Τα παιχνίδια που έπαιζαν στην αρχαία Ελλάδα
Όπως έχουμε επισημάνει σε πολλά προηγούμενα άρθρα μας, ο ελληνισμός σε πολλές
εκφάνσεις του έχει διατηρηθεί αναλλοίωτος ανά τους αιώνες. Πολλά στοιχεία της
κουλτούρας μας και των συνηθειών μας έχουν «γεννηθεί» εδώ και χιλιάδες χρόνια
και συνεχίζουν να μας χαρακτηρίζουν ως λαό.
Μία ακόμη ένδειξη αποτελούν τα παιχνίδια που έπαιζαν τόσο κατά την αρχαία ελληνική περίοδο όσο και κατά την βυζαντινή, αρκετά εκ των οποίων έχουν φτάσει ως τις μέρες μας.
Άθυρμα: Αφορούσε κάθε παιχνίδι ή φυλαχτό που προοριζόταν για παιδιά. Επρόκειτο για μικρά αντικείμενα τα οποία κρεμούσαν οι μητέρες στα παιδιά τους, προκειμένου να τα προστατεύουν από την κακή τύχη, κλπ. Κάτι σαν τα σημερινές γαλάζιες χάντρες, «ματάκια». Τα παιδιά χρησιμοποιούσαν αυτά τα αντικείμενα και ως παιχνίδι.
Αιώρα: Η γνωστή σε όλους μας κούνια. Μόνο που η αιώρα σήμερα παραπέμπει συνειρμικά όχι στις παιδικές κούνιες αλλά στις υφασμάτινες κούνιες που προορίζονται κυρίως για ανάπαυση. Κατά τα αρχαία όμως χρόνια υπήρχαν δύο είδη αιώρας: η «σφενδόνη», κατασκευασμένη από σχοινί και το «πέταυρον», που είχε για κάθισμα μία ξύλινη σανίδα. Κατά την βυζαντινή περίοδο την αποκαλούσαν «αιώρα κρεμάστρα».
Βραχιόνιος: Η σημερινή τραμπάλα. Διέθετε μία μεγάλη οριζόντια σανίδα στις δύο άκρες της οποίας ισορροπούσαν δύο άτομα σε όρθα στάση και λυγίζοντας τα γόνατα ταλαντεύονταν πάνω-κάτω.
Ακινητίνδα: Κάτι σαν το σημερινό κουτσό. Συγκεκριμένα, δύο παιδιά στέκονταν όρθια στο ένα πόδι και νικούσε αυτό που άντεχε περισσότερη ώρα.
Αγώνες αλεκτρυόνων: Οι γνωστές κοκορομαχίες.
Άμαξις: Προάγγελος των σύγχρονων μικρών αυτοκινήτων, στα οποία ανεβαίνουν τα μικρά παιδιά. Μόνο που η άμαξις διέθετε δύο ρόδες.
Αποδιδρασκίνδα < αποδιδράσκω (=δραπετεύω): Το περίφημο κρυφτό.
Απόρραξις: ένα είδος παιχνιδιού παραπλήσιο στο μπάσκετ. Πρόκειται για το γκελ που κάνει η μπάλα κάθε φορά που τη χτυπάει κάποιος στο έδαφος. Υπήρχε ακόμη και η ανακρουσία, κατά την οποία το χτύπημα λάμβανε χώρα σε τοίχο.
Αρτιασμός: Γνωστό σήμερα ως μονά-ζυγά. Ένα παιδί έκρυβε στο χέρι του έναν αριθμό αντικειμένων, τον οποίον έπρεπε να μαντέψει ο συμπαίχτης του. Εάν μάντευε σωστά τότε έπαιρνε εκείνος τα αντικείμενα. Εάν πάλι μάντευε λάθος έπρεπε να δώσει στον άλλον ίσο αριθμό αντικειμένων.
Γιο-γιο: Το συγκεκριμένο παιχνίδι γνωρίζουμε πως παιζόταν κατά την αρχαιότητα, βάσει παραστάσεων σε αγγεία. Η αρχαία ελληνική ονομασία του προφανώς δεν είναι η προαναφερθείσα, αλλά δεν γνωρίζουμε ποια ήταν. Επρόκειτο πάντως για μικρά ξύλινα ή μεταλλικά αντικείμενα και παίζονταν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, όπως και σήμερα.
Γρίφοι: τα αινίγματα
Δενδροβατείν: η συνήθεια του σκαρφαλώματος στα δέντρα.
Εποστρακισμός: Η συλλογή πλακουτσερών, λεπτών πετρών στην παραλία και η ακόλουθη εξφενδόνηση τους κατά μήκος της επιφάνειας της θάλασσας μέχρι ωσότου να βυθιστεί. Κατά την αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν και θραύσματα αγγείων-οστράκων, εξ' ου και η ονομασία.
Κερητίζειν: Παιχνίδι παραπλήσιο στο σημερινό χόκεϊ. Παιζόταν με πολλά άτομα που κρατούσαν ένα ραβδί, ο καθένας, με κυρτή την άκρη του και προσπαθούσαν να δώσουν ώθηση σε μία μικρή μπάλα.
Κολλαβίζειν: Το περίφημο μπιζζζ. Ένα άτομο κάθεται με δεμένα τα μάτια και έχοντας πίσω του πολλά παιδιά. Τον χτυπάει ένα από αυτά και εκείνος προσπαθεί να μαντέψει ποιος ήταν.
Κυβεία: Παιχνίδι στο οποίο χρησιμοποιούνταν κύβοι, όμοιοι με ζάρια. Αποτελούνταν δηλαδή από έξι πλευρές. Η χειρότερη ζαριά θεωρούνταν ο άσσος και η καλύτερη το έξι. Παίζονταν είτε βοηθητικά σε κάποιο επιταπέζιο, είτε μόνα τους ως ξεχωριστό παιχνίδι.
Μεταμφιέσεις: Τα παιδιά μεταμφιέζονταν χρησιμοποιώντας διάφορα αντικείμενα και έπαιζαν μεταξύ τους.
Μοσκίνδα: Η σημερινή μακριά γαϊδούρα. Ένας παίχτης. Δηλαδή, σκύβει και ένας άλλος τρέχει και πηδά πάνω του. Και η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά.
Ομοιώματα: Κάτι αντίστοιχο με τις σημερινές κούκλες. Ομοιώματα ανθρώπων ή ζώων, κατασκευασμένα από κερί, κοράλλι, μπρούντζο, ξύλο, πηλό, κλπ. Το ανάλογο κοριτσίστικο παιχνίδι ήταν η «πλαγγόνα» ή αλλιώς «νύμφη, κόρη, γλυνή, νευρόσπαστο (η αρθρωτή κούκλα), κλπ.
Οστρακίνδα: Ομαδικό παιχνίδι που παραπέμπει κατά κάποιον τρόπο στο κορώνα ή γράμματα. Μόνο που τότε υπήρχαν δύο ομάδες, τις οποίες χώριζε μία γραμμή στο έδαφος. Ένας παίχτης πετούσε στον αέρα ένα όστρακο (εξ' ου και η ονομασία) που ήταν απ' τη μία πλευρά αλειμμένο με πίσσα και φώναξε «νύξ ή ημέρα;» Τότε η κάθε ομάδα έκανε την μαντεψιά της και η νικήτρια κυνηγάει την αντίπαλη. Σε κάποιες περιοχές ακόμα και σήμερα παίζεται ακριβώς το ίδιο παιχνίδι με τη μόνη διαφορά ότι αντί για όστρακο χρησιμοποιούν κέρμα ή πέτρα.
Πεσσεία: Αντιστοιχούν στα σημερινά δημοφιλή παιχνίδια «σκάκι, ντάμα και τάβλι». Παίζονταν με «πεσσούς» (ζάρια) και «ψήφους» (στρογγυλά πιόνια).
