Όταν ο… Στρατός έσωσε το Γουδή από τους οικοπεδοφάγους

 

Όταν ο… Στρατός έσωσε το Γουδή από τους οικοπεδοφάγους

Η ΣΥΣΚΕΨΗ (ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟ ΤΟΥ 1930) ΥΠΟ ΤΟΝ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟ 

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ, 

ΓΙΑΤΙ ΑΠΟΡΡΙΦΘΗΚΕ Η ΛΥΣΗ ΤΩΝ ΛΙΟΣΙΩΝ, 

ΤΑ ΠΑΡΑΠΗΓΜΑΤΑ, ΤΟ ΥΓΙΕΙΝΟ ΚΛΙΜΑ, Η ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ ΟΙ ΧΩΡΟΙ

Του ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΣΚΙΑΔΑ

Τον Οκτώβριο του 1930, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος πραγματοποιεί σύσκεψη στο υπουργείο Στρατιωτικών, έχοντος πλάι του τους υπουργούς Συγκοινωνίας Β. Καραπαναγιώτη και Παιδείας Γεώργιο Παπανδρέου, καθώς και πολλούς υπηρεσιακούς παράγοντες. Αντικείμενο, ο τρόπος εγκατάστασης και άλλων στρατιωτικών μονάδων -κυρίως της Φρουράς Αθηνών- στου Γουδή, η διάθεση 179 στρεμμάτων για Πανεπιστημιούπολη αλλά και 750 στρεμμάτων για αθλητικές εγκαταστάσεις! Ακόμη σημαντικότερο ήταν το γεγονός ότι παραχωρούνταν 10.000 στρέμματα -εκ των οποίων 3.000 πεδινά-για πράσινο, νοτιοδυτικά της περιοχής και κατά μήκος των συνοικισμών Καισαριανής, Βύρωνος και Παγκρατίου...

Αφού ελήφθησαν υπόψη οι εισηγήσεις της επιτροπής στην οποία είχε ανατεθεί η μελέτη της περιοχής, καθώς και του συνόλου των φορέων και των υπηρεσιακών παραγόντων, στο τέλος δόθηκε λύση που απέβαινε προς όφελος της πόλης αλλά και των λειτουργιών της. Η πρόταση αυτή αποτυπώθηκε σε έναν χάρτη, ο οποίος συνόδευσε το νομοσχέδιο που κατατέθηκε προς ψήφιση στη Βουλή των Ελλήνων. Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνον ξεκαθαριζόταν το ζήτημα, αλλά προλαμβανόταν και «η οικοπεδοφαγική μανία, η οποία από πολλού ηκόνιζε τους οδόντας της», όπως τόνιζε ο πρωθυπουργός.

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Το έργο της μελέτης για την αξιοποίηση της περιοχής και την εξεύρεση λύσης για τον στρατωνισμό της Φρουράς των Αθηνών με την οριστική εγκατάσταση της στου Γουδή ή στα Λιόσια είχε ανατεθεί σε τετραμελή επιτροπή, αποτελούμενη από έναν στρατιωτικό και τρεις πολιτικούς. Η επιτροπή μπορεί να μην κατέληξε σε συμφωνία, αλλά ήταν σαφής: «Οφείλομεν να απαλλοτριώσωμεν αμέσως και τον χώρον τούτον (σ.σ.: Γουδή) και να τον παραχωρήσωμεν προς τους σκοπούς τούτους, διότι εν εναντία περιπτώσει, επειδή ο χώρος ούτος ανήκει κατά το πλείστον εις το Δημόσιον και εις την Μονήν Πετράκη, είνε πρόδηλον ότι οι οικοπεδοφάγοι μόλις απομακρυνθή ο στρατωνισμός από το Γουδή, θ' αρχίσουν το φιλόπολι έργο των και μετ' ολίγον δεν θα υπάρχη πλέον έκτασις  δυναμένη  να χρησιμοποιηθεί  συμφωνα με τας ιδέας των πολιτικών μελών, διά τους ωραίους σκοπούς της κοινής ωφέλειας».

Η λύση των Λιοσίων κόστιζε περίπου 90.000.000 δραχμές περισσότερο από εκείνη του Γουδή, εφόσον η έκταση του τελευταίου θα διετίθετο για σκοπούς κοινής ωφελείας και όχι για οικοπεδοποίηση. Σημειωτέον ότι ήδη περιοχή έκτασης 10.000 στρεμμάτων είχε κηρυχθεί, με νόμο αναδασωτέα. Ποιοι ήταν όμως οι πραγματικοί λόγοι για τους οποίους προκρίθηκε η λύση της περιοχής του Γουδή για την επέκταση του στρατωνισμού και τη δημιουργία πεδίου ασκήσεων;

Καταρχάς, η απόφαση που είχε από ετών ληφθεί να μεταφερθούν οι στρατώνες που βρίσκονταν στην αρχή της λεωφόρου Κηφισιάς, δηλαδή στον ευρύτερο χώρο όπου σήμερα βρίσκονται το Μέγαρο Μουσικής  και το Πάρκο Ελευθερίας - τα γνωστά Παραπήγματα. «Δεν θα έπρεπε να επέλθη μεταβολή παρά μόνο εφόσον ισχυροί λόγοι συνηγορούν υπέρ αυτής». Επίσης, ότι «εις θέσιν Γουδή και το κλίμα είνε άκρως υγιεινόν και χώρος επαρκής υπάρχει και διά συμπλήρωσιν του στρατωνισμού και διά πεδίον ασκήσεων, καταλληλότατον λόγω της ποικιλίας του εδάφους». Εξάλλου, ο χώρος του Γουδή δεν προσφερόταν για καλλιέργεια, αντίθετα με εκείνον των Λιοσίων που ήταν κατάλληλος και τυχόν εγκατάσταση στρατώνων θα περιόριζε τις καλλιεργούμενες εκτάσεις και θα ζημιωνόταν η εθνική οικονομία!

Ανάμεσα στους λόγους που συνηγορούσαν ώστε να προκριθεί η περιοχή του Γουδή για τον στρατωνισμό ήταν το φρέαρ, το οποίο είχε δημιουργηθεί με τη διάθεση σημαντικών κονδυλίων, ώστε να καθίσταται «οικονομικωτέρα η ύδρευσις του εκεί στρατωνισμού». Επίσης, ότι «το Γουδή κείται εις απόστασιν ανεκτήν από τας Αθήνας, ώστε να δύνανται να κατέρχονται οι στρατιώται εις την πόλιν πεζή». Εξάλλου, οι περισσότεροι αξιωματικοί κατοικούσαν κοντά στους στρατώνες, ενώ η περιοχή ήταν πιο κοντά από αυτή των Λιοσίων στην αγορά.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε αντιρρήσεις για τη δημιουργία Πανεπιστημιούπολης στην περιοχή του Γουδή. Φοβόταν ότι αυτό θα σήμαινε «νέα επέκτασιν προς τα εκεί της πόλεως διά την ανέγερσιν νέων συνοικισμών, όπου να κατοικήσουν αι χιλιάδες των φοιτητών» και αυτό «θα ήτο βαρύ έγκλημα κατά της πόλεως, η οποία έχει ήδη λάβει έκτασιν τεραστίαν, την οποία έχομεν καθήκον να περιστείλωμεν, αν είνε δυνατόν, και όχι να επεκτείνώμεν περαιτέρω. Εκείνο που ενδιαφέρει είνε να εξασφαλίσωμεν επαρκή χώρον διά την συμπλήρωσιν και επέκτασιν των πανεπιστημιακών εγκαταστάσεων».    

Οι διαπραγματεύσεις, οι συζητήσεις και οι ανταλλαγές απόψεων με το πανεπιστήμιο διήρκεσαν πολλούς μήνες. Κατέληξαν σε συμφωνία ότι 110 στρέμματα γης ήταν αρκετά για τη συμπλήρωση των πανεπιστημιακών εγκαταστάσεων της πόλης. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ως υπουργός Παιδείας, επέμεινε ότι εκεί έπρεπε να μεταφερθεί το σύνολο των σχολών και όχι μόνον εκείνες των θετικών Επιστημών, όπως μέχρι τότε συζητιόταν. Επισκέφθηκαν λοιπόν τον χώρο μαζί με τον περίφημο μαθηματικό, πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή.

Η  ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Τελικά συμφωνήθηκε η παραχώρηση 179 στρεμμάτων για πανεπιστημιακό χώρο, παρότι εκφράζονταν έντονες αντιρρήσεις ότι  «δεν ενδείκνυται η εις αυτό το μέρος συγκέντρωσις όλων των σχολών και ότι η Φιλοσοφική Σχολή, η Θεολογική και η Νομική πρέπει να παραμείνουν εις το Πανεπιστήμιον και περί αυτό» και ότι «οι φοιτηταί θα κατοικούν εντός του σημερινού σχεδίου της πόλεως και κατά προτίμησιν βέβαια εις τας εγγυτέρας προς το Γουδή συνοικίας».

Σε ό,τι αφορά το σχέδιο των αθλητικών εγκαταστάσεων, αυτό οφειλόταν στον πρωτογυμναστή, φίλαθλο και ολυμπιακό παράγοντα Ιωάννη Χρυσαφή, ο οποίος είχε τοποθετηθεί στη Διεύθυνση Φυσικής Αγωγής του υπουργείου Παιδείας. Είχαν επίσης προηγηθεί συνεννοήσεις με τον ΣΕΓΑΣ, οι οποίες είχαν καταλήξει σε συμφωνία που προέβλεπε την παραχώρηση 750 στρεμμάτων. Οι συζητήσεις για τον χρόνο και τον τρόπο αξιοποίησης αυτής της προσφοράς συνεχίστηκαν επί πολλά έτη και οι προτάσεις διαδέχονταν η μία την άλλη. Πάντως, η ευκαιρία παρέμεινε ανεκμετάλλευτη, λόγω του πρόωρου χαμού του Ιωάννη Χρυσαφή και της πολιτικής που ασκούνταν εκ μέρους των ολυμπιακών φορέων. Το Δημόσιο παραπλεύρως της περιοχής Γουδή διέθετε και άλλη έκταση 10.000 στρεμμάτων, εκ των οποίων 3.000 πεδινά και τα υπόλοιπα «λοφώδη». Η έκταση αυτή είχε το προνόμιο να βρίσκεται κοντύτερα προς την Αθήνα της περιοχής Γουδή.

«Επομένως διά τας Αθήνας και όταν ακόμη διπλασιαζομένου περίπου του σημερινού πληθυσμού των κατοικηθούν πυκνότερον, υπό 1.000.000 κατοίκων, θα ήρκει... έκτασις 2.800 στρεμμάτων, αντίς της οποίας παραχωρούμεν εις εν και το αυτόν σημείον 10.000 στρέμματα, εκ των οποίων τα 3.000 πεδινά» κατέληγαν οι προβλέψεις για το μέλλον της πόλης. Η πρωτεύουσα διέθετε ήδη και άλλες εκτάσεις πρασίνου, όπως ο Εθνικός Κήπος, το Ζάππειο, ο Λυκαβηττός, η Καισαριανή, ο Βοτανικός Κήπος, το Αστεροσκοπείο, το Τέρμα της Αλυσσίδας «και είνε κατ' αρχήν ειλημμένη η απόφασις όπως και το Πεδίον του Άρεως μεταβληθή εις πάρκον».

«ΚΡΥΦΟΣ» ΣΤΟΧΟΣ

Η αιτία που οδηγούσε στην ανάγκη λήψης τέτοιων νομοθετικών μέτρων ήταν, πέραν των λεπτουργικών αναγκών της πόλης, και το ζήτημα των οικοπεδοφάγων, οι οποίοι επί 100 ολόκληρα χρόνια κατέτρωγαν τους ελεύθερους χώρους της πόλης. Με τη συγκεκριμένη λύση ικανοποιούνταν πλήρως όλες οι ανάγκες, αλλά προλαμβανόταν με την οριστική εγκατάσταση εκεί του στρατωνισμού η οικοπεδοφαγική μανία.

Ο μόνος τρόπος να προσιατευτεί η περιοχή και να αποφύγει την τύχη άλλων όμορων περιοχών, οι οποίες οικοπεδοποιήθηκαν βάναυσα, ήταν να παραδοθεί στους στρατιωτικούς. Το θεσμικό πλαίσιο που προστάτευε τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις ήταν το μόνο που θα αντιστεκόταν στις κατεξοχήν πολιτικές, διοικητικές, ακόμη και δικαστικές πιέσεις που μεθόδευαν οι καταπατητές της αττικής γης.

Εξάλλου, όπως επισημαινόταν, «και τα 15.000 στρέμματα τα οποία παρέμεναν διά τον στρατωνισμόν θα μείνουν ανοικτός χώρος, διότι αι οικοδομαί δεν θα καταλάβουν ούτε το εικοστόν ίσως του χώρου τούτου και οι στρατώνες θα περιβάλλωνται από κήπους και το πράσινον μέλλει να αυξηθή προς το μέρος εκείνο, όχι να υποστή μείωσιν».

ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

1. Φωτογραφικά στιγμιότυπα από σκοπευτικούς αγώνες που διεξάγονταν στην περιοχή Γουδή

2. Οι εγκαταστάσεις της Πανεπιστημιούπολης το 1936

3. Το Λαϊκό Νοσοκομείο το 1937. Λειτούργησε σε περιοχή που παρεχώρησε το Πανεπιστήμιο στο Δημόσιο

4. Ο Γεώργιος Παπανδρέου και ο ΕλΕΥΘΈΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΈΛΟΣ

Εφημερίδα των Συντακτών