Αμφίπολη και ο λέων της Μακεδονίας

Ενα λιοντάρι δείχνει τον τύμβο της Αμφίπολης

Ο Λέων της Αμφίπολης όπως βρίσκεται σήμερα στην επαρχιακή οδό Αμφίπολης - Σερραϊκής Ακτής

Ούτε Μεγαλέξανδρος ούτε Ρωξάνη! Ούτε θαμμένοι βασιλιάδες ούτε κοιμισμένες βασιλοπούλες! Ο εντυπωσιακού μεγέθους και κατασκευής τύμβος της Αμφίπολης, η αποκάλυψη του οποίου άρχισε πέρυσι και αναμένεται να ολοκληρωθεί ως προς τον περίβολό του εφέτος, μπορεί να μη συνδέεται με τα συγκεκριμένα ονόματα της Ιστορίας, βρίσκεται όμως σε απόλυτη συνάρτηση με ένα άλλο σημαντικό μνημείο της περιοχής: τον περίφημο Λέοντα της Αμφίπολης. Οσο καιρό λοιπόν ευφάνταστοι πολίτες αυτής της χώρας επιδίδονταν, καλοπροαίρετα ή μη, σε μια οργιαστική φημολογία για το περιεχόμενο του τύμβου, οι επιστήμονες που τον ανασκάπτουν συγκέντρωναν πλήθος στοιχείων, τα οποία με τη συνέχιση των ερευνών αναμένεται να δώσουν σημαντικές απαντήσεις για την ιστορία της περιοχής, την αρχιτεκτονική της εποχής και τα ταφικά έθιμα.

«Αν δεν είχε εντοπισθεί ο περίβολος, δεν θα μπορούσαμε να ταυτίσουμε τα κομμάτια του Λέοντα, που υπήρχαν διάσπαρτα» λέει χαρακτηριστικά η αρχαιολόγος και ανασκαφέας του τύμβου κυρία Κατερίνα Περιστέρη, προϊσταμένη της ΚΗ' Εφορείας Αρχαιοτήτων. «Πρόκειται για μνημεία αλληλένδετα μεταξύ τους, αφού το λιοντάρι βρισκόταν, όπως γνωρίζουμε με βεβαιότητα πλέον, στην κορυφή του τύμβου, σηματοδοτώντας με την παρουσία του κάποιο σημαντικό πρόσωπο ή πρόσωπα της Αμφίπολης» προσθέτει.

Την 1η Σεπτεμβρίου εγινε η έναρξης της νέας ανασκαφής για την αποκάλυψη και του εναπομείναντος τμήματος του περιβόλου, αφού από τα 497 μέτρα του έχουν ερευνηθεί τα 405. Αγνωστο βέβαια πόσο θα διαρκέσει η νέα έρευνα, σε κάθε περίπτωση όμως η αρχαιολόγος θα προχωρήσει στη συνέχεια σε ανασκαφικές τομές στον ίδιο τον τύμβο προκειμένου να εισέλθει στο εσωτερικό του.

Ο κύκλος

Μοναδικός σε διαστάσεις και σε επιμέλεια, χωρίς αντίστοιχό του στη Μακεδονία και στα Βαλκάνια, ο τύμβος της Αμφίπολης φθάνει τα 23 μέτρα ύψος με 158,40 διάμετρο και περίβολο ύψους 3 μέτρων αποτελούμενο από μαρμάρινες βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις. Ολόκληρη κατασκευή δηλαδή, από λευκό καλοδουλεμένο μάρμαρο Θάσου, η οποία συγκρατείται στη θέση της από αντίθημα, δηλαδή αφανή τοίχο από πωρόλιθο έτσι που το συνολικό πάχος της κατασκευής να ανέρχεται σε 130 εκατοστά. Αυτός ο περίβολος εξάλλου για τον οποίο θα πρέπει να απαιτήθηκαν περί τα 2.500 κυβικά μαρμάρου είναι ένας τέλειος κύκλος κατασκευασμένος με απίστευτη γεωμετρική ακρίβεια, όπως επισημαίνει με θαυμασμό ο αρχιτέκτονας της ανασκαφής κ. Μιχάλης Λεφαντζής. «Αυτό το έργο υλοποιήθηκε από αρχιτέκτονα που είχε υψηλή γνώση της γεωμετρίας. Αρκεί να αναφέρω ότι χρησιμοποιεί το π: 3,14 αντί του 3,17 των Αιγυπτίων, που ήταν ως τότε σε χρήση» αναφέρει συγκεκριμένα.

Κατασκευασμένος στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ.  (325-300 π.Χ.) συμπίπτει εξάλλου ιστορικά «με μια εποχή κατά την οποία συμβαίνουν πολλά και δραματικά γεγονότα στη Μακεδονία και στην Αμφίπολη ειδικά, με τις διαμάχες των επιγόνων του Αλέξανδρου και τον θάνατο της Ρωξάνης και του μικρού Αλέξανδρου Δ΄ κατόπιν διαταγής του Κάσσανδρου, ενώ παράλληλα στρατηγοί και ναύαρχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου σχετίζονται με την περιοχή», όπως λέει η κυρία Περιστέρη.

Το λιοντάρι

Με έκταση 20 στρεμμάτων ο τύμβος φέρει στην κορυφή του μία τετράπλευρη κτιστή κατασκευή (9,95 Χ 9,95 Χ 5,30 μέτρα), η οποία αρχικώς είχε θεωρηθεί από τον πρώτο ανασκαφέα Δ. Λαζαρίδη ταφικό σήμα. «Στην πραγματικότητα πρόκειται για το θεμέλιο του βάθρου επάνω στο οποίο βρισκόταν ο Λέων της Αμφίπολης» λέει ο κ. Λεφαντζής. Η έρευνα του ιδίου σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων είχε ως αποτέλεσμα τον εντοπισμό 400 και πλέον μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών γύρω από το άγαλμα που ανήκουν στον περίβολο του τύμβου (ορισμένα ενσωματωμένα στο βάθρο του λιονταριού). «Ολα τα μέλη του περιβόλου είναι της ίδιας τεχνοτροπίας με το λιοντάρι» επισημαίνει. «Για μένα μάλιστα η τυπολογία αυτού του περιβόλου δεν υπάρχει αλλού στη Μακεδονία. Αρχιτεκτονικά πρόκειται για ένα υβρίδιο». Οσον αφορά τον Λέοντα, «Με ύψος 5,30 μέτρα και συνολικό με το βάθρο του 15,84 μέτρα, έχει μακεδονικό εμβάτη με ημικίονες και ασπίδες στο βάθρο του» προσθέτει. «Επιπλέον είχε δημιουργηθεί με οπτική διόρθρωση, έτσι ώστε να είναι ορθά ορατός από απόσταστη 100 μέτρων και ύψος 30».

Σε απόσταση περί το ένα χιλιόμετρο από τη σημερινή Αμφίπολη βρίσκεται η θέση Καστά όπου ανασκάπτεται ο τύμβος. Η γεωμορφολογία της περιοχής έχει αλλάξει ωστόσο ριζικά από την αρχαιότητα λόγω της διαφοροποίησης της κοίτης του Στρυμόνα και της αποξήρανσης της λίμνης Κερκινίτιδας. «Οι αρχαίες πηγές μιλούν όμως για τα ωραία αγκυροβόλια αυτής της λίμνης, η οποία συνδεόταν με το ποτάμι» λέει η κυρία Περιστέρη. Ενα ποτάμι πλωτό, που παρείχε τη δυνατότητα στα πλοία να φθάνουν ως την Αμφίπολη. Οσο για τον τύμβο με τον Λέοντα, βρισκόταν ακριβώς μπροστά στη λίμνη. Προφανώς είχε τον λόγο του.

Στρατιώτες-αρχαιολόγοι

Δίπλα στην παλιά γέφυρα του ποταμού Στρυμόνα και πάνω στην επαρχιακή οδό Αμφίπολης - Σερραϊκής Ακτής βρίσκεται σήμερα το τεράστιο μαρμάρινο λιοντάρι. Ιδού πώς και γιατί: η ιστορία αρχίζει έναν αιώνα πριν, στην περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων, όταν έλληνες στρατιώτες κατασκευάζοντας μια γέφυρα στον Στρυμόνα θα εντοπίσουν και θα ανασύρουν μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη. Λίγα χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο του 1916, άγγλοι αυτή τη φορά στρατιώτες που κατασκευάζουν οχυρωματικά έργα θα βρουν τα κομμάτια που έλειπαν: τα μαρμάρινα τμήματα ενός υπερφυσικού μεγέθους γλυπτού που είναι σαφές ότι πρόκειται για λιοντάρι. Αρχαιόφιλοι(!) όντες, επιχειρούν να τα μεταφέρουν στη θάλασσα για να τα στείλουν με πλοίο στην Αγγλία, αλλά οι Βούλγαροι έχουν άλλη γνώμη, καθώς έχοντας καταλάβει το Παγγαίο αρχίζουν να τους βομβαρδίζουν. Ο Λέων και το βάθρο του θα συγκολληθούν το 1936, κανένας όμως δεν είναι ευχαριστημένος με το αποτέλεσμα. Κάτι τους διαφεύγει...

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=528084

 Αμφίπολη

Παρελθόν, παρόν και μέλλον συνταιριάζουν στην Αμφίπολη, εδώ όπου συναντιούνται η Ιστορία με την προϊστορία, ζωογόνα ποτάμια με ιερά βουνά και το μαγευτικό φυσικό περιβάλλον με την πλούσια παράδοση.

Χιονισμένες οι κορυφές του ιστορικού Παγγαίου.

Φωτογραφία: Αρχείο Δήμου Αμφίπολης

Ποιος δεν έχει ακούσει για τον Λέοντα της Αμφίπολης; Το πελώριο, μεγαλοπρεπές μνημείο που είναι σήμερα σήμα-κατατεθέν της περιοχής είναι ένα αληθινό θαύμα που πρέπει να το δεις από κοντά για να πιστέψεις πως είναι πραγματικό. Κι όμως, είναι ένα μόνο από τα πλούσια δώρα που η περιοχή της Αμφίπολης χαρίζει απλόχερα στον νεοφερμένο επισκέπτη. Ο τουρισμός ανακαλύπτει για τα καλά πλέον τις ανατολικές Σέρρες και μία μία οι χάρες τους ξεδιπλώνονται. Ο αρχαιολογικός χώρος της Αμφίπολης και οι συναρπαστικές νέες ανακαλύψεις στον λόφο Καστά, με το πελώριο ταφικό μνημείο κλέβουν ασφαλώς τα φώτα της δημοσιότητας – και δικαίως. Η ομώνυμη αρχαία πόλη (ιδρύθηκε το 437 π.Χ. από τους Αθηναίους) αποτέλεσε μήλον της Εριδος για τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής χάρη στη στρατηγική της θέση.

Μια περιήγηση στον σημερινό Δήμο Αμφίπολης, ωστόσο, αποκαλύπτει χιλιάδες άλλα πράγματα. Τα γραφικά όσο και ιστορικά χωριά της περιοχής, όπως η Κορμίστα, η Παλαιοκώμη και η Μεσολακκιά έχουν να προσφέρουν βόλτες ανάμεσα σε παλιά αρχοντικά και σπάνια δείγματα μακεδονικής αρχιτεκτονικής. Πρωτεύουσα του νέου Δήμου Αμφίπολης είναι το Ροδολίβος, ενώ το αρχοντικό χωριό Πρώτη είναι η γενέτειρα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, πρώην πρωθυπουργού και προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το σπίτι όπου γεννήθηκε, μάλιστα, ένα κομψό διώροφο οίκημα, διατηρείται ακόμη και είναι ανοιχτό για το κοινό.

Η Αμφίπολη συνορεύει με τους Νομούς της Καβάλας, της Δράμας και της Θεσσαλονίκης, ανήκει ωστόσο στον Νομό Σερρών, είναι μάλιστα η μοναδική περιοχή των Σερρών που βρέχεται από τη θάλασσα. Το λιμάνι της Αμφίπολης ήταν σπουδαίας σημασίας κατά την αρχαιότητα, από εδώ άλλωστε σάλπαρε για την Ασία ο στόλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σήμερα στο θαλάσσιο τμήμα της Αμφίπολης δεσπόζουν οι εκβολές του ποταμού Στρυμόνα στα ανατολικά, ενώ στα δυτικά απλώνεται η εξαιρετική παραλία των Νέων Κερδυλίων, όπου κάθε καλοκαίρι συγκεντρώνει αμέτρητους πιστούς φίλους της θάλασσας.

Ο ανδριάντας του Κων. Καραμανλή στην Πρώτη.

Φωτογραφία: Ηρακλής Μήλας

Αρχαία μυστήρια

Μόλις ένα χιλιόμετρο μακριά από τη σημερινή Αμφίπολη υψώνεται ο λόφος Καστά· ή, για να το πούμε αλλιώς, ένα από τα πιο συναρπαστικά μυστήρια για τον αρχαιολογικό κόσμο - και όχι μόνο! Κι αυτό γιατί στον λόφο αυτόν εντοπίστηκε αρκετά πρόσφατα ένας πελώριος μακεδονικός τάφος, ο περίβολος του οποίου απλώνεται σε συνολικό μήκος 500 μ. που ενδέχεται να κρύβει μυστικά που εφόσον αποκαλυφθούν αναμένεται να ρίξουν άπλετο φως σε μεγάλα μυστήρια που τυραννούν τους αρχαιολόγους δεκαετίες τώρα.

Οι ειδικοί που μελετούν το ταφικό μνημείο στον Καστά τοποθετούν την κατασκευή του στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αι., δηλαδή ελάχιστα χρόνια μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.). Το εσωτερικό του τύμβου δεν έχει ακόμη μελετηθεί, οι έρευνες ωστόσο προχωρούν, ενώ το γεγονός πως ολόκληρος ο χώρος έχει βρεθεί ασύλητος ενθαρρύνει ακόμη περισσότερο τους αρχαιολόγους . Ο ίδιος ο τύμβος κατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου από μάρμαρο Θάσου και οι πελώριες διαστάσεις του προκαλούν ζάλη: το ύψος του φτάνει τα 23 μέτρα, με διάμετρο 158,4 μ. ενώ ο περίβολός του ύψους 3 μ. αποτελείται από μαρμάρινες βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις. Οι μέχρι τώρα ενδείξεις μαρτυρούν πως κάτι σπουδαίο κρύβεται στο εσωτερικό του, ενώ οι πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις, έτσι όπως έχουν διατυπωθεί και σε επιστημονικά συνέδρια, μιλούν για τον τάφο της Ρωξάνης, της πρώτης συζύγου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καθώς και του γιου τους Αλέξανδρου Δ'.

Ενας από τους μακεδονικούς τάφους στην Αμφίπολη.

Φωτογραφία: Ηρακλής Μήλας

Μαρμάρινος φρουρός

Ο Λέων είναι ένα από τα πιο εμβληματικά μνημεία ολόκληρης της Μακεδονίας, κατασκευασμένος την ίδια περίπου εποχή με τον τύμβο στον Καστά (τέλη 4ου-αρχές 3ου π.Χ. αι.). Το ύψος του φτάνει τα 5,37 μ., είναι κι αυτό φτιαγμένο από μάρμαρο και εικονίζει ένα αρσενικό λιοντάρι να κάθεται στα δύο πίσω του πόδια, σε στάση επιφυλακής, προτάσσοντας το ρωμαλέο στήθος του. Ο Λέων της Αμφίπολης βρέθηκε σε κομμάτια γύρω στα 1916, συναρμολογήθηκε το 1936 και τοποθετήθηκε κοντά στο σημείο όπου εντοπίστηκε, στις δυτικές όχθες του Στρυμόνα. Ο πρώτος αρχαιολόγος που ασχολήθηκε συστηματικά με ανασκαφές στην περιοχή, τη δεκαετία του '60, ο Δημήτρης Λαζαρίδης, εκτιμούσε πως ο Λέων είχε στηθεί προς τιμήν του Λεωσθένους, ναυάρχου του Μεγ. Αλεξάνδρου, ενώ κατά μία άλλη εκδοχή στήθηκε προς τιμήν ενός άλλου ναυάρχου, του Λαομέδοντα. Σήμερα, μετά τις νέες ανακαλύψεις, πιστεύεται πως η αρχική θέση του Λέοντα ήταν στην κορυφή του τύμβου, όπου υπάρχει και το βάθρο του αγάλματος.

Η Μονή Εικοσιφοινίσσης μετράει χίλια χρόνια ιστορίας και είναι ένα σημαντικό προσκύνημα για ολόκληρη την Μακεδονία.

Φωτογραφία: Ηρακλής Μήλας

Η αρχαία Αμφίπολη

Ο αρχαιολογικός χώρος της ς, με την ακρόπολη της αρχαίας πολιτείας, είναι ένας σημαντικός σταθμός στην περιήγηση του επισκέπτη. Τα μέχρι στιγμής κύρια ευρήματα έχουν μεγάλο ενδιαφέρον: πέντε συνολικά εκκλησίες του 5ου και 6ου αι. «στολίζουν» τον χώρο ενώ εντυπωσιακά είναι τα πλούσια ψηφιδωτά που έχουν διατηρηθεί. Στον χώρο λειτουργεί και το Αρχαιολογικό Μουσείο: στις προθήκες του θα δεις από κοντά ευρήματα που χρονολογούνται από το 5000 π.Χ., τους Κλασικούς, Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους, μέχρι και το Βυζάντιο. (Τηλ. επικοινωνίας: 23220 32474, γενική είσοδος 2 €).

Ανεξάντλητος πλούτος

Στη μακρινή Λατινική Αμερική υπάρχει ένα βουνό που λέγεται Ποτοσί, τόσο πλούσιο σε μετάλλευμα, που οι γύρω κάτοικοι όταν ήθελαν να πουν ότι κάτι είναι πολύτιμο έλεγαν «αξίζει ένα Ποτοσί». Κάτι αντίστοιχο θα έλεγε κανείς και για το ιστορικό (και ιερό κατά την αρχαιότητα) βουνό του Παγγαίου. Οι αρχαίοι γνώριζαν τους θησαυρούς που κρύβονταν στα σπλάχνα του βουνού και είχαν ήδη από τότε επιχειρήσει (με επιτυχία) να εξορύξουν χρυσό και άλλα πολύτιμα μεταλλεύματα. Το Παγγαίο ωστόσο έχει και άλλους θησαυρούς, που δεν μετρώνται όλοι σε καράτια. Στους πρόποδες του βουνού, κοντά στο χωριό της Κορμίστας, υπάρχει η χιλιόχρονη Μονή Εικοσιφοινίσσης, που ιδρύθηκε από τον Αγιο Γερμανό περίπου στο δεύτερο μισό του 9ου με αρχές του 10ου αι. Γυναικείο μοναστήρι σήμερα (με 25 μοναχές) είναι γνωστό και για την «αχειροποίητη» εικόνα της Παναγίας.

Ανάμεσα στο Παγγαίο και το αντίκρυ βουνό του Μενοικίου κυλάει ο ποταμός Αγγίτης. Το μήκους 15 χλμ. φαράγγι του Αγγίτη είναι από τα πιο όμορφα σ' ολόκληρη την Ελλάδα: μια διαδρομή ανάμεσα σε αιωνόβια πλατάνια, που προκαλεί τους λάτρεις της φύσης να την ανακαλύψουν βήμα βήμα. Σε ένα σκέπαστρο στα ανατολικά τοιχώματα του ποταμού θα δεις ένα ακόμη συγκλονιστικό θέαμα: είναι οι σπάνιες βραχογραφίες που ανακαλύφθηκαν εδώ, με παραστάσεις όπου απεικονίζονται ζώα, καβαλάρηδες με τόξα και σπαθιά και σκηνές της καθημερινής ζωής. Η ακριβής χρονολόγηση των βραχογραφιών αποτελεί ακόμη άλυτο σταυρόλεξο για τους ειδικούς, εκτιμάται ωστόσο πως τοποθετούνται από τα τέλη της Νεολιθικής Εποχής μέχρι την πρώιμη Εποχή του Σιδήρου.

ΤΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ

• την αρχαία Αμφίπολη
• το ταφικό μνημείο στον λόφο Καστά
• τον Λέοντα της Αμφίπολης
• το φαράγγι του Αγγίτη
• τη Μονή Εικοσιφοινίσσης
• το πατρικό του Κων. Καραμανλή στο χωριό Πρώτη
• τις εκβολές του Στρυμόνα
• το μαρτυρικό χωριό Κερδύλια με το μνημείο του ολοκαυτώματος

Η ΣΕΡΡΑΪΚΗ ΠΑΡΑΛΙΑ

Ο Στρυμονικός κόλπος είναι η μοναδική διέξοδος στη θάλασσα του νομού Σερρών. Στο τουριστικό θέρετρο των Νέων Κερδυλίων θα βρεις χρυσές αμμουδιές, καθαρά πενταγάλανα νερά και άφθονα γραφικά ταβερνάκια με φρέσκο ψάρι. Το καλοκαίρι η περιοχή γνωρίζει μεγάλες δόξες, αξίζει ωστόσο να την επισκεφθείς και «εκτός σεζόν» για να δεις ακόμη περισσότερα πράγματα, όπως το Δέλτα του ποταμού Στρυμόνα, ένας ιδιαίτερα σημαντικός βιότοπος που έχει κηρυχθεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας. Σημείο αναφοράς είναι το μνημείο του Ολοκαυτώματος των Κερδυλίων: στις 17 Οκτωβρίου 1941 τα χωριά Ανω και Κάτω Κερδύλια καταστράφηκαν από τους ναζί, και 215 κάτοικοι εκτελέστηκαν. Στη μνήμη των τραγικών γεγονότων υψώνεται ένας μεγάλος μαρμάρινος σταυρός, ενώ κάθε χρόνο τελούνται εκδηλώσεις μνήμης. Στον χώρο του μνημείου στεγάζεται και εκκλησιαστικό μουσείο.

Κείμενο: Γιάννης Μαντάς
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας

http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23516&subid=2&pubid=63952939