Ποδόσφαιρο: Στο πασίγνωστο αυτό παιχνίδι, σύμφωνα με ανάγλυφες αναπαραστάσεις, σημειώνονταν και κόλπα ανάλογα των σημερινών ποδοσφαιριστών.
Στρόμβος: η σημερινή σβούρα. Άλλες ονομασίες είναι ρόμβος, στρόβιλος, βέμβιξ.
Συρίκτρα: η σφυρίχτρα
Σφαίρα: Κάτι ανάλογο με τις αυτοσχέδιες μπάλες που όλοι έχουμε φτιάξει. Τις παραγέμιζαν με πούπουλα, χώμα, αλεύρι, πανί, άχυρο, κλπ.
Σφαιρία: οι σημερινοί βόλοι.
Σχοινάκι: το δημοφιλέστατο παιχνίδι που παίζεται ακόμη και σήμερα.
Σχοινοφιλίνδα: Μία ομάδα καθισμένη σε κύκλο και ένα παιδί περπατά γύρω γύρω, πίσω από τα υπόλοιπα παιδιά και αφήνει ξαφνικά ένα σχοινί (σήμερα παίζεται με μαντήλι) πίσω από την πλάτη οποιουδήποτε ατόμου. Αν το παιδί το καταλάβαινε τότε κυνηγούσε το άλλο μέχρι αυτό να κάτσει στη θέση του. Εάν όχι τότε έπρεπε να κάνει τρέχοντας τον γύρο του κύκλου και να καθήσει πάλι στην θέση του.
Τηλία: Το περίφημο τάβλι, που όμως δεν γνωρίζουμε τον ακριβή τρόπο που παιζόταν στην αρχαιότητα.
Ψάμμου οικοδομαί: Οι διάφορες κατασκευές των παιδιών πάνω στην άμμο.
Χαλκή Μυία: η σημερινή τυφλόμυγα.
Α μπε, μπα μπλόν: «Ά μπε, μπα μπλόν, του κείθε μπλόν, μπλήν-μπλόν» < «Απεμπολών, του κείθεν εμβολών», φράση που έλεγε η επιτιθέμενη ομάδα στην αντίπαλη. Σημαίνει: «Σε απεμπολώ, σε αποθώ, σε σπρώχνω,
Μία ακόμη ένδειξη αποτελούν τα παιχνίδια που έπαιζαν τόσο κατά την αρχαία ελληνική περίοδο όσο και κατά την βυζαντινή, αρκετά εκ των οποίων έχουν φτάσει ως τις μέρες μας.
Άθυρμα: Αφορούσε κάθε παιχνίδι ή φυλαχτό που προοριζόταν για παιδιά. Επρόκειτο για μικρά αντικείμενα τα οποία κρεμούσαν οι μητέρες στα παιδιά τους, προκειμένου να τα προστατεύουν από την κακή τύχη, κλπ. Κάτι σαν τα σημερινές γαλάζιες χάντρες, «ματάκια». Τα παιδιά χρησιμοποιούσαν αυτά τα αντικείμενα και ως παιχνίδι.
Αιώρα: Η γνωστή σε όλους μας κούνια. Μόνο που η αιώρα σήμερα παραπέμπει συνειρμικά όχι στις παιδικές κούνιες αλλά στις υφασμάτινες κούνιες που προορίζονται κυρίως για ανάπαυση. Κατά τα αρχαία όμως χρόνια υπήρχαν δύο είδη αιώρας: η «σφενδόνη», κατασκευασμένη από σχοινί και το «πέταυρον», που είχε για κάθισμα μία ξύλινη σανίδα. Κατά την βυζαντινή περίοδο την αποκαλούσαν «αιώρα κρεμάστρα».
Βραχιόνιος: Η σημερινή τραμπάλα. Διέθετε μία μεγάλη οριζόντια σανίδα στις δύο άκρες της οποίας ισορροπούσαν δύο άτομα σε όρθα στάση και λυγίζοντας τα γόνατα ταλαντεύονταν πάνω-κάτω.
Ακινητίνδα: Κάτι σαν το σημερινό κουτσό. Συγκεκριμένα, δύο παιδιά στέκονταν όρθια στο ένα πόδι και νικούσε αυτό που άντεχε περισσότερη ώρα.
Αγώνες αλεκτρυόνων: Οι γνωστές κοκορομαχίες.
Άμαξις: Προάγγελος των σύγχρονων μικρών αυτοκινήτων, στα οποία ανεβαίνουν τα μικρά παιδιά. Μόνο που η άμαξις διέθετε δύο ρόδες.
Αποδιδρασκίνδα < αποδιδράσκω (=δραπετεύω): Το περίφημο κρυφτό.
Απόρραξις: ένα είδος παιχνιδιού παραπλήσιο στο μπάσκετ. Πρόκειται για το γκελ που κάνει η μπάλα κάθε φορά που τη χτυπάει κάποιος στο έδαφος. Υπήρχε ακόμη και η ανακρουσία, κατά την οποία το χτύπημα λάμβανε χώρα σε τοίχο.
Αρτιασμός: Γνωστό σήμερα ως μονά-ζυγά. Ένα παιδί έκρυβε στο χέρι του έναν αριθμό αντικειμένων, τον οποίον έπρεπε να μαντέψει ο συμπαίχτης του. Εάν μάντευε σωστά τότε έπαιρνε εκείνος τα αντικείμενα. Εάν πάλι μάντευε λάθος έπρεπε να δώσει στον άλλον ίσο αριθμό αντικειμένων.
Γιο-γιο: Το συγκεκριμένο παιχνίδι γνωρίζουμε πως παιζόταν κατά την αρχαιότητα, βάσει παραστάσεων σε αγγεία. Η αρχαία ελληνική ονομασία του προφανώς δεν είναι η προαναφερθείσα, αλλά δεν γνωρίζουμε ποια ήταν. Επρόκειτο πάντως για μικρά ξύλινα ή μεταλλικά αντικείμενα και παίζονταν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, όπως και σήμερα.
Γρίφοι: τα αινίγματα
Δενδροβατείν: η συνήθεια του σκαρφαλώματος στα δέντρα.
Εποστρακισμός: Η συλλογή πλακουτσερών, λεπτών πετρών στην παραλία και η ακόλουθη εξφενδόνηση τους κατά μήκος της επιφάνειας της θάλασσας μέχρι ωσότου να βυθιστεί. Κατά την αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν και θραύσματα αγγείων-οστράκων, εξ' ου και η ονομασία.
Κερητίζειν: Παιχνίδι παραπλήσιο στο σημερινό χόκεϊ. Παιζόταν με πολλά άτομα που κρατούσαν ένα ραβδί, ο καθένας, με κυρτή την άκρη του και προσπαθούσαν να δώσουν ώθηση σε μία μικρή μπάλα.
Κολλαβίζειν: Το περίφημο μπιζζζ. Ένα άτομο κάθεται με δεμένα τα μάτια και έχοντας πίσω του πολλά παιδιά. Τον χτυπάει ένα από αυτά και εκείνος προσπαθεί να μαντέψει ποιος ήταν.
Κυβεία: Παιχνίδι στο οποίο χρησιμοποιούνταν κύβοι, όμοιοι με ζάρια. Αποτελούνταν δηλαδή από έξι πλευρές. Η χειρότερη ζαριά θεωρούνταν ο άσσος και η καλύτερη το έξι. Παίζονταν είτε βοηθητικά σε κάποιο επιταπέζιο, είτε μόνα τους ως ξεχωριστό παιχνίδι.
Μεταμφιέσεις: Τα παιδιά μεταμφιέζονταν χρησιμοποιώντας διάφορα αντικείμενα και έπαιζαν μεταξύ τους.
Μοσκίνδα: Η σημερινή μακριά γαϊδούρα. Ένας παίχτης. Δηλαδή, σκύβει και ένας άλλος τρέχει και πηδά πάνω του. Και η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά.
Ομοιώματα: Κάτι αντίστοιχο με τις σημερινές κούκλες. Ομοιώματα ανθρώπων ή ζώων, κατασκευασμένα από κερί, κοράλλι, μπρούντζο, ξύλο, πηλό, κλπ. Το ανάλογο κοριτσίστικο παιχνίδι ήταν η «πλαγγόνα» ή αλλιώς «νύμφη, κόρη, γλυνή, νευρόσπαστο (η αρθρωτή κούκλα), κλπ.
Οστρακίνδα: Ομαδικό παιχνίδι που παραπέμπει κατά κάποιον τρόπο στο κορώνα ή γράμματα. Μόνο που τότε υπήρχαν δύο ομάδες, τις οποίες χώριζε μία γραμμή στο έδαφος. Ένας παίχτης πετούσε στον αέρα ένα όστρακο (εξ' ου και η ονομασία) που ήταν απ' τη μία πλευρά αλειμμένο με πίσσα και φώναξε «νύξ ή ημέρα;» Τότε η κάθε ομάδα έκανε την μαντεψιά της και η νικήτρια κυνηγάει την αντίπαλη. Σε κάποιες περιοχές ακόμα και σήμερα παίζεται ακριβώς το ίδιο παιχνίδι με τη μόνη διαφορά ότι αντί για όστρακο χρησιμοποιούν κέρμα ή πέτρα.
Πεσσεία: Αντιστοιχούν στα σημερινά δημοφιλή παιχνίδια «σκάκι, ντάμα και τάβλι». Παίζονταν με «πεσσούς» (ζάρια) και «ψήφους» (στρογγυλά πιόνια).
Ποδόσφαιρο: Στο πασίγνωστο αυτό παιχνίδι, σύμφωνα με ανάγλυφες αναπαραστάσεις, σημειώνονταν και κόλπα ανάλογα των σημερινών ποδοσφαιριστών.
Στρόμβος: η σημερινή σβούρα. Άλλες ονομασίες είναι ρόμβος, στρόβιλος, βέμβιξ.
Συρίκτρα: η σφυρίχτρα
Σφαίρα: Κάτι ανάλογο με τις αυτοσχέδιες μπάλες που όλοι έχουμε φτιάξει. Τις παραγέμιζαν με πούπουλα, χώμα, αλεύρι, πανί, άχυρο, κλπ.
Σφαιρία: οι σημερινοί βόλοι.
Σχοινάκι: το δημοφιλέστατο παιχνίδι που παίζεται ακόμη και σήμερα.
Σχοινοφιλίνδα: Μία ομάδα καθισμένη σε κύκλο και ένα παιδί περπατά γύρω γύρω, πίσω από τα υπόλοιπα παιδιά και αφήνει ξαφνικά ένα σχοινί (σήμερα παίζεται με μαντήλι) πίσω από την πλάτη οποιουδήποτε ατόμου. Αν το παιδί το καταλάβαινε τότε κυνηγούσε το άλλο μέχρι αυτό να κάτσει στη θέση του. Εάν όχι τότε έπρεπε να κάνει τρέχοντας τον γύρο του κύκλου και να καθήσει πάλι στην θέση του.
Τηλία: Το περίφημο τάβλι, που όμως δεν γνωρίζουμε τον ακριβή τρόπο που παιζόταν στην αρχαιότητα.
Ψάμμου οικοδομαί: Οι διάφορες κατασκευές των παιδιών πάνω στην άμμο.
Χαλκή Μυία: η σημερινή τυφλόμυγα.
Α μπε, μπα μπλόν: «Ά μπε, μπα μπλόν, του κείθε μπλόν, μπλήν-μπλόν» < «Απεμπολών, του κείθεν εμβολών», φράση που έλεγε η επιτιθέμενη ομάδα στην αντίπαλη. Σημαίνει: «Σε απεμπολώ, σε αποθώ, σε σπρώχνω,
Από : pygmi.gr
http://greeksurnames.blogspot.gr/2013/12/blog-post_7918.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου