Αγγελικής Κουρή : Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της ανεργίας

Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΒΛΑΠΤΕΙ ΣΟΒΑΡΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ»

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της ανεργίας

Της  Αγγελικής Κουρή

Είναι πλέον γνωστό σε όλους μας ότι οι δείκτες της επίσημης ανεργίας έχουν αυξηθεί δραματικά, χωρίς καν να συγκαταλέγεται σε αυτούς ο «σκοτεινός αριθμός» των ποσοστών εκείνων που καλύπτουν την ανεπίσημη ανεργία, αυτή δηλαδή που δεν δηλώνεται.

Πολύ μελάνι έχει χυθεί και πολλές συζητήσεις έχουν διεξαχθεί, προκειμένου να προσεγγιστεί με αριθμούς, διαγράμματα και προβλέψεις η ανεργία. Εκτός όμως από τις πολύ σοβαρές οικονομικές συνέπειες η μακροχρόνια ανεργία μπορεί να «βλάψει σοβαρά και την υγεία μας» καθώς οι επιπτώσεις της είναι πολυεστιακές: ψυχικές, κοινωνικές σωματικές και κυρίως παραγνωρισμένες.

Η εργασία είναι ένα από τα πιο σημαντικά κοινωνικά αγαθά. Καθορίζει την ομαλή κοινωνική μας ενσωμάτωση, τη ψυχική μας ισορροπία και γενικά την ποιότητα της ζωής μας.  Όταν αυτό το αγαθό μας αφαιρείται, βαλλόμαστε σε δύο επίπεδα:

1. Σε επίπεδο οικονομικής ασφάλειας

2. Σε επίπεδο συναισθηματικής ασφάλειας.

Συγκεκριμένα, οι ψυχολογικές, κοινωνικές και σωματικές επιπτώσεις της ανεργίας μπορούν να συνοψιστούν στις εξής:

• Συναισθήματα ανικανότητας / απογοήτευσης

Ο άνεργος έχει την αίσθηση ότι δεν είναι χρήσιμος, καθώς δεν μπορεί να προσφέρει στα άτομα της οικογένειας του. Είναι αδύναμος, ανίκανος, μη παραγωγικός. Απομακρύνεται από τα δίκτυα της ζωής του, απομονώνεται, συνήθως παθητικοποιείται και απογοητεύεται.

• Αίσθηση ήττας - αποτυχίας / απαξίωσης εαυτού / χαμηλή αυτοεκτίμηση

Την ανεργία είναι πιθανόν να τη βιώνει κανείς ως προσωπική ήττα-αποτυχία, να την εξατομικεύει απαξιώνοντας τον εαυτό του, κάνοντας σκέψεις όπως: «Εγώ φταίω που δεν μπορώ να βρω δουλειά, είμαι ανίκανος, δεν τα καταφέρνω πουθενά». Κατά συνέπεια, η εμπειρία της ανεργίας αποτελεί μια ιδιαίτερα οδυνηρή και ψυχοφθόρα διεργασία για τον άνεργο. Μια εμπειρία, η οποία έχει τη δύναμη να τον εγκλωβίσει σε μια διαστρεβλωμένη «λογική» ενοχοποίησης του εαυτού του, θεωρώντας ότι για την ανεργία του ευθύνεται ο ίδιος και η μη ικανότητα του να την ανατρέψει. Ίσως όμως το πιο σημαντικό απ' όλα είναι η υπονόμευση της ταυτότητας του και η απώλεια της έννοιας του εαυτού, η απαξίωση του και η γενικότερη χαμηλή αυτοεκτίμηση που μπορεί να τη συνοδεύει.

• Συναίσθημα θυμού / συγκρουσιακές σχέσεις

Ένα ακόμη επώδυνο συναίσθημα, το οποίο μπορεί να προκληθεί με την εμφάνιση της ανεργίας στο άτομο, είναι αυτό του διάχυτου θυμού. Ο άνεργος μπορεί να  νιώθει έντονη ευερεθιστότητα, εκνευρισμό, έλλειψη υπομονής, ακόμα και θυμό, ο οποίος έχει κατεύθυνση, είτε προς τους άλλους σε διαπροσωπικό επίπεδο (οικογένεια, φίλοι, κοινωνικό περιβάλλον), είτε ακόμα να στρέφεται και προς τον ίδιο τον εαυτό του ανέργου (με συμπεριφορές αυτοκαταστροφικές).

• Διαδικασία διαχείρισης πένθους

Ιδιαιτέρως χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το άτομο που χάνει ή δεν βρίσκει δουλειά βιώνει μια απώλεια και διανύει μια περίοδο πένθους, αντίστοιχου με αυτού της απώλειας ενός οικείου και αγαπημένου του προσώπου, θρηνεί, όχι μόνο για την απώλεια ή ανυπαρξία της ίδιας της εργασίας και της ασφάλειας που του παρείχε, αλλά και για ένα μεγάλο κομμάτι της ενήλικης ταυτότητας του και της αυτό-εικόνας του, που καθοριζόταν από την εργασιακή θέση που κατείχε. Επίσης, πενθεί για την απώλεια ελέγχου στη ζωή του, καθώς μαζί με τη δουλειά του, χάνει και την οικονομική του ανεξαρτησία και τη δυνατότητα του για αξιοπρεπή διαβίωση, Όπως σε οποιαδήποτε άλλη απώλεια, έτσι και στην απώλεια της εργασίας, το άτομο μπορεί να περάσει από διάφορα συναισθηματικά στάδια, προκειμένου να τη διαχειριστεί και εν τέλει να τη νοηματοδοτήσει.

• Έντονα συναισθήματα άγχους / φόβου

«Μέχρι πότε θα παρατείνεται η χρονική περίοδος της ανεργίας μου;», «θα μπορέσω να τα καταφέρω μέχρι τότε;», «φοβάμαι για το μέλλον μου...». Αυτές θα μπορούσαν να είναι κάποιες ανησυχίες ενός ατόμου σε ανεργία. Μάλιστα, μερικές από αυτές  μπορούν να έχουν και περαιτέρω προεκτάσεις, όπως την εμφάνιση αγχώδους διαταραχής, κρίσεων πανικού ή ακόμα και κατάθλιψης.

• Σωματικές ενοχλήσεις

Ο οργανισμός μας λειτουργεί ολιστικά. Συνεπώς, ως απόρροια όλων των παραπάνω ψυχοπιεστικών παραγόντων, είναι πιθανό ο άνεργος να έχει πονοκεφάλους, σωματική εξάντληση, αίσθηση κόπωσης, στομαχικές διαταραχές διαταραχές ύπνου και λήψης τροφής.

Όπως διαφαίνεται από τα παραπάνω, η ανεργία σχετίζεται άμεσα με την ψυχική, κοινωνική και σωματική δυσλειτουργικότητα. Γίνεται ξεκάθαρα φανερό ότι υπάρχει άμεση σύνδεση μεταξύ υγείας και ανεργίας, ακόμα και αν μερικές φορές τείνουμε να παραγνωρίζουμε τις πολυπαραγοντικές συνέπειες της τελευταίας.

• Τι μπορεί να γίνει;

Η ανεργία μας αφορά όλους, είτε άμεσα, είτε έμμεσα, είτε ως πραγματικότητα, είτε ως ενδεχόμενο. Και ακριβώς επειδή είναι ένα φαινόμενο πολυπαραγοντικό, ως προς τις επιπτώσεις του, χρειάζεται και η αντιμετώπιση του να είναι ανάλογη. Εκτός, λοιπόν, από την προσπάθεια του ανέργου για εύρεση εργασίας χρειάζεται να ενδυναμωθεί εσωτερικά. Χρειάζεται να ζητήσει εξειδικευμένη βοήθεια, έτσι ώστε να στηριχτεί, κυρίως.  

Που να απευθυνθεί ένας άνεργος

Στο Κέντρο Ψυχολογική και Κοινωνικής Υποστήριξης Ανέργων (το οποίο λειτουργεί υπό την Πανελλαδική Ένωση για την Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση και την Επαγγελματική Επανένταξη) μπορούν να απευθυνθούν και να ζητήσουν στήριξη όσοι αντιμετωπίζουν συναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες, λόγω της ανεργίας.

Οι παρεχόμενες υπηρεσίες του Κέντρου προσφέρονται εντελώς ΔΩΡΕΑΝ.

Τηλέφωνο επικοινωνία: 210 5989340

Διεύθυνση: Παπαναστασίου 22, Αιγάλεω.

Το Κέντρο υλοποιείται στο πλαίσιο της Πράξης «Πιλοτικό Σχέδιο Ψυχοκοινωνικής Παρέμβασης για την Υποστήριξη των Μακροχρόνια Άνεργων». ΜΙS (376783) στο Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.).

"ΤΟ ΠΑΡΟΝ"