ΤΕΛΑΛΗΔΕΣ ΚΑΙ ΤΕΛΑΛΗΜΑΤΑ

ΤΕΛΑΛΗΔΕΣ ΚΑΙ ΤΕΛΑΛΗΜΑΤΑ

Τελάλης ή Ντελάλης. Η λέξη είναι μάλλον τούρκικη και σημαίνει "αυτός που ανακοινώνει τα μαντάτα", ο δημόσιος κήρυκας. Ο (ν)τελάλης διαλαλούσε τα νέα, τις παραγγελίες που έπαιρνε από τις αρχές ή για τα εμπορεύματα που έφερναν οι πραματευτάδες. Η δυνατή φωνή και κυρίως ο τρόπος που παρουσίαζαν συνοπτικά τα νέα ή διαφήμιζαν τα προϊόντα, τους καθιστούσε γνωστούς στην τοπική κοινωνία. Έβαζε την παλάμη στο στόμα, σαν χωνί, κι έπαιρνε τις γειτονιές φωνάζοντας. Η αμοιβή του ήταν ένα ποτηράκι τσίπουρο ή λίγο κολατσιό.

Εδώ θα σας παρουσιάσω δύο άρθρα και ένα τραγούδι. Το ένα άρθρο προέρχεται από την εφημερίδα "ΑΝΑΤΟΛΗ" του Λασιθίου Κρήτης και το άλλο από την εφημερίδα "ΤΟ ΦΩΣ" της Μυτιλήνη του 1938.

Όσο για το τραγούδι˙ είναι ο "Τελάλης" (Ακούστε τα μαντάτα) από τον Θεσσαλικό κύκλο του Γιάννη Μαρκόπουλου με τον παλιό συμμαθητή μου από το Η' Γυμνάσιο/Λύκειο Αθηνών τον Παύλο Σιδηρόπουλο που μας άφησε πολύ νωρίς

Ο τελάλης

της Ανατολής Λασιθίου Κρήτης

Πριν από κάμποσες δεκαετίες, που δεν υπήρχε η τηλεόραση και το ραδιόφωνο, τα νέα στα χωριά τα μαθαίναμε από τους πραματευτάδες, από ζητιάνους, από αλληλογραφία και από όσα μετέφεραν αυτοί που επισκέπτονταν την πρωτεύουσα της επαρχίας ή το Ηράκλειο (μεγάλο εγχείρημα τότε).

Το βάρος, όμως, της ενημέρωσης που αφορούσε τις κρατικές ανάγκες για υγεία, αστυνομικές διαταγές, τοπικές ειδήσεις, της κοινής ενημέρωσης έπεφτε στους ώμους των συμπαθέστατων καθ' όλα τελάληδων. Η τάξη αυτή των ανθρώπων με την έλευση του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης ξεχάστηκε. Ο καιρός τους είναι διανθισμένος -με πλήθος ανέκδοτα για τις ικανότητες και την άγνοια τους - πολλά από τα οποία επιζούν μέχρι σήμερα.

Ο τελάλης του κάθε χωριού ήταν υποχρεωμένος να ανακοινώνει τα νέα, που του έδινε ο πρόεδρος του χωριού. Τα νέα αυτά έρχονταν ή από το επίσημο κράτος μέσω κάποιας από τις υπηρεσίες του ή ήταν τοπικά νέα.

Ένας καλός, λοιπόν, τελάλης έπρεπε να έχει πολύ δυνατή, πολύ καθαρή και μελωδική φωνή για να τον καταλαβαίνουν ευχάριστα οι ακροατές του (όλοι οι χωριανοί) και όχι μόνο.

Όπως όλοι οι άνθρωποι που εκτελούν έργο πρέπει να αμείβονται, έτσι και ο τελάλης είχε την ανταμοιβή του και ποια ήταν αυτή; 

Εκείνα τα χρόνια όλοι οι αγροτικοί δρόμοι, τα μονοπάτια, οι καταπότες συντηρούνταν από τους κατοίκους του κάθε χωριού. Η κοινότητα, λοιπόν, ήταν υπεύθυνη για τον προγραμματισμό των εργασιών και ο τελάλης ανακοίνωνε τελαλίζοντας (όπως και όλα τα άλλα)  ποίοι άνθρωποποι θα δούλευαν και για ποιο δρόμο. Η δουλειά αυτή ήταν εθελοντική και πολλοί την έβλεπαν σαν αγγαρεία. Ο ίδιος, λοιπόν, σαν ανταμοιβή για το έργο του είχε απαλλαγή από αυτές τις εργασίες. Επίσης, ήταν απαλλαγμένος και από κάποιους φόρους που έβαζε η κοινότητα (ποτιστικοί, αγροφυλακής και διάφοροι άλλοι.)

Ο ρόλος του τελάλη αναγνωρίστηκε και από τα   στρατεύματα   κατοχής κατά την περίοδο 1940 - 1944 και απαλλάχτηκε και από αυτές από τις αγγαρείες, που ήταν και αρκετές - 15 ημέρες το μήνα -  για κάθε άνδρα.

Υπήρχαν, όμως  και ιδιωτικής φύσεως νέα και, ανακοινώσεις, που και αυτά ο τελάλης τα μετέδιδε - με το αζημίωτο βέβαια. Λέγεται ότι η τιμή κάθε ιδιωτικού τελαλήματος ήταν 5 δραχμές.

Έτσι, λοιπόν, και στην Ανατολή υπήρχε ένας τελάλης και μάλιστα από μαρτυρίες παλιότερων ανθρώπων ήταν ο καλύτερος της επαρχίας. Όταν τελαλούσε, ακούγονταν σε απόσταση μεγαλύτερη των πέντε χιλιομέτρων, οπότε και οι άνθρωποι που δεν είχαν γυρίσει ακόμα στο χωριό μπορούσαν να ακούσουν τα νέα.» 

ΕΙΡΗΝΗ ΛΑΜΠΡΟΥ

"ΑΝΑΤΟΛΗ" 

Ο τελάλης

της Αγιάσου Λέσβου

Ήρθε και πάλι στ' αυτιά μου η γνώριμη ένρινη μακρόσυρτη φωνή. "Κύυυυυριοι ! !"

Από μακρυά την άκουσα, κι' είπα μέσα μου. "Ο Πασκάλης˙ ο ντελάλης ή δημόσιος κήρυξ επί το ελληνοπρεπέστερον".

"Κύυυυυυυυριοι! Εκτίθεται εις μειοδοτικήν δημοπρασίαν  κ.τ.λ. Έεεεεετερον!"

Αυτός είνε˙ η φωνή η ίδια˙ ένρινη και μακρόσυρτη.

Αλλ' η μεν φωνή, φωνή Πακαλιά, η δε μορφή, μορφή νεαρού.

Πάει λοιπόν ο φίλος ο Πασκάλης, ο "δημόσιος κήρυξ"! Μας άφησε χρόνους.

Μας άφησε όμως και τον νεαρό βλαστό του που τον διαδέχθη επαξίως, το τονίζω αυτό, εις το επάγγελμά του.

Είχα την περιέργεια να ζητήσω λεπτομέρειες για την οικογένεια των Πασκάληδων ή Πασκαλιάδων και διεπίστωσα, ότι τουλάχιστον τρεις γεννεές της, εξήσκησαν ως σήμερα το επάγγελμα του "ντελάλη" πο με την σημερινή του εξέλιξη εξελληνισθέν έγινε "δημόσιος κήρυξ".

Οι εν ζωή γηραιότεροι Αγιασσώτες θυμούνται τον πάππο του σημερινού νεαρού Πασκάλη, ντελάλην επί Τουρκοκρατίας. Τον διεδέχθη ο υιός και σήμερα ο εγγονός και ... έχει ο Θεός.

Σωστή οικογένεια ντελάληδων.

Τώρα βεβαίως από τον πάππον ως τον εγγονόν, το επάγγελμα θα πήρε την εξέλιξ'η του. Και τον μεν πάππον δεν τον ακούσαμε. Μεταξύ υιού και εγγονού όμως, που τους ακούσαμε διαπιστώσαμε την εξέλιξη αυτή.

Το ύφος το ίδιο, λες και το πήρε κληρονομιά ο νεαρός Πασκάλης απ' τον μακαρίτη πατέρα του. Αλλά σημαντική διαφορά στην έκφραση.

Η δημοπραchία του πατέρα του ή το ικάντο του παππού του έχασε το Αγιασσώτικό χρώμα. Έγινε κοινή και πασίγνωστη "δημοπρασία". Έπειτα μπήκε στη μέση και ολίγη καθαρεύουσα, εις πείσμα των δημοτικιστών.

"Διακόσιες δραχμές η αίγα της Παναγίας"  κήρυττε σήμερα ο νεαρός εξελιγμένος Πασκάλης-ντελάλης.

Ακόμα δεν λείπουν και οι μετοχές!! και τι μετοχές! που θα τις ζήλευε και ο μακαρίτης ο Μυστρωτής!  Ακούσαμε μα που βγήκε κορδόνι απ' το έρκος οδόντων του νεαρού Πασκάλη "σας την προσφέρομεν όπως έχει cbυναποκομίζοντες .... κ.τ.λ.".

Ο υποφαινόμενος δεν έλπιζε βέβαια να προφθάση να παρακολουθήση την οικογενειακή διαδοχή της φαμίλιας των Πασκάληδων στο επάγγελμα που εκληρονόμησε η οικογένεια απ' τον πάππο κι ίσως και απ' τον προππάπο.

Πάντως είνε βέβαιο πως η εξέλιξη του δεν θα σταματήση ως εδώ.

Λέξεις - δόξα σοι ο Θεός - έχει άφθονες η ελληνική γλώσσα.

Μόνο καλή διάθεση να υπάρχη.

Και υπάεχει ασφαλώς όπως απεδείχθη από την σύγκριση υιού Πασκάλη και εγγονού Πασκάλη.

Ο ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ

ΤΟ ΦΩΣ, 19-08-1934