ΔΡΕΣΔΗ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1945
Ενστασεις
Οι γιοι του Αϊχμαν στη Δρέσδη
Του Τακη Καμπυλη
Ο Αντρέας Μίλερ ασκεί ένα ξεχωριστό επάγγελμα. Εδώ και περίπου 20
χρόνια είναι επικεφαλής προγραμμάτων στη Βρέμη για τους νεοναζί.
Συμβουλεύει δημοτικούς αξιωματούχους, πολιτικούς και αστυνομικούς για
τον τρόπο αντιμετώπισης των ομάδων νεοναζί που δραστηριοποιούνται στο
γερμανικό κρατίδιο.
Ολα ξεκινούν κάπως έτσι, λέει ο Α. Μίλερ: «Ενας νεαρός κάθεται στη
στάση των λεωφορείων στο χωριό του ή στη μικρή πόλη της γερμανικής
υπαίθρου. Οχι σπάνια, εκτός από το δημόσιο λεωφορείο θα περάσει από κεί
ένα μικρότερο λεωφορείο με δύο άντρες, οδηγό και συνοδηγό. Θα
σταματήσουν, θα συστηθούν και θα πιάσουν κουβέντα με τον νεαρό. Μετά θα
ακούσουν μουσική στο λεωφορείο, θα πιουν λίγες μπίρες και θα αλλάξουν
κινητά. Σε λίγες μέρες είναι πιθανό όχι μόνο να του ξανατηλεφωνήσουν,
αλλά και ταξί θα του στείλουν για να παρακολουθήσουν μαζί μια συναυλία. Ή
επειδή πάνω απ' όλα είναι «άντρες» μια επίδειξη πολεμικών τεχνών».
Ο Γερμανός ειδικός εκτιμά πως η ενίσχυση των νεοναζί στη Γερμανία
οφείλεται σε πολλούς λόγους, αλλά θα σταθεί ιδιαίτερα σε δύο. Εναν
γενικότερο και έναν ειδικότερο: η Δημοκρατία μετά τον πόλεμο στηρίχθηκε
στις θετικές προσδοκίες των μελών της. Στην αισιόδοξη περιγραφή
(προσμονή) του μέλλοντος. Αυτό σήμερα για μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού
(κυρίως για τους νέους) δεν ισχύει.
Ο ειδικότερος λόγος έχει να κάνει με τη γερμανική ιστορία. Για τους
σημερινούς 20άρηδες, ο ναζισμός και ο πόλεμος δεν είναι παρά σχολική
ιστορία. Και η ιστορική μνήμη είναι ως γνωστόν έννοια διφορούμενη. Οπως
άλλωστε και η διαχείρισή της.
Για παράδειγμα το θέμα της Δρέσδης και οι πρόσφατες διαδηλώσεις και
αντιδιαδηλώσεις εκεί με αφορμή την επέτειο εκείνη της νύχτας του 1945.
Ξημερώματα της 14ης Φεβρουαρίου η ηττημένη Γερμανία έβλεπε μια από τις
ωραιότερες πόλεις της να ισοπεδώνεται. Ηταν μια επίδειξη ωμότητας από
πλευράς των Συμμάχων. Και είναι αλήθεια πως αυτό το κομμάτι του Β΄
Παγκοσμίου Πολέμου, των συμμαχικών βομβαρδισμών εναντίον αμάχων στη
Γερμανία και στην Ιαπωνία, δεν έχει πολυσυζητηθεί.
Ενας από αυτούς που το ερεύνησαν ήταν ο Α. C. Grayling, ένας από τους
πιο σημαντικούς Βρετανούς διανοούμενους. Αναζήτησε στα αρχεία τους
λόγους και τα αποτελέσματα αυτής της υπόθεσης. Οι βομβαρδισμοί του
Λονδίνου, του Κόβεντρι και άλλων πόλεων της Αγγλίας δύσκολα συγκρίνονται
με αυτούς του Αμβούργου, της Βρέμης, του Βερολίνου, του Μονάχου, της
Φρανκφούρτης και της Δρέσδης. Για παράδειγμα, η επιχείρηση «Γόμορρα» του
1943 ισοπέδωσε το Αμβούργο μέσα από ένα πρωτοφανές μπαράζ εμπρηστικών
βομβών που «άδειαζαν» (λόγω της καύσης) μεγάλες περιοχές από οξυγόνο.
Ο Grayling θα επισημάνει πως ενώ στη Γερμανία οι συμμαχικοί
βομβαρδισμοί έγιναν κυρίως με την επιμονή των Βρετανών και πάντα με τις
επιφυλάξεις των Αμερικανών, στην Απω Ανατολή οι ρόλοι ήταν αντίθετοι.
Αλλά είναι επίσης εντυπωσιακό πως οι συμμαχικοί βομβαρδισμοί δεν
έχουν συζητηθεί ούτε στη Γερμανία. Οπως ανέφερε σχετικά ο Γερμανός
λογοτέχνης W.G. Sebald (1944 - 2001), «επί του συνόλου των λογοτεχνικών
έργων που γράφτηκαν από Γερμανούς στα τέλη της δεκαετίας του '40, μόνο
το μυθιστόρημα του Χάινριχ Μπελ με τίτλο «Ο άγγελος σιωπούσε» αποδίδει
κατά προσέγγιση το βάθος της φρίκης που απειλούσε να αποσβολώσει
οποιονδήποτε τολμούσε να κοιτάξει κατά πρόσωπο τα συντρίμμια. Ο
αναγνώστης του «Αγγέλου» δεν αργεί να αντιληφθεί γιατί αυτό το αφήγημα
θεωρήθηκε τόσο από τον ίδιο τον συγγραφέα όσο και από τον εκδοτικό οίκο
ακατάλληλο για το αναγνωστικό κοινό της εποχής και έτσι κυκλοφόρησε με
καθυστέρηση περίπου 45 χρόνων! Μόλις το 1990».
Ο γνωστός Γερμανός διανοούμενος Χανς Μάνγκους Εντσενσμπέργκερ
επιχειρώντας να εξηγήσει αυτή τη σιωπή των Γερμανών θα τη συνδέσει με το
μεταπολεμικό θαύμα της επανόρθωσης της χώρας: «Η απώλεια των αισθήσεων
αποτέλεσε την προϋπόθεση της επιτυχίας τους (...) Στη συνταγή της
επιτυχίας ανήκαν το τυφλό εργατικό ήθος που είχε καλλιεργηθεί από το
ναζιστικό καθεστώς, η αυτοσχεδιαστική ικανότητα της οικονομίας, ο
έμπειρος χειρισμός του αποκαλούμενου αλλοδαπού εργατικού δυναμικού και η
απώλεια του βαρύτιμου ιστορικού φορτίου που τυλίχθηκε στις φλόγες
ανάμεσα στα 1942 και 1945 μαζί με τα υπεραιωνόβια εμπορικά κτίρια και
τις παμπάλαιες κατοικίες σε πόλεις, όπως η Κολωνία, το Ααχεν, η
Φρανκφούρτη και άλλες».
Αλλά αυτό το κενό μνήμης ήρθε το NPD να το καλύψει. Οπως αναφέρει η
Βασιλική Γεωργιάδου (επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Κοινωνιολογίας στο
Πάντειο), το 2005, στην επέτειο των 60 χρόνων από την απελευθέρωση του
στρατοπέδου του Αουσβιτς, «οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι του NPD στο
Κοινοβούλιο της Σαξονίας αρνούμενοι τη συμμετοχή τους στις εκδηλώσεις
μνήμης ανακοίνωσαν πως θα αναλάβουν πρωτοβουλίες για την αναγνώριση της
μνήμης του «Ολοκαυτώματος της Δρέσδης». «Οι νεοφασίστες του NPD», γράφει η
Βασιλική Γεωργιάδου, «εξομοιώνουν τα θύματα των βομβαρδισμών και της
καταστροφής της Δρέσδης από τους συμμάχους με την ποργραμματισμένη και
σχεδιασμένη γενοκτονία των Εβραίων από τους Ναζί, αρνούμενοι την ύπαρξή
της (...)».
Η διαχείριση της ιστορικής μνήμης είναι σαν την αλήθεια όπως την όρισε ο Οσκαρ Ουάιλντ: Είναι «ζήτημα έκφρασης».
Το Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας (NPD) έχει μακρά ιστορία. Οπως
σημειώνει η Βασιλική Γεωργιάδου «από το 1967 έως το 1972 επικεφαλής του
κόμματος είναι ο Adolf von Thadden, αντισημίτης και θαυμαστής του Χίτλερ
(...)Το NPD λειτουργεί ως συνέχεια του παλαιού ακροδεξιού χώρου».
