Πενήντα χρόνια από τον θάνατο του Γεωργίου Ν. Παπανικολάου

Πενήντα χρόνια από τον θάνατο 

του 

Γεωργίου Ν. Παπανικολάου

Το «Τεστ ΠΑΠ» έχει σώσει εκατομμύρια ανθρώπινες ψυχές

Συμπληρώθηκαν ήδη πενήντα χρόνια από τότε που, το 1962, πέρασε στην παγκοσμία μνήμη και στη δικαιοδοσία της Ιστορίας ένας  από τους  σημαντικότερους Έλληνες επιστήμονες, ο Γεώργιος Ν. Παπανικολάου. Ολοκληρώθηκε έτσι ένας  κύκλος ζωής που ξεκίνησε από την Κύμη, συνεχίστηκε στην Αθήνα, πέρασε από το Μόναχο, την Ιένα της Γερμανίας και από το Μονακό, για εκπαίδευση και ερευνητική εργασία. Το ταξίδι της ζωής του συνεχίστηκε στην Αμερική, όπου με σκληρό αγώνα για βιοπορισμό και βαρύ ερευνητικό μόχθο, με συνέπεια και υπομονή, μπόρεσε τελικά να μεγαλουργήσει στην επιδίωξη του να βοηθήσει τους συνανθρώπους του. Θα ήθελα να επισημάνω ορισμένα από τα σημεία της ζωής του, λιγότερο γνωστά, άλλα μεγάλης ηθικής και επιστημονικής αξίας.

Τελείωσε τις σπουδές του το 1904, παίρνοντας πτυχίο με τον βαθμό άριστα, σε ηλικία 21 μόλις ετών. Από αυτό γίνεται κατανοητό όχι μόνο ότι διέθετε μεγάλη ευφυΐα, άλλα ήταν εξίσου σημαντική και η συστηματική και κοπιώδης εργασία του. Ήδη από αυτή την ηλικία βάζει τους μεγάλους στόχους του και τα οράματα του για μια ουσιαστική εμβάθυνση στα άδυτα της επιστήμης του. Τους υποστηρίζει μάλιστα αυτούς τους στόχους μαθαίνοντας ξένες γλώσσες και μελετώντας  βιολογία και φιλοσοφία. Αγνόησε δε τελείως  την εύκολη λύση να διαδεχθεί τον πάτερα του στην άσκηση της ιατρικής στην πατρίδα του.

Στη Γερμανία πηγαίνει αρχικά στο Μόναχο, όμως το ελληνικό φοιτητικό περιβάλλον δεν τον ικανοποιεί. Γι' αυτό εγκαθίσταται στην Ιένα, σπουδάζοντας δίπλα στον φημισμένο Χέγκελ, παλιό φίλο του Μαρξ .  Όσο για τις παρέες του εκεί, ήταν νέοι που καθένας με τον τρόπο του άφησε το στίγμα του στην Ελλάδα.  Ήταν ο  περίφημος  παιδαγωγός  Δημ. Δελμούζος, ο Γ. Κωνσταντινίδης  (αργότερα γνωστός ως  Γ. Σκληρος), ο Κώστας  Χατζόπουλος, εισηγητής της κοινωνικής πεζογραφίας και ο Μάρκος  Ζαβιτσιάνος,  ζωγράφος  και χαράκτης  με κοινωνικές αναζητήσεις. Είχαν μάλιστα συμπτύξει και πολιτικό Όμιλο, τη Σοσιαλιστική Δημοκρατική Ένωση.

Το 1912 ο Παπανικολάου έρχεται στην Ελλάδα για να καταθέσει την υποψηφιότητα του για πανεπιστημιακή έδρα, αν και δεν ήταν αυτό που αναζητούσε η ψυχή του. Μεσολαβούν όμως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και ο Παπανικολάου κατατάσσεται ωε εθελοντής. Υπηρέτησε ως το τέλος του πολέμου στο Μακεδονικό Μέτωπο με τον βαθμό του έφεδρου υπιάτρου (υπολοχαγού). Κατά τη διάρκεια της θητείας του στο μέτωπο είχε την ευκαιρία να γνωριστεί με ελληνοαμερικανούς  εθελοντές, από τους οποίους πληροφορήθηκε για τις δυνατότητες που παρείχε ο Νέος  Κόσμος  σε όσους ήταν αποφασισμένοι να εργασθούν σκληρά. Εγκαταλείπει έτσι την υποψηφιότητα για την έδρα στο Πανεπιστήμιο και αποφασίζει να μεταναστεύσει με τη σύζυγο του Μάχη στην Αμερική. Ήταν ένα μεγάλο τόλμημα για το οποίο, πάρα τις δυσκολίες, δεν μετάνιωσε ποτέ.

Χαρακτηριστικό του ήθους και του ανθρωπισμού του Παπανικολάου ήταν και η αφιλοκέρδεια  του. Ο μεγάλος  ερευνητής (Όπως σε άλλη περίπτωση ο μεγάλος Φλέμινγκ, εφευρέτης της πενικιλίνης) αρνήθηκε να κατοχυρώσει τη μέθοδο του, τα υλικά που χρησιμοποιούσε, τις εξειδικευμένες γνώσεις  του στο αντικείμενο. Μια τέτοια κατοχύρωση (πατέντα) θα του απέφερε μυθώδη ποσά από την εφαρμογή της σε όλα τα επιστημονικά κέντρα, νοσηλευτήρια, εργαστήρια κλπ. Ο μεγάλος ερευνητής που ίδρυσε ένα επιστημονικό κλάδο, εκπαίδευσε πλήθος γιατρών από όλο τον κόσμο και έσωσε με την έγκαιρη διάγνωση εκατομμύρια ανθρώπινες ψυχές δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για υλικά οφέλη. Επεδίωκε μόνο την εξασφάλιση των ερευνών του, ως  την ημέρα του θανάτου του.

Ένας  συνεργάτης του, ο Θ.Σ. Τριανταφυλλίδης, γράφει για τον Γ. Παπανικολάου: «Είχε θερμήν αγάπην  προς την ελευθερία και την δημοκρατία», υπέρ των οποίων και ηγωνίσθη. [ ] Είχε καλλιτεχνικήν  ιδιοσυγκρασιαν. Μοναδική ψυχαγωγία αυτού ήτο η κλασική μουσική. Λάτρης ούτος αυτής ήτο φίλος ενός άλλου αποδήμου Έλληνος, του αειμνήστου Μητροπούλου», του γνωστού συνθέτη και διευθυντή ορχήστρας.

Εμπάθειες και μικρότητες της εποχής εμπόδισαν την απονομή στον Παπανικολάου του βραβείου Νόμπελ. Όμως οκτώ μήνες μετά τον θάνατό του η ανθρωπότητα αναγνώρισε την οφειλή. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ του απένειμε με ευγνωμοσύνη (10 Οκτ. 1962) ειδικό μεταθανάτιο βραβείο για την προσφορά του στην ανθρωπότητα.

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ Α. ΡΗΓΑΤΟΣ

Από "ΤΟ ΠΑΡΟΝ"

Γεώργιος Ν. Παπανικολάου (1883 - 1962)  

Ο κορυφαίος γιατρός με την παγκόσμια ακτινοβολία γεννήθηκε στην Κύμη Ευβοίας στις 13 Μαΐου 1883.

Ο πατέρας του Νικόλαος Παπανικολάου ήταν γιατρός που άσκησε το επάγγελμα του για πολλά χρόνια στην Κύμη και διετέλεσε για αρκετό χρονικό διάστημα Δήμαρχος της πόλης και είχε επίσης εκλεγεί και Βουλευτής Ευβοίας και Καρυστίας.
Τα παιδικά του χρόνια ο Γεώργιος τα πέρασε στην Κύμη όπου και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο. Κατόπιν οι γονείς του τον έστειλαν στην Αθήνα για να τελειώσει τις εγκύκλιες σπουδές.
Είχε και ένα μεγαλύτερο αδελφό ο οποίος σπούδασε Νομικά. Σύμφωνα με την παράδοση και την πάγια συνήθεια, που ήταν πολύ ζωντανή την εποχή εκείνη στις ελληνικές οικογένειες, ο πρωτότοκος γιος έπρεπε ν' ακολουθήσει το επάγγελμα του πατέρα. Μιας όμως και ο πρωτότοκος γιος ακολούθησε τη Νομική Επιστήμη, έμελλε να εκπληρωθεί η πατρική επιθυμία και η παράδοση από τον Γεώργιο ο οποίος έδειχνε και ιδιαίτερη κλίση στην ιατρική επιστήμη.

Σαν παιδί ο Γεώργιος Παπανικολάου ανατράφηκε σε ένα ιδιαίτερα θερμό και συναισθηματικό οικογενειακό περιβάλλον. Ο πατέρας του ήταν άνθρωπος δραστήριος και με έντονη προσωπικότητα, ενώ η μητέρα του, τα αδέλφια του και όλοι οι συγγενείς και φίλοι του έδειχναν ξεχωριστή αδυναμία στον σπάνια προικισμένο νέο, το Γεώργιο, ο οποίος είχε ήδη αρχίσει να ξεχωρίζει από τους συνομήλικους του για τα ψυχικά, φυσικά και πνευματικά του χαρίσματα.

Μετά την αποπεράτωση των γυμνασιακών του σπουδών γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1898, και έλαβε το πτυχίο του το 1904  , σε ηλικία δηλαδή μόλις 21 ετών.

Καθώς ήταν φιλομαθής, και διακρινόταν από μικρός για τη μεγάλη του θέληση, κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Αθήνα, διεύρυνε την μόρφωση του με την εκμάθηση ξένων γλωσσών. Παράλληλα ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία, αλλά και το μεγάλο πάθος του, που ήταν η μουσική. Γι' αυτό ασχολήθηκε επί 8 οκτώ χρόνια με το βιολί, και όπως θα δούμε πιο κάτω, στα δύσκολα χρόνια της παραμονής του στην Αμερική, η γνώση αυτή του φάνηκε χρήσιμη.

Όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή και πήρε το δίπλωμά του, ο Παπανικολάου επέστρεψε στην γενέτειρά του την Κύμη.

Επιστρέφοντας όμως εκεί, αναρωτιόταν γιατί έγινε γιατρός, αφού δεν ήθελε να ασκήσει το επάγγελμα. Καθημερινά έκανε ατελείωτους περιπάτους στους καταπράσινους λόφους της Κύμης, διαβάζοντας φιλοσοφία. Ο Καντ και ο Νίτσε ήταν εκείνοι που ικανοποιούσαν περισσότερο τις αναζητήσεις του. Η φιλοσοφική σκέψη του Νίτσε έπαιξε τον κύριο ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του. 

Ο Γεώργιος Παπανικολάου, ο οποίος στα νεανικά του χρόνια βίωσε τη σκληρή δοκιμασία και τη δραματικότητα του άτυχου πολέμου του 1897, προβληματίσθηκε από τα ιδεολογικά ρεύματα και επηρεάσθηκε από τις φιλοσοφικές θεωρίες των αρχών του 20ου αιώνα Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, το γεγονός ότι ο Παπανικολάου από το 1904, αριστούχος πτυχιούχος της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, είχε αποφασίσει να μην ασκήσει το ιατρικό επάγγελμα, προκειμένου να αποσυρθεί στην Κύμη, καλλιεργεί μονάχος τη γη του, διαβάζει φιλοσοφία και βιολογία, ασχολείται με τη γλώσσα και με το δημοτικισμό και προετοιμάζει καλύτερα το έδαφος για τις μεταπτυχιακές του σπουδές.

Ο πατέρας του γνωρίζοντας τον χαρακτήρα και τις ικανότητές του παιδιού του, την ολοφάνερη εξυπνάδα του και την έμφυτη τάση του προς την επιστημονική έρευνα, θυσιάζοντας τις οικονομίες του, έστειλε το Γεώργιο στα 1907 για ανώτερες σπουδές στη Γερμανία. Επιλέγει τον κλάδο της Βιολογίας, που ανταποκρίνεται περισσότερο στα ενδιαφέροντά του και μεταβαίνει στην Ιένα πρώτο σταθμό της μετεκπαίδευσής του όπου θα παρακολουθήσει τα μαθήματα του καθηγητή Ερνέστου Χαίκελ, ινδάλματος των φοιτητικών χρόνων του. Το 1908 θα συνεχίσει τις σπουδές του στο Freiburg και τέλος στο Μόναχο, όπου το 1910 θα του απονεμηθεί ο τίτλος του Διδάκτορα της Φιλοσοφίας για την εργασία του «Περί των συνθηκών της διαφοροποιήσεως του φύλου των Δαφνιδών».

Όταν γύρισε στην Ελλάδα (1910), ο Παπανικολάου διαπίστωσε ότι οι συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές για τα μελλοντικά του σχέδια. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1910 παντρεύτηκε την Ανδρομάχη Μαυρογέννους (απόγονο της Μαντώς Μαυρογέννους).  Αμέσως μετά το γάμο του  , αποφάσισε να φύγει πάλι για το εξωτερικό, διευκρινίζοντας στους γονείς του πως «το ιδανικόν μου δεν είναι να πλουτίσω, ούτε να ζήσω ευτυχής αλλά να εργασθώ, να δράσω, να δημιουργήσω, να κάμω κάτι τι αντάξιον ενός ανθρώπου ηθικού και δυνατού» Πρώτος σταθμός της επιστημονικής Οδύσσειας του Παπανικολάου το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Μονακό, όπου έλαβε μέρος σε μία από τις ερευνητικές αποστολές του ωκεανογραφικού σκάφους «L' Hirodelle» (1911) του πρίγκιπα Αλβέρτου Α'. 

Η «γερμανική περίοδος» της ζωής του Γεώργιου Παπανικολάου υπήρξε και αυτή εποχή αναζητήσεων και φιλοσοφικού στοχασμού. Με τους φίλους του Αλέξανδρο Δελμούζο και Γ. Σκληρό, το γνωστό λογοτέχνη Κωνσταντίνο Χατζόπουλο, που επίσης βρισκόταν εκείνα τα χρόνια στη Γερμανία και τον Μ. Ζαβιτσιάνο, ο Γεώργιος Παπανικολάου συγκροτεί βραχύβια σοσιαλιστική ομάδα. Σταθερός υπέρμαχος του δημοτικισμού, που τότε ταυτιζόταν με ριζοσπαστικές αντιλήψεις για την πολιτική και την επιστήμη, δημοσιεύει ενυπόγραφο άρθρο στο αθηναϊκό περιοδικό «Ο Νουμάς» (φύλλα 319 έως 321 του 1908). Το εν λόγω άρθρο που έφερε τον τίτλο «Για τον εγωισμό και τους εγωιστάς» αποτελεί κατά κάποιο τρόπο απάντηση σε κείμενο που είχε δημοσιευθεί σε προηγούμενο φύλλο με τίτλο «Εγωισμός ή αγάπη;». Το άρθρο παρουσιάζει ενδιαφέρον διότι μαρτυρεί τις τότε αντιλήψεις και τις πνευματικές αναζητήσεις του μετέπειτα διάσημου ερευνητή. Γρήγορα όμως και αφού γνώρισε διάφορα φιλοσοφικά ρεύματα αποφασίζει να αφιερωθεί στη βιολογική έρευνα, την οποία θα καταστήσει σκοπό της ζωής του. Γράφει ο ίδιος στον πατέρα του: «Δεν είμαι πλέον ονειροπόλος. Η επιστήμη με άρπαξε από τα χέρια του Νίτσε. Πατώ απάνω σε έδαφος στερεό...».

Δεν του αρκούσε να ασκήσει το ιατρικό επάγγελμα, αλλά ήθελε να στραφεί στην επιστημονική έρευνα, επηρεασμένος από τις θεωρίες των Ιμμάνουελ Καντ, Φρήντριχ Νίτσε, Αρθουρ Σοπενχάουερ και Γιόχανν Βόλφγκανγκ Γκαίτε και από το βιβλίο του Ερνστ Χαίκελ για «το αίνιγμα του σύμπαντος». 

Διακόπτει την παραμονή στο εξωτερικό για να συμμετάσχει στους Βαλκανικούς πολέμους ως  γιατρός  το 1912-1913 , εδώ  του δόθηκε και η  αποφασιστική για την καριέρα του ευκαιρία να γνωρίσει ελληνοαμερικανούς στρατιώτες, οι οποίοι και τον παρακίνησαν να επισκεφθεί την Αμερική, την χώρα που αργότερα έγινε η δεύτερη πατρίδα του..  Μετά τη λήξη του  πολέμου το 1913 Αναχωρεί για Αμερική  μαζί με τη γυναίκα του  . Δύσκολες οι συνθήκες λόγω οικονομικών δυσκολιών, με αποτέλεσμα να εργαστούν και οι δυο σε ένα εμπορικό κατάστημα. Ο ένας πουλώντας χαλιά και η άλλη ράβοντας κουμπιά με αμοιβή 5 δολάρια την εβδομάδα. Ενώ ο φτωχός άγνωστος μετανάστης εξελίσσεται ραγδαίως   από υπάλληλος σε κατάστημα και δημοσιογράφος σε ελληνική εφημερίδα στην αρχή, με δυσκολία κέρδισε μια θέση στο Εργαστήριο Ανατομικής του Πανεπιστημίου Columbia και αργότερα μια άλλη θέση στο Cornell της Ν. Υόρκης. Εργάζεται νυχθημερόν βάζοντας σε ενέργεια όλες τις απεριόριστες ικανότητές του.

Τα προβλήματα τελειώνουν όταν ο Παπανικολάου διορίστηκε βοηθός του παθολογοανατομικού τμήματος του Νοσοκομείου της Νέας Υόρκης, ύστερα από μεσολάβηση του διάσημου γενετιστή του Πανεπιστημίου Κολούμπια Τ.Χ. Μόργκαν. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα θυσιάζει πολλά από όσα αγάπησε στο βωμό της επιστήμης. Ξεχνά τους δεσμούς του με τη φύση και τα σπορ, την απόλαυση του φυσικού ανθρώπου τους καλούς του φίλους ακόμα και την ίδια του την οικογένεια. Αρχίζει να αγωνίζεται με μόνο συμπαραστάτη την αφοσιωμένη συζυγό του Μάχη, για μια παγκόσμια υπόθεση που του απαιτεί να μείνει τελείως απερίσπαστος. Πειραματίσθηκε με τα ωάρια ινδικών χοιριδίων και ύστερα από χιλιάδες δυσκολίες ανακάλυψε την ύπαρξη ενός ορισμένου γεννητικού κύκλου στα ζώα. Το μεγάλο βήμα είχε γίνει στην ορμονική κυτταρολογία. Δεν απέμενε παρά η αντίστοιχη έρευνα και στον άνθρωπο.

Πλην όμως του ορμονικού προσδιορισμού του γεννητικού κύκλου των γυναικών δια των επιχρισμάτων επεξετάθει και σε παθολογικές καταστάσεις, ώσπου πέτυχε την πράγματι συγκλονιστική ανακάλυψη της υπάρξεως καρκινικών κυττάρων σε περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε επιχρίσματα.

Οι τεράστιες επιστημονικές ικανότητες, αλλά και το ήθος του αφοσιωμένου ερευνητή δεν άργησαν να εκτιμηθούν και να καρποφορήσουν στο Ιατρικό Κολέγιο του Πανεπιστημίου του Κορνέλλ, στο οποίο εργάστηκε  αδιάκοπα με τις εξής ιδιότητες : Το 1914  ως Ερευνητής Βιολόγος στο τμήμα Ανατομίας του πανεπιστημίου Cornell. Το 1916 –1923 ως Εισηγητής του τμήματος Ανατομίας του πανεπιστημίου  Cornell. Το διάστημα 1923 –1925 ως  Επίκουρος Καθηγητής του τμήματος Ανατομίας του πανεπιστημίου Cornell.

Στην αρχή της επιστημονικής σταδιοδρομίας του, αποφασισμένος να συνεχίσει και να ολοκληρώσει τις πειραματικές έρευνες τις οποίες είχε αρχίσει στη Γερμανία, ο Παπανικολάου μελέτησε πειραματικά το κολπικό επίχρισμα σε ινδικά χοιρίδια με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Ο Βενιζέλος προσπάθησε να τον πείσει να γυρίσει στην Ελλάδα, όπου θα του απονεμόταν τιμητικά ο τίτλος του καθηγητή της έδρας της Ζωολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι σχετικές όμως διαπραγματεύσεις ναυάγησαν γιατί ο Βενιζέλος έχασε τις επόμενες βουλευτές εκλογές. Η δημιουργικότερη αλλά και σκληρότερη περίοδος των ερευνητικών του προσπαθειών ήταν η δεκαετία του 1920. Ήταν η εποχή που πραγματοποιήθηκαν και ευδοκίμησαν οι πρώτες κλινικοεργαστηριακές μελέτες του για τη διαγνωστική αξία της κυτταρολογικής εξέτασης του κολπικού επιχρίσματος στις γυναίκες.

Από το 1925 Ξεκινάει δοκιμές της τεχνικής «παπ-τεστ» σε ασθενείς του Νοσοκομείου της Νέας Υόρκης. Το  1938  ορίζεται Αναπληρωτής Καθηγητής του τμήματος Ανατομίας. Το διάστημα  1939 – 1940 αφιερώνεται ολοκληρωτικά την μελέτη κυτταρολογικών μεθόδων με τους  Dr. Herbert F. Traut.  Το 1941 Λαμβάνει επιχορήγηση από το ταμείο της Κοινοπολιτείας, 1800 δολαρίων. Το 1943 Δημοσιεύει (μαζί με τον F. Traut) την «Διάγνωση του καρκίνου δια του κολπικού επιχρίσματος»,  τη μνημειώδη μονογραφία   την οποία εκτός από τα χαρακτηριστικά των καρκινωματωδών κυττάρων ετονίζετο ότι και προκαρκινωματώδεις ακόμα καταστάσεις μπορούν να διευρευνηθούν έγκαιρα και να θεραπευτούν.

Σε μια εποχή που συζητείτο ακόμα και το αν θα ήταν σωστό οι καρκινοπαθείς να εισάγονται σε νοσοκομεία, εκείνος πάλευε ενσυνείδητα για να θέσει υπό έλεγχο την αρρώστια και να λιγοστέψει τον ανθρώπινο πόνο.

Οι νέες δυνατότητες της μεθόδου του για την έγκαιρο διάγνωση του καρκίνου που επεξετάθει και εις όλα τα όργανα του ανθρωπίνου σώματος ήταν ολοφάνερες, αν και συνάντησαν τα πρώτα εκείνα χρόνια πολλές δυσκολίες αποδοχής από πολλούς προκατειλημμένους γιατρούς. Όμως ο Παπανικολάου περιμένει τη νίκη της αλήθειας με αισιοδοξία.

Αγωνίζεται πολλά χρόνια για να διαδοθεί η σωτήρια μέθοδος με σειρά ειδικών μαθημάτων του ίδιου τότε στο Cornell και με χρηματική επιχορήγηση από την American Cancer Society, της οποίας πρόεδρος ήταν ο φωτισμένος Cameron.

Το 1951 Ανακηρύσσεται Ομότιμος Καθηγητής της κλινικής ανατομίας.  Το 1954 Δημοσιεύει τον ’τλα της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας , που αποτελεί την ολοκλήρωση και την επισφράγιση του έργου του. Σε λίγα χρόνια αποσύρεται από τον ενεργό στίβο αλλά τότε αρχίζει αλλεπάλληλες προσπάθειες για τη δημιουργία ενός Κυτταρολογικού Διαγνωστικού και Ερευνητικού Κέντρου, ανεπιτυχώς μεν στο Cornell και Long Island, ευτυχώς όμως με ικανοποιητικά αποτελέσματα στο Μαϊάμι της Φλώριδας.

Έχουμε αρκετά ήδη πλησιάσει στα εντελώς τελευταία χρόνια. Η προσφορά του πήρε εξαιρετικά μεγάλη πρακτική εφαρμογή. Η Ευρώπη τον προσκαλεί τότε να γίνει επίτιμο μέλος σε επιστημονικές Εταιρείες, Νοσοκομεία και Ιατρικές Σχολές. Μεταξύ των πρώτων συγκαταλέγεται φυσικά και η Ελλάς όπου δυστυχώς τα φιλόδοξα σχέδια του ’57 για ίδρυση Ινστιτούτου Παπανικολάου δεν μπόρεσαν να γίνουν πράξη.

Το συγγραφικό έργο του Γεωργίου Παπανικολάου αποτελείται από 158 άρθρα και 5 συγγράμματα. Τα εν λόγω συγγράμματα, ιδιαιτέρως μάλιστα ο περίφημος Ατλας Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας, χάρη στη μεστότητα του κειμένου τους και την απαράμιλλη εικονογράφησή τους αποτελούν βιβλία-σταθμούς όχι μόνο για τον κλάδο της κυτταρολογίας, αλλά και για ολόκληρη την ιατρική βιβλιογραφία του 20ού αιώνα. Διατηρούσε άρρηκτους δεσμούς με την Ελλάδα, ενδιαφερόταν για τα πολιτικά, τα πνευματικά και τα κοινωνικά ρεύματα και έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση στο εθνικό έργο του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Ο Παπανικολάου, αφού εργάστηκε σκληρά επί μισό σχεδόν αιώνα στο Ιατρικό Κολέγιο του Πανεπιστημίου του Κορνέλλ - χωρίς να κάνει διακοπές, εκτός από ένα σύντομο επιστημονικό ταξίδι στην Ευρώπη, με τελικό σταθμό την Ελλάδα και την Κύμη (1957) - αποφάσισε παρά τα 78 χρόνια του να εγκαταλείψει τη Νέα Υόρκη και να εγκατασταθεί στο Μαϊάμι για να αναλάβει την οργάνωση και τη διεύθυνση του εκεί Καρκινολογικού Ινστιτούτου. Δεν πρόλαβε να το εγκαινιάσει ο ίδιος, λόγω του θανάτου του, αλλά ο φίλος του καρκινολόγος Τσαρλς Κάμερον. 

Το φθινόπωρο του 1961 το ζεύγος μετακόμισε στο Μαϊάμι της Φλώριδος παρά τις αντιρρήσεις των συνεργατών τους. Εκεί του αφιέρωσαν ένα καινούργιο Ινστιτούτο έρευνας του  Καρκίνου υπό το όνομά του "Γεώργιος Παπανικολάου". Δεν πρόλαβε ούτε τα εγκαίνια, που έγιναν με βαριά θλίψη αργότερα από την Mrs Pap. Στις 19 Φεβρουαρίου 1962 πεθαίνει στο σπίτι του στο Μαϊάμι από μυοκαρδιακό έμφραγμα.

Η πρωτοποριακή κυτταροδιαγνωστική μέθοδος του «Dr Pap» έγινε γνωστή με τις ιατρικές συντμήσεις «Pap smear» (επίχρισμα Παπανικολάου) και «Pap test» (δοκιμασία Παπανικολάου).

Μετά την εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου μόνον στις Η.Π.Α οι θάνατοι από τον καρκίνο του ραχήλου της μήτρας εμειώθησαν κατά 70% την τελευταία πεντηκονταετία.    Ο άνθρωπος, ο οποίος «χάρισε ζωή στις γυναίκες ολόκληρου του κόσμου» -όπως θυμίζει μια αναμνηστική πλάκα του Καρκινολογικού Ινστιτούτου που έχει μετονομαστεί σε «Ερευνητικό Καρκινολογικό Ινστιτούτο Γεώργιος Παπανικολάου»- ήταν πάντα ένας σιωπηλός αγωνιστής του πνεύματος και της επιστήμης, επίμονος και ατάραχος, ακούραστος και ταπεινός, ευγενής και αξιοπρεπής, ακόμα και όταν αδικήθηκε όπως στην περίπτωση του Νόμπελ Ιατρικής, για το οποίο είχε προταθεί από πολλούς Έλληνες και ξένους ερευνητές.

Η γυναίκα του, Μάχη Παπανικολάου, προσπάθησε να συνεχίσει το έργο του στο Μαϊάμι μέχρι το θάνατό της (1982), πιστεύοντας ότι οι επιστήμονες γεννιόνται και ότι οι έρευνές τους καρποφορούν μέσα στα πειραματικά εργαστήρια. Για τούτο -όπως έγραψε αποκαλυπτικά η ίδια- «δεν υπήρχε για μέσα άλλη λύση από να τον ακολουθώ στο εργαστήριο, κάνοντας το δικό του τρόπο ζωής και δικό μου». 

Διακρίσεις

Ο Παπανικολάου τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις. Το Πανεπιστήμιο Cornell, στο οποίο εργάστηκε συνεχώς επί μισό σχεδόν αιώνα και από το 1947 κατείχε τη θέση του καθηγητή της κλινικής ανατομικής, τον ανεκήρυξε το 1957 ομότιμο καθηγητή της ίδιας έδρας. Διετέλεσε επίσης σύμβουλος ιατρός (Consultant) του περίφημου Memorial Hospital της Νέας Υόρκης. Η Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών, η Ένωση των Αμερικανικών Ιατρικών Κολεγίων και η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία τού απένειμαν τιμητικά βραβεία. Το 1949 η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών ονόμασε τον Παπανικολάου επίτιμο διδάκτορά της, ενώ η Ακαδημία Αθηνών τον Νοέμβριο του 1957 τον ανεκήρυξε παμψηφεί επίτιμο μέλος της. Σημειωτέον ότι υπήρξε ο πρώτος στον οποίο απονεμήθηκε η ανωτάτη τιμητική διάκριση της Ακαδημίας Αθηνών. Μεταθανατίως του απενεμήθη και το Βραβείο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

Η Ελλάδα τον τίμησε αποτυπώνοντας τη μορφή του σε χαρτονόμισμα των δέκα χιλιάδων δραχμών και σε γραμματόσημα. Γραμματόσημα επίσης εξέδωσαν η Κύπρος και οι Η.Π.Α.

ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ μερικές από τις τιμητικές διακρίσεις

1948 Βραβείο Borden
1950 Βραβείο Amory
1950 Βραβείο Lasker της Αμερικάνικης Ένωσης Δημόσιας Υγείας.
1951 Πρώτο Βραβείο από το ΑΧΕΠΑ
1952 Μετάλλιο τιμής από την Αμερικάνικη Αντικαρκινική Εταιρεία.
1953 Βραβείο Κυτταρολογίας της Βιέννης
1953 Τιμήθηκε από τον Βασιλιά της Ελλάδας με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Φοίνικα.
1954 Βραβείο σύγχρονης Ιατρικής για διακεκριμένο επίτευγμα.
1955 Βραβείο Bertner
1956 Βραβείο Passano
1957 Μετάλλιο τιμής του Γεωργίου του 1ου από την Ελληνική Κυβέρνηση.
1960 Βραβείο Clement Cleveland

Ο Γεώργιος Παπανικολάου είχε προταθεί δύο φορές για το βραβείο Νόμπελ. Η επιτροπή δεν έκανε δεκτή την πρόταση αφού θεώρησε ότι θα μπορούσε να βραβεύσει την ανακάλυψη μίας θεραπείας άλλα όχι μίας διαγνωστικής μεθόδου.  Το λάθος της επιτροπής, σήμερα είναι ολοφάνερο, σύμφωνα με στατιστικές μετρήσεις, τα περιστατικά θανάτου λόγο καρκίνου της μήτρας μειώθηκαν κατά 70% μετά την εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου.

Υπάρχουν προτομές του στο προαύλιο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην Πλατεία Κύμης, στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Αγ. Σάββας, το οποίο φέρει το όνομά του, όπως και τα Νοσοκομεία της Κύμης, και της Θεσσαλονίκης. Η ψηλή γέφυρα της Χαλκίδας επίσης ονομάζεται «Γεώργιος Παπανικολάου» και εκεί υπάρχει ο ανδριάντας του.

http://www.inpap.org/submain.asp?cat=0&subcat=48