναλάβει την ευθύνη. Δικηγορεί και δημοσιογραφεί. Το 1889 εκλέγεται πρώτη φορά βουλευτής. Παράλληλα γίνεται συνεκδότης της τοπικής εφημερίδας «Λευκά Ορη». Το Δεκέμβριο του 1891 παντρεύεται τη λατρευτή του Μαρία Ελευθερίου-Κατελούζου. Ο γάμος γίνεται στο αρχοντικό των Κατελούζων στον Τοπανά, στη σημερινή οδό Θεοτοκοπούλου, στον αριθμό 68.

Οι νεόνυμφοι θα μείνουν στο σπίτι της Χαλέπας, στο ανώγειο, ενώ στο ισόγειο έμεναν η μάνα και τα αδέλφια του. Εκεί θα ζήσουν τα νεανικά τους όνειρα και τις χαρές του γάμου τους. Εκεί θα γεννηθούν τα παιδιά τους. Ο Κυριάκος το 1892 και ο Σοφοκλής το 1894. Η έγγαμη ζωή τους ήταν σύντομη και άτυχη. Η Μαρία πέθανε το Νοέμβριο του 1894 από λοίμωξη (επιλόχειο πυρετό) μετά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού τους, του Σοφοκλή. Ο θάνατος αυτός τον σημάδεψε και το σημάδι του πένθους του, το χαρακτηριστικό μουσάκι, συνόδευσε από τότε τη μορφή του σ’ όλη τη μετέπειτα ζωή του. Στην τραγική αυτή ατυχία «την ορφάνια των τέκνων του και το αιφνίδιον σβήσιμον του ερωτικού του ονείρου, με την αγαπημένη του Μαρία, αποδίδουν τον συχνό βαθύτατο στεναγμό του και την μελαγχολία του γίγαντα». Το βαρύ πένθος και η οδύνη τυλίγει την ψυχή του. Καθημερινά τον βρίσκουν σ’ ένα σκαμνάκι μ’ ένα βιβλίο στο χέρι, δίπλα στον τάφο της Μαρίας, στην Αγία Φωτεινή. Αυτό κράτησε πάνω από ένα χρόνο κι έφτασαν όλοι ν’ ανησυχούν για την υγεία του, κι όταν κι εκείνος κατάλαβε τον κίνδυνο που τον απειλούσε, αντιστάθηκε.

Οι υποχρεώσεις απέναντι στην οικογένειά του και οι σκληρές ανάγκες των αγώνων για την ελευθερία του τόπου τον αποσπούν από την οδύνη του και τον αναγκάζουν να ξαναμπεί στον αγώνα με μεγαλύτερο πείσμα, χωρίς όμως ποτέ να απαλλαχθεί από το παράπονο που συχνά ξεστόμιζε: «Ωχ, Θεέ μου! ... Γιατί;».

Γρήγορα γίνεται ο πρωταγωνιστής και ο πρωτεργάτης των ιστορικών σταθμών της Κρητικής Ιστορίας και της Κρητικής Πολιτείας. Αγωνίζεται σ’ όλα τα μέτωπα, ως επαναστάτης, νομικός, πολιτικός, διπλωμάτης, δημοσιογράφος. Πρωτοστατεί στην επανάσταση του Ακρωτηρίου το 1897, στη συγκρότηση της Κρητικής Πολιτείας το 1899, στο Θέρισο το 1905.

Η πολιτική του σταδιοδρομία ξεκινά το 1887, όταν πρωτοεκλέγεται βουλευτής Κυδωνιών, δηλαδή της περιοχής Χανίων του Κόμματος των Φιλελευθέρων («Ξυπόλυτων»). Το ζήτημα της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα δεν θα αργήσει να τον φέρει σε ρήξη με τον Υπατο Αρμοστή της Κρήτης και «εντολοδόχο των Μεγάλων Δυνάμεων», πρίγκιπα Γεώργιο. Η απότομη μεταβολή στα πολιτικά πράγματα του ελληνικού κράτους όμως, με την επανάσταση του 1909, του ανοίγει τον δρόμο για μια σταδιοδρομία με ευρύτερους ορίζοντες.

Οι εκλογές της 28ης Νοεμβρίου του 1910 σηματοδοτούν την αφετηρία της κοινοβουλευτικής παρουσίας του Βενιζέλου, ενώ η συμμετοχή της χώρας στους Βαλκανικούς Αγώνες (1912-13) θα του προσφέρει την ευκαιρία να αξιοποιήσει τις πολεμικές επιτυχίες στο διπλωματικό πεδίο αυξάνοντας σημαντικά την εδαφική της έκταση.

Η έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ένα μόλις χρόνο μετά τον τερματισμό των Βαλκανικών Πολέμων, αποτελεί μεγάλη δοκιμασία για την Ελλάδα. Και το θέμα της συμμετοχής της στον πόλεμο δεν αργεί να φέρει αντιμέτωπους τον θαυμαστή της Γερμανίας βασιλιά Κωνσταντίνο και τον φιλικά προσκείμενο προς την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία (δυνάμεις της αντίπαλης Αντάντ) Ελευθέριο Βενιζέλο. Είναι η εποχή του βαθύτατου διχασμού του ελληνικού λαού, η περίοδος τραυμάτων και πληγών που θα αργήσουν πολύ να επουλωθούν.

Ο Βενιζέλος ξεκινά επαναστατική δράση εναντίον του βασιλιά Κωνσταντίνου και της πολιτικής του. Τα «Νοεμβριανά» οδηγούν στην εκθρόνιση του βασιλιά και η νέα κυβέρνηση Βενιζέλου κηρύττει τον πόλεμο εναντίον των αντιπάλων της Αντάντ. Η λήξη του πολέμου υπέρ της Αντάντ επιτρέπει στον Βενιζέλο να σημειώσει έναν ακόμη διπλωματικό θρίαμβο υπογράφοντας στις Σέβρες, τον Ιούλιο του 1920, τη συνθήκη που μετατρέπει την Ελλάδα σε χώρα των «δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Στο απόγειο της δόξας του πέφτει θύμα απόπειρας δολοφονίας από φιλοβασιλικούς αξιωματικούς και λίγους μήνες αργότερα χάνει τις βουλευτικές εκλογές.

Το Σεπτέμβριο του 1921, και είκοσι επτά χρόνια μετά το θάνατο της πρώτης του γυναίκας, παντρεύεται στο Χαϊγκέιτ του Λονδίνου την πάμπλουτη Ελενα Σκυλίτση και εγκαθίσταται στο Παρίσι, στο διαμέρισμα της οδού Μποζόν 22. Εκεί, μένει μέχρι το 1927, οπότε επιστρέφει στα Χανιά και επισκευάζει το αγαπημένο του σπίτι της Χαλέπας.

Το 1928 κερδίζει τις εκλογές και αρχίζει η τελευταία «χρυσή τετραετία» του έργου του. Ο θρίαμβος των Φιλελευθέρων που απέσπασαν το 61,02% των ψήφων ήταν μεγάλος.

Στο εσωτερικό ο Βενιζέλος επιθυμούσε να θέσει τη χώρα σε τροχιά ανάπτυξης. Ετσι, με την έναρξη της τετραετούς διακυβέρνησής του προσπάθησε να δώσει ώθηση στην οικονομία και στους παραγωγικούς τομείς της χώρας, κυρίως τη γεωργία, ενώ στην εξωτερική πολιτική προσπάθησε να εξομαλύνει τις διαφορές με τους βαλκάνιους γείτονες και να βελτιώσει τις σχέσεις με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Κορυφαία στιγμή το ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας (1930).

Το τέλος της σταδιοδρομίας του σημαδεύτηκε από την απόπειρα κατά της ζωής του (Ιούνιος 1933) και το αποτυχημένο κίνημα του Μαρτίου 1935.

Τον Μάρτιο του 1936, ενώ βρίσκεται στο Παρίσι, παθαίνει εγκεφαλική συμφόρηση, η οποία αποδεικνύεται μοιραία. Υπό την απειλή ταραχών η σορός του δεν περνάει από την Αθήνα. Μεταφέρεται στην Κρήτη και ενταφιάζεται στη γνώριμη γη του Ακρωτηρίου, που συνδέθηκε άρρηκτα με την αγωνιστική του παρουσία για την πραγματοποίηση των οραμάτων του.

Ο πολυπράγμων

*Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Νομικής με άριστα και επέστρεψε στην Κρήτη το 1886, όπου άρχισε να ασκεί τη δικηγορία.

*Εκδίδει την εφημερίδα «Λευκά Ορη» και το 1887 σε ηλικία 23 ετών εκλέγεται βουλευτής Κυδωνίας με την ομάδα των «Λευκορειτών» του κόμματος των Φιλελεύθερων - Εθνικοφρόνων. Ως βουλευτής ξεχώρισε για την ευγλωττία και τις ριζοσπαστικές θέσεις του. Μανιώδης αναγνώστης, ασχολούνταν επίσης με την εκμάθηση της γαλλικής και της αγγλικής.

*Η πρώτη κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου συγκροτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 1910, διέλυσε το Κοινοβούλιο και όρισε νέες εκλογές Αναθεωρητικής Βουλής για τις 8 Νοεμβρίου, όπου το κόμμα του κυριάρχησε.

Της Μαρίνας Ζιώζιου. Από τις “Εικόνες”, τεύχος Νο 355, εβδομαδιαίο περιοδικό, ένθετο στο ΕΘΝΟΣ της Κυριακής, 14 Δεκεμβρίου 2008.

http://ypeppas.blogspot.com/2009/03/blog-post_18.html