ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΒΑΪΜΑΡΗΣ

Χάινριχ Α. Βίνκλερ: «Κίνδυνος είναι οι λαϊκίστικες δυνάμεις και όχι η Βαϊμάρη»

 

Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, λέει ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χούμπολτ του Βερολίνου αλλά κρούει τον κώδωνα για το σήμερα

 

 

«Καταγγελία του μνημονίου, λογιστικός έλεγχος του δημοσίου χρέους και όλων των δανειακών συμβάσεων από το 1974 ως σήμερα, άρνηση πληρωμής του παράνομου και επαχθούς χρέους», «εθνικοποίηση όλων των τραπεζών». Ποιανού κόμματος είναι άραγε αυτές οι θέσεις; Του ΚΚΕ, της Χρυσής Αυγής ή κάποιων αριστεριστών; Πολλές φορές οι θέσεις των δύο άκρων του πολιτικού φάσματος μοιάζουν μεταξύ τους, καθώς αναμειγνύονται ο αντικαπιταλιστικός, ο αντιαμερικανικός και ο αντιμνημονιακός λόγος τους και συσκοτίζονται οι άλλες αντιθέσεις τους, όπως το Εθνικό - Διεθνιστικό, το Μεταναστευτικό κ.ά.

Αρκετοί παρατηρητές, αλλά και οι δύο εκπρόσωποι των μεγάλων πολιτικών κομμάτων Αντ. Σαμαράς και Ευ. Βενιζέλος σε κάποιες ομιλίες τους αναφέρθηκαν στο «σύνδρομο της Βαϊμάρης». Η  Δημοκρατία της Βαϊμάρης (1918-1933), η οποία ξεκίνησε με μεταρρυθμιστικές φιλοδοξίες από την πλευρά των δυνάμεων της Σοσιαλδημοκρατίας, του Κέντρου και των Φιλελευθέρων, συνάντησε την απροκάλυπτη εχθρότητα των ναζιστών, των συντηρητικών εθνικιστών και των κομμουνιστών, και στην ουσία, σύμφωνα με τους ιστορικούς, προετοίμασε την άνοδο του Χίτλερ.

«Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται» και δεν υπάρχει περίπτωση να ξαναδούμε τη Βαϊμάρη να ανασταίνεται στη σημερινή εποχή πιστεύει ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Χούμπολτ του Βερολίνου Χάινριχ Βίνκλερ, ο οποίος έχει μελετήσει την πρόσφατη ιστορία της Ευρώπης και θεωρείται ειδικός στην ιστορία της Γερμανίας. Δεν τον φοβίζει η αύξηση του εκλογικού ποσοστού των ακροδεξιών κομμάτων, καθώς εκτιμά ότι, παρά τα ενισχυμένα σε ορισμένες χώρες εκλογικά ποσοστά που επιτυγχάνουν οι ακροδεξιοί, δεν συνιστά μαζική μετακίνηση ψηφοφόρων. Αν υπάρχει ένας κίνδυνος για τη δημοκρατία σήμερα κατά τον καθηγητή Χ. Βίνκλερ, αυτός είναι από εκείνες τις λαϊκίστικες δυνάμεις που δεν αντιστέκονται στην ύφεση λαμβάνοντας κατάλληλα μέτρα.

Μιλήσαμε με τον καθηγητή Χ. Βίνκλερ ενημερώνοντάς τον για τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και για το ότι η χώρα πηγαίνει σε εκλογές χωρίς κανένα πολιτικό κόμμα να συγκεντρώνει πλειοψηφία για να κυβερνήσει.

-Κύριε καθηγητά, ορισμένοι παρατηρητές μιλούν αναλογικά και στη χώρα μας για ένα «σύνδρομο της Βαϊμάρης». Κατά τη γνώμη σας υπάρχουν προϋποθέσεις σήμερα σε μια χώρα της Ευρώπης να ξαναδούμε ένα τέτοιο σενάριο τύπου Βαϊμάρης;

«Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Η διάλυση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ήταν μια κοσμοϊστορική καταστροφή και οι λόγοι γι' αυτό βρίσκονται πολύ πίσω στην ιστορία της Γερμανίας. Μία από τις κύριες αιτίες ήταν το ασύμπτωτο της γερμανικής διαδικασίας εκσυγχρονισμού στον 19ο αιώνα. Η Γερμανία κατάφερε να κατακτήσει σχετικά νωρίς μαζί με την ίδρυση του γερμανικού κράτους-έθνους, το 1871, σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής, το δικαίωμα ψήφου με καθολική ψηφοφορία για τους άνδρες, αλλά έγινε κοινοβουλευτική δημοκρατία πολύ αργά, στη σκιά της στρατιωτικής ήττας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Οκτώβριο του 1918. Η χρονική σύμπτωση της ήττας και της δημοκρατίας ήταν ένα από τα πιο σοβαρά ψυχολογικά φορτία για την Πρώτη Γερμανική Δημοκρατία. Η δυτική δημοκρατία θεωρήθηκε ευρέως στη γερμανική κοινωνία το πολίτευμα των νικητών και κατά συνέπεια "μη γερμανικό" - ένα από τα συνθήματα με τα οποία ο Χίτλερ ήταν σε θέση να προωθήσει τη δική του άποψη για το "κράτος του ηγέτη"».

-Πιστεύετε ότι οι εξελίξεις στην Ευρώπη (με την κρίση του χρέους) μπορεί να κρύβουν μια αντιδημοκρατική εκτροπή; Αν ναι, τι μορφή μπορεί να λάβει αυτή;

«Τα απολυταρχικά καθεστώτα (κομμουνιστικά και φασιστικά), ως αντιπροτάσεις στη δυτική δημοκρατία, έχουν καταρριφθεί και απαξιωθεί από την Ιστορία. Δεν υπάρχει πλέον μια ευρεία μαζική υποστήριξη προς αυτά όπως υπήρξε στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Αλλά στην Ευρώπη σήμερα υπάρχει η παρουσία λαϊκιστικών δυνάμεων διαφορετικών αποχρώσεων, που μπορούν να φέρουν τη δημοκρατία σε κίνδυνο αν τα δημοκρατικά κόμματα προσαρμοστούν σε αυτές τις τάσεις και δεν τις αντιμετωπίσουν αποφασιστικά και επιθετικά, ενδεχομένως και με τον κίνδυνο να χάσουν προσωρινά σε δημοτικότητα».

-Οι χρηματοπιστωτικές αγορές με τη δύναμή τους συνιστούν έναν κίνδυνο για τη δημοκρατία; Μπορούν να ελεγχθούν;

«Δεν είναι οι "χρηματοπιστωτικές αγορές" που θέτουν σε κίνδυνο τη δημοκρατία σήμερα, αλλά εκείνες οι κυβερνήσεις και τα κόμματα που επέλεξαν τον δρόμο της μικρότερης αντίστασης, εν μέρει ήδη εδώ και δεκαετίες, αποφεύγοντας την ευθύνη για την οικονομική ύφεση των χωρών τους. Μόνο όσοι είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν την κρίση αποτελεσματικά, θέτοντας σε εφαρμογή βαθιές μεταρρυθμίσεις, που θα εξαλείψουν τις αιτίες της κρίσης, μπορούν να περιμένουν την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στην αντιμετώπιση της κρίσης του χρέους».

Εχετε μιλήσει πολλές φορές για την ανάγκη μιας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Πώς θα προχωρήσει η δημοκρατία σε μια τέτοια κατεύθυνση, δεδομένων των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων και της διαφορετικής στρατηγικής των μεγάλων δυνάμεων, της Βρετανίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας;

«Ηταν λάθος να επιδιωχθεί στη δεκαετία του '90 μια ευρωπαϊκή νομισματική ένωση χωρίς τη δημοσιονομική ένωση και την ταυτόχρονη δημιουργία μιας πολιτικής ένωσης. Αυτή η κατασκευαστική αστοχία θα πρέπει να διορθωθεί τώρα. Μόνο μια Ευρώπη που μιλάει με ενιαία φωνή για σημαντικά ζητήματα θα μπορεί να αναγνωρίζεται από τον υπόλοιπο κόσμο και να εμπνέει τον σεβασμό στις χρηματαγορές. Ολες οι δημοκρατικές δυνάμεις - οι Σοσιαλιστές, οι Συντηρητικοί, οι Φιλελεύθεροι και οι Πράσινοι - θα μετρηθούν πάνω σε αυτό το καθήκον».

 

Γιάννης Μπασκόζος

http://www.tovima.gr/afieromata/elections2012/article/?aid=455332

ΚΛΕΙΣΙΜΟ

Μέρες Βαϊμάρης

 

Η κατάρρευση της γερμανικής δημοκρατίας στο μεσοπόλεμο ως υπόδειγμα πολιτικής αυτοκτονίας.

 

 

-Η Βαϊμάρη σας απευθύνει θερμό χαιρετισμό... (Prod DB © UFA / DR)

«Ήμασταν στην κυριολεξία οι διαχειριστές της πτώχευσης του παλαιού καθεστώτος» (Φρίντριχ Έμπερτ, πρώτος πρόεδρος της γερμανικής δημοκρατίας, παρατίθεται στο Χάινριχ Βίνκλερ, Βαϊμάρη. Η ανάπηρη δημοκρατία, 1918-1933).

Μια δημοκρατία σε κρίση, μια οικονομία στο χείλος της χρεοκοπίας μια έξωθεν υπαγορευμένη συνθήκη, ένα κόμμα που καταψηφίζει προτάσεις του πρωθυπουργού του, μια πολιτική τάξη που απονομιμοποιείται βαθμιαία, μια κοινωνία όπου αίφνης η επίκληση της βίας των πολιτικών άκρων βρίσκει ευήκοα ώτα. Αν και σε κάποιους τη θυμίζει, δεν πρόκειται (ακόμη, τουλάχιστον) για την Ελλάδα του 2011 αλλά για τη μεσοπολεμική δημοκρατία της Βαϊμάρης. 

Η εικόνα του ιστορικού Χάινριχ Βίνκλερ στο οξυδερκές (και εξαιρετικά επίκαιρο) βιβλίο του Βαϊμάρη. Η ανάπηρη δημοκρατία, 1918-1933 (Πόλις, 2011) για μια πολιτειακή κατάσταση που ξεκίνησε ως απόπειρα εκδημοκρατισμού και κατέληξε ως προειδοποίηση της Ιστορίας για τους κινδύνους της αποδημοκρατικοποίησης είναι αυτή μιας κοινωνίας σε πόλεμο με τον εαυτό της. Η ήττα της Γερμανίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έφερε στην επιφάνεια ή όξυνε σε υπερθετικό βαθμό όλα εκείνα τα ελλείμματα που η οικονομική ανάπτυξη των αρχών του 20ού αιώνα και η στρατιωτική σύρραξη υπερκάλυπταν προσωρινά: απηρχαιωμένες πολιτικές δομές, ταξικά χάσματα, κοινωνικούς αποκλεισμούς, ιδεολογικές αγκυλώσεις, στεγανά σκέψης. 

Για σημαντικές μερίδες του πολιτικού σώματος, όπως η κομμουνιστική αριστερά ή η εθνικιστική δεξιά, το δημοκρατικό πολίτευμα αποτέλεσε εξαρχής φενάκη των «καπιταλιστών μεγαλοαστών» ή των «εβραιομπολσεβίκων», ενώ η αρχική ανοχή άλλων στρωμάτων δεν μετατράπηκε ποτέ σε αποδοχή. Η περίοδος 1918-1919 σημαδεύτηκε από εξεγέρσεις της αριστεράς και πραξικοπήματα της δεξιάς, εκείνη του 1932-1933 από διάχυση της βίας στην καθημερινότητα με συγκρούσεις των παραστρατιωτικών ομάδων όλων των πολιτικών δυνάμεων.

Σε επίπεδο ιδεολογικής ηγεμονίας ο πολιτικός φιλελευθερισμός και η αποδοχή του πλουραλισμού των ιδεών παρέμειναν μειοψηφικά ρεύματα. Στον μοντερνισμό της Βαϊμάρης ο φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ αντέτασσε τη θεωρία του περί «δικτατορίας των πολλών». Στην λενινιστική «προλεταριακή επανάσταση» οι δεξιοί διανοούμενοι αντιπαρέθεταν τη «συντηρητική επανάσταση» ως «ριζική αποκοπή από τον αστικό φιλελευθερισμό και τη δυτική δημοκρατία». Στην αξία του κοινοβουλευτισμού ο νομικός Καρλ Σμιτ αντιπρότεινε την αποκήρυξη του κοινοβουλίου ως πεδίου σύγκρουσης οργανωμένων συμφερόντων.

Ήταν ωστόσο η εκλογική επικράτηση αντικοινοβουλευτικών κομμάτων (εθνικοσοσιαλιστές και κομμουνιστές διακήρυσσαν ανοιχτά από το 1930 ότι μόνο οι συσχετισμοί της στιγμής τους εμπόδιζαν να ανατρέψουν το πολίτευμα) εκείνη που φαλκίδευσε οριστικά τις δημοκρατικές διαδικασίες. Καθώς η πόλωση αποδυνάμωνε τις μετριοπαθείς δυνάμεις, αστικές και σοσιαλδημοκρατικές, η πολυδιάσπαση του κομματικού φάσματος άνοιξε το δρόμο στη διακυβέρνηση δια προεδρικών διαταγμάτων με την επίκληση των συνταγματικών άρθρων περί κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Όσο ο πληθωρισμός κάλπαζε και η ανεργία αυξανόταν, το πολίτευμα διολίσθαινε σταδιακά προς αυταρχικότερες εκδοχές του. Και όταν οι ηγεσίες της παραδοσιακής δεξιάς αποδέχθηκαν τον Χίτλερ ως ισότιμο συνομιλητή προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία, η κατάλυση της δημοκρατίας ήρθε ως τυπική διαδικασία. 

Σε αυτό το πλαίσιο η περίοδος της Βαϊμάρης είθισται να εξετάζεται αποκλειστικά ως μήτρα του ναζισμού. Ωστόσο, για την τρέχουσα συγκυρία, ελληνική και ευρωπαϊκή, μεγαλύτερη επικαιρότητα έχει ίσως μια άλλη διαπίστωση στην οποία καταλήγει ο Βίνκλερ και αφορά τη λειτουργία του συγκεκριμένου πολιτεύματος: οι αρχιτέκτονες της μεταπολίτευσης της Βαϊμάρης δημιούργησαν μια ανάπηρη δημοκρατία της οποίας «το μεγαλύτερο μειονέκτημα ήταν ότι είχε θεσπιστεί κατά τέτοιον τρόπο που επέτρεπε την αυτοκατάργησή της».

Μάρκος Καρασαρίνης

http://www.tovima.gr/blogs/article/?aid=428637