Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΣΕΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (20.6.1978)

Θεσσαλονίκη: 34 χρόνια από τον μεγάλο σεισμό

Σαν σήμερα το 1978, η καταστροφική σεισμική δόνηση των 6,5 ρίχτερ

Τριάντατέσσερα έτη συμπληρώνονται σήμερα από τον μεγάλο σεισμό της 20ης Ιουνίου 1978 που έπληξε την Θεσσαλονίκη, αφήνοντας πίσω του 49 νεκρούς, 220 τραυματίες και χιλιάδες αστέγους.

Ο σεισμός, ο οποίος χτύπησε την συμπρωτεύουσα στις 20.30, είχε επίκεντρο 20 χλμ ανατολικά της πόλης, μεταξύ των λιμνών Κορώνειας και Βόλβης, στο χωριό Στίβος. Η διάρκεια του σεισμού ήταν 10 δευτερόλεπτα, το μέγεθος του 6,5 ρίχτερ, ενώ το εστιακό βάθος ήταν μικρό, περίπου οκτώ έως δέκα χλμ. Είχε προηγηθεί μία σειρά προσεισμών με πιο ισχυρό εκείνον της 23ης Μαϊου, μεγέθους 5,3 ρίχτερ.

Ο σεισμός δημιούργησε πλήρη πανικό στην πόλη. Επικράτησε κυκλοφοριακό κομφούζιο, ασθενοφόρα και πυροσβεστικά οχήματα δεν μπορούσαν να κυκλοφορήσουν, οι επικοινωνίες είχαν «πέσει», ενημέρωση δεν υπήρχε, ενώ οι φήμες μετασεισμών και καταρρεύσεων είχαν δημιουργήσει πλήρη αναστάτωση. Η Πολιτεία είχε ηττηθεί, αφού ο «Ξενοκράτης» ήταν ανύπαρκτος.

Βαρύς ο απολογισμός, δύσκολη η συνέχεια

Ο πρώτος απολογισμός ήταν δραματικός: Σαράντα εννέα έχασαν τη ζωή τους, 220 είχαν τραυματιστεί και 800.000 άνθρωποι ήταν προσωρινά άστεγοι, αφού φοβούνταν να επιστρέψουν στα σπίτια τους.

Οι Θεσσαλονικείς πέρασαν το θέρος του 1978 στους δρόμους, τα πάρκα, τις πλατείες και την ύπαιθρο. Ωστόσο, ένα μόνο κτίριο έπεσε, το οκταώροφο της πλατείας Ιπποδρομίου, το οποίο, πέρα από 29 ψυχές, πήρε μαζί του και την ψευδαίσθηση του έως τότε «άτρωτου» μπετόν.

Οι φήμες για τους δήθεν μετασεισμούς και τον «γεωλογικό» ρόλο της επικείμενης Πανσελήνου ήταν τέτοιες που ανάγκασαν τον τότε πρωθυπουργό, Κ. Καραμανλή να περάσει το συγκεκριμένο τριήμερο στη Θεσσαλονίκη για να κατευνάσει τους φόβους των πολιτών. 

Η πόλη άντεξε

Οι επόμενες ημέρες κι εβδομάδες αφιερώθηκαν στην κινητοποίηση του κράτους και του τεχνικού κόσμου για την αποκατάσταση των πληγέντων και του δομημένου περιβάλλοντος. Ο απολογισμός έδειξε ότι το 74,5% των κτιρίων άντεξαν τον σεισμό (πράσινα), το 21% παρουσίασαν μικρής ή μεσαίας κλίμακας ζημίες (κίτρινα), ενώ το 4,5% είχαν σοβαρές βλάβες (κόκκινα). Ο έλεγχος διήρκησε 45 ημέρες, για τις ανάγκες του οποίου επιστρατεύθηκαν 1.000 μηχανικοί.

