Χρονογράφημα
ΘΡΗΣΚΕΙΑ & ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ
Η συγγραφέας ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ προσπαθεί να βγάλει συμπεράσματα
από την αξιοσημείωτη αντοχή της θρησκείας στον χρόνο
Ο ναζισμός και ο μπολσεβικισμός ανήγαγαν τον φόνο στο επίπεδο της βιομηχανικής τέχνης, εξοντώνοντας μέσα σε έναν αιώνα περισσότερους απ' όσους εξόντωσαν οι εκκλησίες σε δύο χιλιετίες. Και μετά από όλα αυτά η θρησκεία ακμάζει, ενώ το σοσιαλιστικό σύστημα έχει καταρρεύσει. Πού οφείλεται αυτή η διαφορά; Η θρησκεία, αντίθετα από τα κοσμικά δόγματα, δεν υπόκειται στους καταναγκασμούς της επαλήθευσης: οι προσδοκίες αφορούν το επέκεινα, όχι την επίγεια ζωή. Επιπλέον, στην Ευρώπη ο χριστιανισμός εξανθρωπίστηκε. Όχι από την καλή του θέληση. Αναγέννηση, η Μεταρρύθμιση, ο Διαφωτισμός, οι επαναστάσεις τού αφαίρεσαν μέρος της ισχύος του και τον έσωσαν, τρόπον τινά, ως πνευματική δύναμη. Το Βατικανό είχε την εξυπνάδα να παραδεχτεί μερικά από τα σφάλματα του και να επανεξετάσει το δόγμα του, περιορίζοντας την επιθετικότητα του.
Οι περίοδοι της έξαλλης πίστης στη Δύση -παρ' ότι δεν έλειψαν στη διάρκεια τους τα αριστουργήματα και τα δείγματα προόδου- υπήρξαν περίοδοι βαρβαρότητας. Ο χριστιανισμός ξανάγινε αποδεκτός μόνο όταν έκρυψε τα νύχια του - κάτι που δεν έχει συμβεί στο Ισλάμ και ίσως δεν θα συμβεί ποτέ. Ο χριστιανισμός άφησε πίσω του τη βία στις ρωμαϊκές της μορφές, όπως και στις μορφές της Μεταρρύθμισης και της σκληρής ορθοδοξίας, επειδή άφησε πίσω του την αγάπη ως ανένδοτο πάθος. Η ρωμαϊκή εκκλησία κατέληξε άθελα της ένα κοινοβούλιο που χρειάζεται να παίζει τον διαιτητή ανάμεσα σε πολλές φράξιες. Παρ' ότι θεωρεί τον εαυτό της έδρα της αληθινής πίστης, δέχεται -πάλι άθελα της- την αυτοκριτική και τον διάλογο - αν όχι με τον αθεϊσμό, τουλάχιστον με τον αγνωστικισμό και με τις άλλες θρησκείες. Στο παρελθόν έδειξε φανατισμό τώρα δείχνει σχετική ανεκτικότητα. Σήμερα η αρχή του κοσμικού κράτους είναι λίγο-πολύ αποδεκτή σε όλη την Ευρώπη - εκτός από την Ελλάδα, η οποία αποτελεί σταθερή εξαίρεση.
Οι μεγάλες θρησκείες δεν έχουν πια -στα δημοκρατικά καθεστώτα-τη δυνατότητα να φυλακίζουν ή να εκτελούν τους απίστους. Μπορούμε πια να διαφωνούμε με τη θέση των καθολικών για την αγαμία των κληρικών, για την αντισύλληψη, για την άμβλωση, για την ομοφυλοφιλία. Εξάλλου η εκκλησία δείχνει ανευθυνότητα με το να απαγορεύει το αντισυλληπτικό χάπι και ο Πάπας δείχνει εγκληματική αδιαφορία όταν τοποθετείται εναντίον του προφυλακτικού, ακόμα και στην εποχή του AIDS. Παρ'όλα αυτά, η εκκλησία παραδέχεται επιτέλους την αποσύνδεση της αγάπης από τον προσηλυτισμό. Και η εγκατάλειψη του βίαιου προσηλυτισμού είναι ένα βήμα προς τα εμπρός: ο χριστιανισμός προσπαθεί να επιζήσει ως θρησκεία της πραότητας.
Από την άλλη, όσο πιο κατακερματισμένη είναι μια μεγάλη πίστη, τόσο κερδίζει σε καταδεκτικότητα και αυτοεξέταση. Η χριστιανοσύνη δεν προβλέπεται να ενωθεί μια μέρα και να ξαναγίνει όπως ήταν τους πρώτους αιώνες: οι διάφορες εκκλησίες -λουθηρανική, καλβινιστική, ορθόδοξη, καθολική- ευημερούν μέσω του διαχωρισμού τους. Διότι κάθε μονοθεϊσμός εκφυλίζεται αργά ή γρήγορα σε πολυθεϊσμό: οι προσεγγίσεις του θείου πολλαπλασιάζονται στο μέτρο που η ανθρωπότητα διαφοροποιείται. Θα ήταν λοιπόν ευχής έργο ένας κατακερματισμός του Ισλάμ (του ήδη διχασμένου σε σουνίτες και σιίτες), ώστε η «φίτνα», η διχόνοια, να βαθύνει ανάμεσα στις σχολές και στα τζαμιά. Εδώ ταιριάζει αυτό που έλεγε ο Φρανσουά Μοριάκ για τη Γερμανία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: «Την αγαπώ τόσο, ώστε θα ήθελα κάμποσες από δαύτη». Γενικότερα, όταν ένα εκκλησίασμα ή μια επιθετική ιδεολογία απειλείται με σχίσμα, χάνει σε δύναμη αλλά κερδίζει σε σύνεση και μετριοπάθεια. Διότι η διαφοροποίηση είναι παράγοντας της δημοκρατίας. Ή όπως έγραψε ο Βολτέρος: «Εκεί όπου υπάρχει μία και μοναδική θρησκεία επικρατεί τυραννία. Όταν υπάρχουν δύο, γίνεται θρησκευτικός πόλεμος. Αν υπάρχουν πολλές, αυτό σημαίνει ελευθερία».
Της Σώτης Τριαντάφυλλου
Περιοδικό "ΓΥΝΑΙΚΑ" 12/2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου