ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΕΣ : Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος

Τραγικές μνήμες

Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος

Την εβδομάδα που πέρασε ( 1η έως 8 Σεπτεμβρίου) συμπληρώθηκαν 57 χρόνια από τα τραγικά εκείνα γεγονότα της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου 1955, όταν ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης έζησε τις απάνθρωπες και απεχθείς πράξεις βαρβαρότητας που διέπραξε σε βάρος της ο τουρκικός όχλος. Τα τραγικά αυτά γεγονότα έμειναν στην ιστορία ως «Σεπτεμβριανά».

Συμπληρώνονται ακόμη φέτος 90 χρόνια από την τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής. Σήμερα μάλιστα η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του εθνομάρτυρα Χρυσόστομου μαζί με τη μνήμη άλλων αρχιερέων και κληρικών που σφαγιάστηκαν τις τραγικές εκείνες ημέρες της καταστροφής.

Υπενθυμίζουμε τα τραγικά γεγονότα εκείνων των ημερών και τις συνθήκες έντονου αποτροπιασμού και φρίκης κάτω από τις οποίες συντελέσθηκε το μαρτύριο του ηρωικού ιεράρχη.

Όταν τον Μάιο του 1919 η 1η Ελληνική Μεραρχία υπό τον συνταγματάρχη Ζαφειρίου έμπαινε θριαμβευτικά στη Σμύρνη, υπό τις επευφημίες και ζητωκραυγές του ελληνικού πληθυσμού της πόλης, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι τρία χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα τον Σεπτέμβριο του 1922, θα γραφόταν μια από τις τραγικότερες σελίδες της ιστορίας του Ελληνισμού, η Μικρασιατική Καταστροφή.

Μαζί όμως με αυτήν, ένα άλλο δράμα παίχτηκε, παράλληλα με τα αναρίθμητα άλλα: ο μαρτυρικός θάνατος του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου.

Ο ιεράρχης γεννήθηκε το 1867 στη Βιθυνία, στην Προποντίδα, κοντά στα Μουδανιά, και σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Το 1902 χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Δράμας.

Το 1910 μετατέθηκε στη Σμύρνη, όπου μεγαλούργησε ως ιεράρχης, αλλά και μαρτύρησε, βασανίστηκε και κατακρεουργήθηκε από τον μανιασμένο όχλο.

Με την κατάρρευση του μετώπου και την επερχόμενη καταστροφή, την 25η Αυγούστου 1922, στέλνει την τελευταία του επιστολή, με αποδέκτη τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Σε αυτήν προφητικά γράφει:

«Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας, το Ελληνικόν Κράτος, αλλά και σύμπαν το Ελληνικόν Έθνος καταβαίνει πλέον εις τον Άδην, από του οποίου καμμία πλέον δύναμις δεν θα δυνηθή να το αναβιβάση και το σώση. Της αφαντάστου ταύτης καταστροφής, βεβαίως, αίτιοι είναι οι πολιτικοί και οι προσωπικοί Σας εχθροί, πλην και Υμείς φέρετε μέγιστον της ευθύνης βάρος […]».

Καλεί δε τον Βενιζέλο να αναλάβει δράση προκειμένου να διασώσει ό,τι ήταν δυνατό να διασωθεί και προσθέτει ότι είναι ζήτημα αν ο ίδιος θα ευρίσκεται στη ζωή όταν θα διαβάζεται το γράμμα του, προοριζόμενος σε θυσία και μαρτύριο.

Όταν η επιστολή του Χρυσόστομου έφθασε στα χέρια του Βενιζέλου, το μαρτύριο είχε συντελεσθεί…

Τα κεμαλικά στρατεύματα εισέρχονται στη Σμύρνη. Ο άγγλος και ο γάλλος πρόξενος, αντιλαμβανόμενοι ότι η ζωή του ιεράρχη διατρέχει μεγάλο κίνδυνο, τον παροτρύνουν να εγκαταλείψει, με τη βοήθειά τους, τη Σμύρνη. Το γαλλικό προξενείο στέλνει άγημα προκειμένου να εξασφαλίσει την ασφαλή αναχώρηση του Μητροπολίτη. Ο Χρυσόστομος αρνείται. Προτιμά να μείνει, να μην εγκαταλείψει το ποίμνιό του και να μαρτυρήσει μαζί με αυτό.

Την 27η Αυγούστου, μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας στην Αγία Φωτεινή, προσάγεται υπό τις τουρκικές λόγχες στον φρούραρχο της Σμύρνης, τον στρατηγό Νουρεντίν Πασά. Ο τούρκος στρατηγός συμπεριφέρεται αισχρά. Καθυβρίζει τον ιεράρχη και του αναγγέλλει ωμά ότι το Επαναστατικό Δικαστήριο της Αγκύρας τον είχε καταδικάσει από καιρό σε θάνατο για την υπέρ της Ελλάδας στάση του, από τότε που ο ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη. Ο Χρυσόστομος αποχωρεί και ενώ κατεβαίνει από το κτίριο οδεύοντας καρτερικά προς το μαρτυρικό του θάνατο, ο Νουρεντίν βγαίνει στο μπαλκόνι και απευθυνόμενος προς τον τουρκικό όχλο λέει ότι παραδίδει τον Ιεράρχη στη λαϊκή κρίση. «Αν σας έκανε καλό, να του το ανταποδώσετε.

Αν σας έκανε κακό, να του κάνετε κι εσείς κακό», κυνικά προσθέτει.

Ο Χρυσόστομος παραδίνεται στον εξαγριωμένο τουρκικό όχλο. Τον οδηγούν μπροστά σε ένα κουρείο και τον ντύνουν με μια άσπρη μπλούζα. Του ξυρίζουν τα γένια, τον κακοποιούν βάναυσα. Του κόβουν τη μύτη, τα αυτιά, του βγάζουν τα μάτια.

Ο αιμόφυρτος ιεράρχης υπομένει καρτερικά το μαρτύριό του. Την ώρα που ο μανιασμένος όχλος τον ξυλοκοπούσε και τον βασάνιζε, εκείνος ψέλλιζε με ικεσία προς τον Ύψιστο: Πάτερ Άγιε, άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι…

Το μαρτύριό του συνεχίζεται. Κάποιος Τουρκοκρητικός τον αναγνωρίζει. Αποφασίζει να βάλει τέλος στο μαρτύριό του και τον πυροβολεί. Ο Χρυσόστομος αφήνει την τελευταία του πνοή, ενώ το αφηνιασμένο πλήθος αλαλάζει…

Αλλά η τραγωδία, ως γνωστόν, δεν τελειώνει εδώ. Επτά ημέρες μετά την αποχώρηση και του τελευταίου ελληνικού στρατιωτικού τμήματος από τη Μικρά Ασία, η Σμύρνη πυρπολείται, ο ελληνικός πληθυσμός σφαγιάζεται. Ο τρόμος και ο θάνατος πλανώνται παντού. Το δράμα συνεχίζεται, για να κορυφωθεί με την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών και τον ερχομό στη χώρα μας 1,5 εκατ. προσφύγων.

Τον Μάιο του 1902, όταν ο Χρυσόστομος εξελέγη Μητροπολίτης Δράμας, είπε προφητικά ότι αν επρόκειτο ποτέ οι λίθοι της δεσποτικής του μίτρας να χάσουν τη λάμψη τους, τότε η μίτρα αυτή θα μεταβαλόταν σε αγκάθινο στεφάνι. Η τραγική αυτή προφητεία εκπληρώθηκε δύο δεκαετίες μετά, όταν ο ηρωικός ιεράρχης άφηνε την τελευταία πνοή του, κάτω από τις προαναφερθείσες αποτρόπαιες συνθήκες, τον Αύγουστο του 1922.

Τραγικές μνήμες, ανεξίτηλα χαραγμένες στη συλλογική μνήμη του Έθνους.