Η καταμέτρηση έδειξε ότι και ιστορικά μνημεία της πόλης, όπως η Ροτόντα και η Αχειροποίητος είχαν υποστεί σοβαρές ζημίες. Ωστόσο, κοινό συμπέρασμα των ειδικών ήταν ότι, παρά την έλλειψη σχεδίου, η πόλη άντεξε.

Καταλυτικός για την επιστροφή στην ομαλότητα ήταν ο ρόλος των αρμοδίων της εποχής, όπως ο τότε νομάρχης Θεσσαλονίκης, κ. Κ. Πυλαρινός, ο υπουργός Βορείου Ελλάδος, κ. Νικ. Μάρτης, ο υπουργός Δημοσίων Έργων, Νικ. Ζαρντινίδης, ο τότε πρόεδρος του ΤΕΕ και μετέπειτα δήμαρχος και υπουργός, κ. Σωτ. Κούβελας, και οι καθηγητές Β. Παπαζάχος, Γ. Πενέλης, Δ. Βαλαλάς και Γ. Νιτσιώτας.

Μία πρωτοφανής κινητοποίηση

Το κόστος αποκατάστασης του δομημένου περιβάλλοντος ξεπέρασε σε σημερινές, μεσοσταθμικές τιμές το ένα δισ. ευρώ. Το κράτος επιδότησε σε ποσοστό 30% τις επισκευές και εγγυήθηκε τον δανεισμό του υπολοίπου 70%, δια της επιβολής ειδικού φόρου.

Οι ανάγκες αποκατάστασης του σεισμού έφεραν μία πρωτοφανή κινητοποίηση της πολιτείας και των εμπλεκόμενων φορέων, με την δημιουργία της Υπηρεσίας Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων και, στη συνέχεια, του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας. Επισης, ενεργή συμμετοχή είχαν και οι επιστημονικοί φορείς, όπως το Τεχνικό Επιμελητήριο, το ΑΠΘ και το ΕΜΠ.

Επίσης, αξίζει να σημειωθεί και το τιτάνιο έργο που εκτέλεσε η 9η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, πραγματοποιώντας την εκτενέστερη - μετά την Ακρόπολη - επιχείρηση αποκατάστασης και αναστήλωσης μνημείων στην ελληνική ιστορία. 

Η ασφάλεια βελτιώθηκε- Οι εκκρεμότητες παραμένουν

Αυτή η κρίσιμα μάζα των επιστημόνων, καθώς και η τεχνογνωσία που αποκτήθηκε, οδήγησε στην αλλαγή του αντισεισμικού κανονισμού της χώρας, στην ενίσχυση των επιστημονικών υποδομών και ερευνών και στην ενσωμάτωση σύγχρονων διεθνών και ευρωπαϊκών κανονισμών στην έννομη τάξη.

Ο τραγικός σεισμός λειτούργησε καταλυτικά υπέρ της αντισεισμικής ασφάλειας, η οποία, σύμφωνα με τους ειδικούς, έχει μειώσει τον αριθμό των θυμάτων στη χώρα μας, στο ένα ανά εκατομμύριο κατοίκων, ποσοστό αντίστοιχο της σεισμογενούς Καλιφόρνιας - ένα από τα καλύτερα στον κόσμο.

Ωστόσο, εξακολουθούν να εκκρεμούν όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη, αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα, μία σειρά από κρίσιμα ζητήματα, όπως ο έλεγχος μελετών και κατασκευών των ιδιωτικών έργων, οι προσεισμικές επεμβάσεις σε κρίσιμα κτίρια και οι χαμηλού κόστους μικρές επεμβάσεις που σώζουν ζωές σε μαρκίζες, στηθαία και καμινάδες, υποδομές, οι βλάβες των οποίων είναι υπεύθυνες για το 35% των θανάτων και τραυματισμών στους σεισμούς. 

http://www.tovima.gr/society/article/?aid=407136

Θεσσαλονίκη: 

34 χρόνια μετά τον καταστροφικό σεισμό

Του Δημήτρη Κελεπούρη.

Ο Ιούνης του 1978 βρήκε τη Θεσσαλονίκη αγχωμένη εξαιτίας των συνεχών σεισμικών δονήσεων, που είχαν αρχίσει από μέρες να γίνονται ένα με την καθημερινότητα των κατοίκων της, όπως και των γύρω περιοχών. Το βουητό των ρίχτερ σήμαινε συναγερμό, κυρίως τα βράδια, και τους έβγαζε όλους από τα σπίτια. Λίγα πράγματα στο χέρι, κανα- δυο ρούχα, λίγο φαγητό και στρωματσάδα στα πάρκα και τα γήπεδα της Θεσσαλονίκης. Όμως, η πόλη άντεχε στα ρίχτερ που είχαν αρχίσει να πληγώνουν όλο και περισσότερο τα κτίριά της, να σπέρνουν φόβο και πολλά ερωτηματικά για το αν έπεται μεγαλύτερο κακό. Η πολιτεία, όπως συμβαίνει πάντα, καθησύχαζε για την ετοιμότητά της, ενώ οι ειδικοί έριζαν για το αν οι συνεχείς δονήσεις ήταν μετασεισμοί μετά το σεισμό της 24ης Μαΐου. Τελικά, το μεγάλο κακό ήρθε. Στις 20 Ιουνίου. Ήταν 11 το βράδυ και η πόλη ήταν κολλημένη στην τηλεόραση για το Μουντιάλ της Αργεντινής.


«Ήταν 6.5 Ρίχτερ-Έτρεμε η Θεσσαλονίκη. Κατέρρευσε πολυκατοικία στο Ιπποδρόμιο. Ανασύρονται οι νεκροί», είναι το πρωτοσέλιδο της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, στις 21 Ιουνίου.

Για 10 δευτερόλεπτα η γη σείονταν από τα ρίχτερ που είχαν επίκεντρο την περιοχή της λίμνης Βόλβης. 48 νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες, χιλιάδες άστεγοι. Δεκάδες τα κτίρια που κατέρρευσαν ή που πληγώθηκαν ανεπανόρθωτα.

Η τραγωδία στην Πλατεία Ιπποδρομίου

Το ενδιαφέρον εστιάστηκε γρήγορα στην Πλατεία Ιπποδρομίου. Στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης υπήρχε μέχρι το βράδυ της 20ης Ιουνίου η πολυκατοικία που κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος, παρασύροντας στο θάνατο 29 ανθρώπους.

«Εικόνα βιβλικής καταστροφής παρουσιάζει η πολυκατοικία όπου ήταν το ζαχαροπλαστείο ο «ΝΙΚΟΣ», στην πλατεία Ιπποδρομείου. Ολόκληρο το κτίριο έγειρε προς το βόρειο τμήμα αυτού και γκρεμίσθηκε σε σύννεφα σκόνης. Τα τζάμια των γύρω πολυκατοικιών έσπασαν, ενώ οι ένοικοι πανικόβλητοι πετάχτηκαν έξω. Πολλοί ένοικοι της πολυκατοικίας Νικηφόρου Φωκά 30 και Ιπποδρομίου, όπου το ζαχαροπλαστείο «ΝΙΚΟΣ», παγιδεύθηκαν στα ερείπια της οικοδομής κάτω από σύννεφα σκόνης. Συνεργεία της πυροσβεστικής, της χωροφυλακής και μονάδες στρατού έσπευσαν στην περιοχή και άρχισαν να ψάχνουν στα ερείπια για την ανεύρεση των παγιδευθέντων. Οι έρευνες στα ερείπια συνεχίζονταν όλη τη νύχτα», αναφέρει το σχετικό ρεπορτάζ στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.


Η εικόνα της πόλης

Ο σεισμός είχε παραλύσει όλη τη Βόρεια Ελλάδα. Αλλά, η Θεσσαλονίκη πληγώθηκε περισσότερο από κάθε περιοχή. Οι ζημιές ήταν έντονες στη ζώνη μεταξύ του Σιδηροδρομικού Σταθμού και της Έκθεσης, κυρίως στην παραλιακή περιοχή. Η συχνότητα των βλαβών μειωνόταν καθώς κανείς κατευθυνόταν προς την Άνω Πόλη ή προς ανατολικά και δυτικά.

«Στην πόλη η κατάσταση ήταν πρωτόγνωρη. Θύμιζε πόλεμο», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γιώργος Πενέλης, ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών του ΑΠΘ και ένας από τους ανθρώπους που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τη δύσκολη κατάσταση. Χιλιάδες άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους. Η αυτόνομη κάλυψη των βασικών αναγκών ήταν σχεδόν αδύνατη, ενώ σημειώθηκε ζήτημα για την καταλληλότητα του πόσιμου νερού. Κυριαρχούσαν οι φήμες για ένα νέο, μεγαλύτερο επερχόμενο σεισμό. Ευτυχώς όμως έδρασε μια ομάδα ικανότατων επιστημόνων, με επικεφαλής το σεισμολόγο Βασίλη Παπαζάχο, που κατόρθωσε να επαναφέρει την ψυχραιμία στους σοκαρισμένους κατοίκους. Τεράστια υπήρξε η βοήθεια των εθελοντών, το έργο των οποίων ανακούφισε αισθητά τους πληγέντες.
Αντίθετα, εμφανής ήταν κατά τις πρώτες ώρες και ημέρες η απουσία οργανωμένης κρατικής αντίδρασης».

Τη δική του εκδοχή δίνει ο τότε πρόεδρος του Παραρτήματος του Τεχνικού Επιμελητηρίου, και μετέπειτα δήμαρχος Θεσσαλονίκης(και υπουργός της κυβέρνησης Μητσοτάκη), Σωτήρης Κούβελας. Αναφέρει σε σχετικό άρθρο του το 2008 για τη συμπλήρωση 30 χρόνων από το σεισμό :

«Την άλλη μέρα πρωί-πρωί οι μηχανικοί αυτό-επιστρατεύτηκαν. Δεν υπήρχαν εμπειρίες, δεν ξέραμε πώς να αρχίσουμε. Οι μόνες πρόσφατες πληροφορίες μας ήταν από μια αποστολή του Τεχνικού Επιμελητηρίου στο Βουκουρέστι που είχε χτυπηθεί από μεγάλο σεισμό 3 μήνες νωρίτερα. Την πρώτη σύσκεψη κάναμε με τον Νομάρχη κ. Πυλαρινό. Ακολούθησε άλλη στο Υπουργείο Βορείου Ελλάδος με τους Υπουργούς Ζαρντινίδη, Μάρτη και τους τέσσερις καθηγητές συμβούλους Νιτσιώτα, Βαλαλά, Παπαζάχο, Πενέλη. Προτεραιότητα δόθηκε στον καθαρισμό της πόλης από τα μπάζα και την άμεση κατεδάφιση επικίνδυνων στοιχείων των υποδομών. Ταυτοχρόνως οργανώθηκε η μεγάλη εκστρατεία ελέγχων κτιρίων στην οποία εντάχθηκαν όλοι οι μηχανικοί της πόλης, υπάλληλοι και ελεύθεροι επαγγελματίες. Ατέλειωτες συσκέψεις και σεμινάρια για να καθοριστεί η διαδικασία και ο τρόπος ελέγχου, η διαπίστωση του επικινδύνου ή μη, η κατάταξη σε κατηγορίες, η έκδοση της μετασεισμικής ταυτότητας του κτιρίου (πράσινο, κίτρινο, κόκκινο). Η προσωρινή στέγαση όσων έχασαν τα σπίτια τους, η αποκατάσταση του ρυθμού ζωής στην πόλη, η προσωρινή ενίσχυση σεισμοπλήκτων οικογενειών και επιχειρήσεων ξεκίνησαν από το μηδέν, αφού δεν υπήρχε προηγούμενη πρακτική ούτε νομοθετικό πλαίσιο.

Η ψυχολογία του κόσμου σε συνδυασμό με τη μετασεισμική εξέλιξη του φαινομένου ήταν ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο, το βάρος του οποίου σήκωσαν κυρίως οι σεισμολόγοι και κατεξοχήν ο καθηγητής Παπαζάχος. Οι φήμες οργίαζαν για μεγαλύτερο σεισμό σε συνδυασμό με την πανσέληνο ένα μήνα αργότερα, για ηφαίστειο που θα εκραγεί, για τσουνάμι που θα κατακλύσει την παραλία στην οποία είχε κατασκηνώσει πλήθος κόσμου. Η πόλη είχε ερημώσει για περισσότερο από ένα μήνα».

Από τα τέλη Ιουνίου έως το Σεπτέμβρη οι Θεσσαλονικείς έμαθαν να ζουν σε σκηνές, που στήθηκαν σε ανοικτούς χώρους (όπως στην Παραλία, την Τούμπα, τα γήπεδα, το Γ’ Σώμα Στρατού και το Σέιχ Σου). Ο αριθμός των σκηνών ήταν εφάμιλλος με τον αριθμό των ακατάλληλων κτιρίων. 3.170 κτίρια κρίθηκαν «κόκκινα» και 13.918 «κίτρινα». Ιδιαίτερο μέλημα υπήρξε για τον έλεγχο των νοσοκομείων και των σχολείων. Αρκετά μνημεία της πόλης, τέλος, απαίτησαν μεγάλου εύρους επισκευές.

34 χρόνια μετά

Οι πληγές επουλώθηκαν με το χρόνο. Ο χρόνος, όμως, βοήθησε να «θαφτούν» και οι ευθύνες για τις ανθρώπινες απώλειες που ουδέποτε αποδόθηκαν καθώς τα αδικήματα παραγράφηκαν! Ωστόσο, το πάθημα έγινε μάθημα για την ίδια την πόλη. Καθώς ο σεισμός του ΄78 ήταν ο πρώτος που μεταπολεμικά χτύπησε μεγάλο αστικό κέντρο, αποτέλεσε την αιτία οργάνωσης του κράτους για την αντιμετώπιση παρόμοιων περιστατικών στο μέλλον.

«Το καθεστώς στον τομέα της αντισεισμικής προστασίας έχει αλλάξει», δηλώνει ο Βασίλης Λεκίδης, διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντιμετώπισης Φυσικών Καταστροφών (ΙΤΣΑΚ) & υπεύθυνος αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών του ΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας. «Η γνώση για τους σεισμούς έχει βοηθήσει στη θέσπιση καλύτερων κανόνων αντισεισμικής προστασίας. Σήμερα κατασκευάζονται σπίτια που δεν έχουν καμία σχέση με τα κτίρια του 1978, ενώ για τα υφιστάμενα- εφόσον απαιτείται- γίνονται προσπάθειες να ενισχυθούν», συμπληρώνει.

Αξίζει ωστόσο η μελέτη νέων μεταβλητών, όπως αυτή του μετρό και του δικτύου του φυσικού αερίου. Στην κατασκευή του πρώτου, σύμφωνα με τον κο. Πενέλη «έχουν ληφθεί υπόψη οι πλέον σύγχρονες προδιαγραφές και δεν πρόκειται να δημιουργήσει κανένα πρόβλημα». Θα άξιζε να γίνει γνωστή όμως μια αντίστοιχη μελέτη και για το φυσικό αέριο.

http://tvxs.gr/