Νέος και πολύ επικίνδυνος εχθρός του κλίματος

Νέος και πολύ επικίνδυνος εχθρός του κλίματος

Του Κωστα Δεληγιαννη

Την ίδια ώρα που οι κλιματικές αλλαγές αποτελούν βρόχο για το μέλλον του πλανήτη, οι επιστήμονες τονίζουν την επιτακτική ανάγκη μιας παγκόσμιας συμμαχίας όχι μόνον για την αναστροφή της υπάρχουσας κατάστασης, αλλά και για τη λήψη μέτρων πρόληψης ενώπιον νέων περιβαλλοντικών απειλών. Για παράδειγμα, η λέξη σουλφουρυλοφθορίδιο σάς θυμίζει κάτι; Σίγουρα όχι στους περισσότερους - εκτός ίσως από τους γεωπόνους, οι οποίοι γνωρίζουν πως η συγκεκριμένη χημική ένωση είναι το βασικό συστατικό κάποιων εντομοκτόνων. Ωστόσο, αν δεν ληφθούν εγκαίρως μέτρα ώστε να μην αυξηθεί η παραγωγή του, σύντομα το σουλφουρυλοφθορίδιο (SO2F2) μπορεί να εισβάλει στην καθημερινότητά μας ως άλλος ένας επικίνδυνος ρύπος που εκλύεται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Οπως μάλιστα τόνισε μία διεθνής ομάδα επιστημόνων από το ΜΙΤ, το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας Scripps και πανεπιστήμια της Βρετανία και της Αυστραλίας, το SO2F2 συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες να καταστεί στο μέλλον ένα από τα αέρια που επιταχύνουν τις κλιματικές αλλαγές.

Η συγκεκριμένη ανακάλυψη δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Journal of Geophysical Research και οι έντεκα ερευνητές που την υπογράφουν δηλώνουν κατηγορηματικοί για την πρόβλεψή τους: «Το SO2F2 θα μπορούσε να εξελιχθεί σε βασικό αέριο του θερμοκηπίου αν εξαπλωθεί η χρήση του, έγραφε χαρακτηριστικά στην ιστοσελίδα του ΜΙΤ (Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης) ο δρ RoPrinn, διευθυντής του Κέντρου της Επιστήμης των Κλιματικών Αλλαγών από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο και ένας από τους συγγραφείς της μελέτης. Μιας μελέτης στην οποία αναφέρθηκαν όχι μόνο επιστημονικά περιοδικά αλλά και τα μεγαλύτερα ΜΜΕ ανά την υφήλιο, αφού μέχρι σήμερα κανένας άλλος ειδικός δεν είχε υποπτευθεί ότι το σουλφουρυλοφθορίδιο θα μπορούσε να διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο στην υπερθέρμανση της Γης.

Διατίθεται στην Ελλάδα

Αλλωστε, η συγκεκριμένη ένωση ξεκίνησε να παράγεται ως υποκατάστατο του μεθυλοβρωμιδίου, μιας άλλης δραστικής ουσίας, από την οποία παρασκευάζονταν εντομοκτόνα και η οποία αποσύρθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '80 επειδή κατέστρεφε το όζον. Αντίθετα, το SO2F2 δεν διασπά το ατμοσφαιρικό όζον, γεγονός που σήμαινε ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως παρασιτοκτόνο. Ετσι σήμερα, τα σκευάσματα που περιέχουν σουλφουρυλοφθορίδιο κυκλοφορούν και στην ελληνική αγορά και διατίθενται για την απολύμανση κτιρίων που έχουν επιμολυνθεί με τερμίτες, αλλά και για τον έλεγχο εντόμων σε αποθήκες τροφίμων. Οι αποθήκες αυτές σφραγίζονται και ψεκάζονται με SO2F2 ώστε η χημική ένωση να εισχωρήσει σε όλους τους χώρους και να εξαφανίσει κάθε είδους παράσιτο μέσα σε 2-3 ημέρες, καθώς το SO2F2 είναι ιδιαίτερα πτητικό και με τον αερισμό του χώρου εξατμίζεται στην ατμόσφαιρα ενώ τα περισσότερα φυτικά προϊόντα είναι ασφαλή για κατανάλωση ακόμη και ένα 24ωρο μετά τον ψεκασμό.

«Τέτοια εντομοκτόνα είναι πολύ σημαντικά για τον κλάδο παραγωγής τροφίμων και τη βιομηχανία ξυλείας», παραδέχεται ο δρ Prinn, «και είναι ευτύχημα που το σουλφουρυλοφθορίδιο ακόμη δεν χρησιμοποιείται σε πολύ μεγάλη κλίμακα». Αυτό έχει ως συνέπεια, η επίδρασή του στην υπερθέρμανση του πλανήτη να είναι προς το παρόν πολύ μικρή σε σχέση με άλλα αέρια του θερμοκηπίου. Ετσι, οι παγκόσμιες εκπομπές SO2F2 στην ατμόσφαιρα είναι μόλις 2.000 τόνοι ανά έτος, τη στιγμή που μόνο το διοξείδιο του άνθρακα αντιστοιχεί σε ετήσιους ρύπους 30 δισεκατομμυρίων τόνων. Σύμφωνα όμως με τους συντάκτες της μελέτης, αυτές οι μικρές συγκριτικά ποσότητες δεν συνιστούν λόγο εφησυχασμού: μέσα στο διάστημα 1978-2007, οι εκπομπές του συγκεκριμένου αερίου παρουσίασαν σημαντική αύξηση

.

Κύκλος ζωής 36 ετών

Για να ποσοτικοποιήσουν την αυξητική τάση, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν δείγματα αέρα από διάφορα σημεία του πλανήτη, τα οποία συλλέγονται εδώ και δεκαετίες στο πλαίσιο ενός προγράμματος που χρηματοδοτεί η ΝΑSΑ. Αυτά τα δείγματα τους επέτρεψαν να μελετήσουν συστηματικά τον «κύκλο ζωής» της χημικής ένωσης, καταλήγοντας σε συμπεράσματα τα οποία ήταν αναπάντεχα ακόμη και για τους συναδέλφους τους και αφορούσαν τον τρόπο με τον οποίο «συμπεριφέρεται» το SO2F2 μόλις εξατμιστεί.

Οι επιστήμονες γνώριζαν βέβαια ότι το σουλφουρυλοφθορίδιο δρα σαν το διοξείδιο του άνθρακα -τον «βασικό ύποπτο» για την παγκόσμια υπερθέρμανση- απορροφώντας τη θερμική ακτινοβολία που εκπέμπει η επιφάνεια της Γης. Αυτό που δεν ήξεραν είναι ότι το συγκεκριμένο αέριο παραμένει επί μακρόν στην ατμόσφαιρα, ενισχύοντας το «κάλυμμα» από ρύπους που εγκλωβίζουν τη θερμότητα του πλανήτη.

Ωστόσο, «η ανάλυσή μας έδειξε πως το SO2F2 παραμένει στην ατμόσφαιρα για περίπου 36 χρόνια πριν καταλήξει στους ωκεανούς», προσθέτει ο δρ RoPrinn, «για οκταπλάσιο, δηλαδή, χρονικό διάστημα από τα οκτώ χρόνια που υποθέταμε παλιότερα». Ακόμη χειρότερα, μέχρι σήμερα είχε υποτιμηθεί η ικανότητα που έχει το SO2F2 να απορροφά υψηλά ποσά θερμότητας από το περιβάλλον, τα οποία σύμφωνα με τους ερευνητές είναι πολύ μεγαλύτερα απ' ό,τι πιστευόταν. Κατά συνέπεια, «ένας τόνος σουλφουρυλοφθοριδίου έχει περίπου 4.800 φορές δυσμενέστερη επίδραση στην υπερθέρμανση του πλανήτη συγκριτικά με έναν τόνο διοξειδίου του άνθρακα», τονίζει ο καθηγητής από το ΜΙΤ, για να αιτιολογήσει την ανάγκη λήψης μέτρων.

Ποια θα μπορούσαν να είναι αυτά τα μέτρα; Κατ' αρχάς, να συμπεριληφθεί το σουλφουρυλοφθορίδιο στον κατάλογο των αερίων του θερμοκηπίου των οποίων οι εκπομπές ρυθμίζονται από διεθνείς συνθήκες όπως το Πρωτόκολλο του Κιότο. Στην περίπτωση μάλιστα του SO2F2, μία τέτοια απόφαση θα συναντούσε λιγότερες αντιδράσεις, αφού ακόμη δεν έχει επεκταθεί η εμπορική χρήση του και, επομένως, θα είναι πιο εύκολο να βρεθεί κάποια άλλη ουσία που θα το αντικαταστήσει.

Πέντε ρύποι που πληγώνουν την ατμόσφαιρα

Το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο κυριαρχούν συνήθως στη δημοσιότητα όσον αφορά το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Πρόκειται για τα δύο κύρια αέρια που εκλύονται στην ατμόσφαιρα από φυσικές διεργασίες, αλλά και από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ωστόσο, η λίστα με τους «εχθρούς του κλίματος» περιλαμβάνει και άλλους επικίνδυνους ανθρωπογενείς ρύπους, οι οποίοι εκπέμπονται σε μικρότερες συγκεντρώσεις.

Τριφθορομεθάνιο

Χρησιμοποιείται κυρίως στην κατασκευή ηλεκτρονικών κυκλωμάτων και ως δραστική ουσία σε πυροσβεστήρες. Ωστόσο, παραμένει στην ατμόσφαιρα για 260 χρόνια και μπορεί να απορροφά 11.700 φορές μεγαλύτερα ποσά θερμότητας από το διοξείδιο του άνθρακα.

Οξείδιο του αζώτου

Παραπροϊόν της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων, αλλά και της χρήσης λιπασμάτων. Ενισχύει το φαινόμενο του θερμοκηπίου 200-300 φορές περισσότερο από το CO2 και ο «κύκλος ζωής» του στην ατμόσφαιρα φθάνει τα 150 χρόνια.

Εξαφθοροαιθάνιο

Ο... μαθουσάλας των αερίων του θερμοκηπίου, αφού παραμένει στον αέρα για 10.000 χρόνια. Χρησιμοποιείται στην κατασκευή ημιαγωγών και η ικανότητά του να παγιδεύει τη θερμότητα είναι 9.200 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του CΟ2.

Εξαφθοριούχο θείο

Πρώτη ύλη για την παρασκευή μονωτικών υλικών και με χρήση στη μεταλλουργία, το εξαφθοριούχο θείο είναι το πιο δραστικό από τα αέρια του θερμοκηπίου, 22.200 φορές περισσότερο από το διοξείδιο του άνθρακα.

Τριφθοριούχο άζωτο

Χημική ένωση, η οποία, μόλις τον περασμένο Οκτώβριο, αποδείχθηκε πως θα μπορούσε να διαδραματίσει ρόλο στην υπερθέρμανση του πλανήτη, αφού μέχρι σήμερα είχαν υποτιμηθεί οι ποσότητες τριφθοριούχου αζώτου που εκλύονται κάθε χρόνο. Χρησιμοποιείται κυρίως στην κατασκευή οθονών υγρών κρυστάλλων, με συνέπεια η συγκέντρωσή του στην ατμόσφαιρα να έχει 30πλασιαστεί από το 1978. Είναι 16.800 φορές πιο δραστικό από το CO2 και παραμένει στην ατμόσφαιρα για τουλάχιστον 550 χρόνια.

http://www.kathimerini.gr/353774/article/epikairothta/ellada/neos-kai-poly-epikindynos-ex8ros-toy-klimatos