«Υστερα από μια σειρά από περιορισμένες εκλογικές επιτυχίες μέχρι τις
αρχές της δεκαετίας του '70, το NPD περιέρχεται σε κατάσταση σχεδόν
πλήρους κομματικής αφάνειας. Αλλά», συνεχίζει η Βασιλική Γεωργιάδου, «θα
επανεμφανιστεί στα μέσα της δεκαετίας του '90, αν και με διαφορετικό
ιεδολογικο-πολιτικό προφίλ, όπως και με διαφορετικό κοινό ψηφοφόρων.
Πλέον, ο βασικός κορμός των υποστηρικτών του συγκεντρώνεται στις
περιοχές της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Το «νέο» NPD παρουσιάζεται ως
υπέρμαχος μιας «στρατηγικής του εθνικιστικού αντικαπιταλισμού» με ένα
λόγο αιχμηρό κατά της παγκοσμιοποίησης, κατά της πολυπολιτισμικότητας
που οδηγεί σε «πολιτισμική αποξένωση», κατά της μετανάστευσης και της
χορήγησης πολιτικού ασύλου (...) Το κόμμα προσελκύει τα μέλη των
νεοναζιστικών ομάδων, αφού στη στήριξή τους στοχεύει συστηματικά από το
1996 όταν επικεφαλής του κόμματος εξελέγη ο Udo Voigt, ο οποίος οργάνωσε
το άνοιγμα στους νεοναζί. Πρόκειται για ένα άνοιγμα προς τους
«ελεύθερους συντρόφους» και τις «ελεύθερες συναναστροφές», όπως
αποκαλούνται οι στρατευμένοι νεοναζί και οι ομάδες δράσης τους στη
γλώσσα του ΝΡD».
Ρώτησα τον Αντρέας Μίλερ για τη Δρέσδη: «Η απάντηση στους νεοναζί που
δόθηκε εκεί στις 14 Φεβρουαρίου ήταν η ιδανική: έβλεπες μέλη της
Εκκλησίας, μέλη όλων των κομμάτων, μετανάστες, ακτιβιστές, δηλαδή το
σύνολο της κοινωνίας, να σταματούν τα λεωφορεία που μετέφεραν νεοναζί
και μέλη του NPD στη Δρέσδη. Αυτή είναι η απάντηση όσων επιλέγουν τη
Δημοκρατία. Η οποία στη Γερμανία λειτουργεί».
Στο επίμετρό του ο Σταύρος Ζουμπουλάκης (διευθυντής της «Νέας
Εστίας») στην επιστολή στον Κλάους Αϊχμαν (γιο του αρχιδήμιου του
Αουσβιτς) εξηγεί πως μερικές φορές «η απιστία στον πατέρα είναι αρετή».
Και προϋποθέτει θάρρος. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με το (κοινό)
παρελθόν.
Ιnfo
-Βασιλικής Γεωργιάδου «Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης», Αθήνα 2008, εκδ. Καστανιώτης
-Γκίντερ Αντερς «Εμείς οι γιοι του Αϊχμαν», Αθήνα 2005, εκδ. Εστία
-Εmilio Gentile «Φασισμός», Αθήνα 2007, εκδ. Ασίνη
-Α.C. Grayling «Ανάμεσα στις νεκρές πόλεις», Αθήνα 2006, εκδ. Κασταλία
-W.G. Sebald «Η φυσική ιστορία της καταστροφής», Αθήνα 2008, εκδ. Αγρα
-Ρierre Milza «Οι μελανοχίτωνες της Ευρώπης», Αθήνα 2004 εκδ. Scripta
-Λουτσιάνο Κάνφορα «Η Δημοκρατία-ιστορία μιας ιδεολογίας», Αθήνα 2009, εκδ. Μεταίχμιο
-Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου «Ο Αλλος εν διωγμώ», Αθήνα 1998, εκδ. Θεμέλιο
-Χάγκεν Φλάισερ «Οι πόλεμοι της μνήμης», Αθήνα 2008, εκδ. Νεφέλη
http://www.kathimerini.gr/713293/opinion/epikairothta/arxeio-monimes-sthles/enstaseis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου