Το ηχητικό σήμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και η ιστορία του

Ήχοι που ξυπνούν ιστορικές μνήμες

ρεπορτάζ

ΑΣΠΑΣΙΑ ΚΑΚΟΛΥΡΗ

'Radiotileorasiradio@ert.gr

Ένα σημαντικό κειμήλιο, ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, επέστρεψε στην ΕΡΤ τον Μάρτιο του 2013. Τα τρία κουδούνια, ο ήχος των οποίων αποτέλεσε το ιστορικό σήμα του Σταθμού Αθηνών του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας, βρίσκονται στο Μουσείο-Αρχείο της ΕΡΤ, χάρη στην ευγενική προσφορά του Διονυσίου Ολιβιέρη, ο οποίος τα διατήρησε με πολλή αγάπη, για να τα επιστρέψει ύστερα από τόσα χρόνια στον χώρο όπου ανήκουν.

Ήταν 21 Μαΐου του 1938, στις 9:28 το βράδυ, όταν ακούστηκε πρώτη φορά στον αέρα η φράση «Εδώ Αθήναι» από το κρατικό ραδιόφωνο! Από την πρώτη κιόλας εκπομπή του Σταθμού Αθηνών χρησιμοποιήθηκε το σήμα του "τσοπανάκου", μια ειδική σύνθεση με φλογέρα και κουδούνια, εξαιρετικά χαρακτηριστική και συνυφασμένη με την Ελληνική Ραδιοφωνία έως και σήμερα.

Εμπνευστής του σήματος, που προέρχεται από το δημοτικό τραγούδι «Τσοπανάκος ήμουνα, προβατάκια φύλαγα», φέρεται ο μουσικός και δεξιοτέχνης του κλαρίνου Νίκος Ρέλλιας, που γεννήθηκε το 1892 στην Γκούρα Κορινθίας.

Σύμφωνα με ένα ΒιΒλιαράκι-αφιέρωμα που κυκλοφόρησε ο Γιάννης Μπαλαφούτας το 1993, ο ίδιος ο Ν. Ρέλλιας διηγείται: "Ήταν τότε, το 1936, που 'πρεπε να βρεθεί το σήμα της Ραδιοφωνίας. Το σήμα της Εθνικής μας Ραδιοφωνίας, που να συγκινούσε ιδιαίτερα τους ξενιτεμένους. Ο διευθυντής Γίτσας Κυριακής, ο Καλομοίρης, ο Λυκούδης, ο Σπυρόπουλος και άλλοι μουσικοί συζητούσαμε το καυτό αυτό θέμα. Πολλά ειπώθηκαν και πολλά ξεχώρισαν, όπως το τραγούδι  «Ένα καράβι από τη Χιο», κ.λπ. Εμένα κανένα δεν με γέμιζε από αυτά, γι' αυτό λέω: Μου αφήνετε εμένα να το φτιάξω; Μου το ανέθεσαν. .. Τρέχω στο Μοναστηράκι και αγοράζω μια σειρά τροκάνια. Βρίσκω το φλάουτο, το τονίζω στο ΣΟΛ, κάνουμε δυο-τρεις πρόβες και το παρουσιάσαμε...". Ο τραγουδοποιός - συνθέτης Τάκης Μωράκης διασκεύασε το δημοτικό τραγούδι «Τσοπανάκος ήμουνα», που χρησιμοποιήθηκε ως σήμα της νεοσύστατης τότε Ελληνικής Ραδιοφωνίας.

Εβδομήντα πέντε χρόνια μετά, ο ήχος των αυθεντικών κουδουνιών του "τσοπανάκου" έρχεται να ξυπνήσει μνήμες, μέσα από τη συγκινητική ιστορία που αποκάλυψε ο επί χρόνια "φύλακας" τους στη Διεύθυνση Μουσείου-Αρχείου της ΕΡΤ. Ο Διονύσιος Ολιβιέρης επικοινώνησε με τους ανθρώπους της ΕΡΤ και εξέφρασε την επιθυμία να τους παραδώσει τα τρία ιστορικά κουδούνια, χάρη στα οποία δημιουργήθηκε το σήμα του ΕΙΡ.

Εξηγώντας πώς έφτασαν στα χέρια του, γυρίζει τον χρόνο πίσω στον σκληρό Απρίλη του '41. "Λίγο πριν από την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στην Αθήνα, ένας εργαζόμενος του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών ζήτησε από τον στενό οικογενειακό μας φίλο Σωτήρη Μαρκέτο να φυλάξει στο σπίτι του τα τρία αυτά κουδούνια, διότι δεν έπρεπε να πέσουν στα χέρια των κατακτητών. Εκείνος θα έφευγε στη Μέση Ανατολή. Δεν ενθυμούμαι εάν μου είχε αναφέρει το όνομα του και τι απέγινε. Μετά τον θάνατο της συζύγου του, ο Σωτήρης Μαρκέτος με παρακάλεσε να δεχθώ ορισμένα από τα έπιπλα και αντικείμενα που αγαπούσε, διότι προτίμησε να συνεχίσει τη ζωή του σε οίκο ευγηρίας. Ανάμεσα στα μικροαντικείμενα ήταν και τα τρία κουδούνια, την ιστορία των οποίων μου διηγήθηκε. Εγώ τα διατήρησα με πολλή αγάπη, ξέροντας ότι πρόκειται για ένα κομμάτι της ιστορίας του τόπου μας. Είχα όμως πάντα μια σκέψη, ότι η θέση τους θα έπρεπε να είναι σε κάποιο μουσείο. Τώρα που έμαθα ότι η ΕΡΤ κάνει μια πραγματική προσπάθεια να διατηρήσει τις μνήμες του παρελθόντος, αισθάνομαι ιδιαίτερα ευτυχής που αυτά τα απλά κουδουνάκια επιστρέφουν μετά από τόσα χρόνια στον χώρο τους".

Πηγή:

ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