Το αρχαίο θέατρο Επιδαύρου και η φημισμένη ακουστική του

Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου

Το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου θεωρείται το τελειότερο αρχαίο ελληνικό θέατρο από άποψη ακουστικής και αισθητικής. Βρίσκεται στον χώρο του Ασκληπιείου Επιδαύρου, σε πλαγιά του Κυνόρτιου όρους, πολύ κοντά στην κωμόπολη Λυγουριό.

Ιστορία

Το αρχαίο θέατρο κατασκευάστηκε σε μια χαράδρα μεταξύ του 340 π.Χ. και του 330 π.Χ. από τον Αργείο αρχιτέκτονα Πολύκλειτο τον Νεότερο όπως αναφέρει ο Παυσανίας. Το θέατρο χτίστηκε για διασκέδαση των ασθενών του Ασκληπιείου αλλά και ως ένα μέσο θεραπείας καθώς υπήρχε η πεποίθηση πως η παρακολούθηση θεάτρου είχε ευεργετικά αποτελέσματα για την ψυχική και σωματική υγεία των ασθενών.

Από όλα τα αρχαία θέατρα το θέατρο της Επιδαύρου είναι το ωραιότερο και το καλύτερα διατηρημένο. Το αρχαίο θέατρο είχε χωρητικότητα 15.000 θεατών. Χωρίζεται σε δύο μέρη (διαζώματα): το άνω διάζωμα των 21 σειρών καθισμάτων για τον λαό και το κάτω, από 34 σειρές καθισμάτων, για τους ιερείς και τους άρχοντες. Το θέατρο είναι κατασκευασμένο από πορόλιθο ο οποίος απορροφά τον ήχο όπως το ανθρώπινο σώμα.

Οι ανασκαφές

Το αρχαίο θέατρο αποκαλύφθηκε ύστερα από ανασκαφές που πραγματοποίησε ο αρχαιολόγος Π. Καββαδίας, υπό την αιγίδα της Αθηναϊκής Αρχαιολογικής Εταιρείας κατά το διάστημα 1870-1926. Σημαντικό ρόλο στην πορεία των ανασκαφών είχε η αφιλοκερδής προσφορά των κατοίκων του Λυγουριού, οι οποίοι εκτός από την εργασία που προσέφεραν, παραχώρησαν αφιλοκερδώς τα κτήματα τους που βρίσκονταν πλησίον του Αρχαιολογικού χώρου.

Ο πρώτος χώρος που αντικρίζει ο επισκέπτης, άμα φτάσει στο ιερό, είναι τα προπύλαια. Τα προπύλαια, που η κατασκευή τους ανάγεται στους μυκηναϊκούς χρόνους, ήταν κτίσμα που το αποτελούσαν δυο στοές με 6 κίονες η καθεμιά. Της μιας ήταν ιωνικού και της άλλης κορινθιακού ρυθμού. Το δεύτερο κτίσμα είναι ο ναός του Ασκληπιού, που το κτίσιμο του κράτησε 5 ολόκληρα χρόνια. Είναι ναός δωρικού ρυθμού μέσα στον οποίον υπήρχε και το κατασκευασμένο από τον Πάριο καλλιτέχνη Θρασυμήδη άγαλμα του θεού. Πίσω ακριβώς από το ναό, βρίσκεται η Θόλος, που ήταν και το περιφημότερο κτίριο του ιερού. Ακολουθούν και άλλα κτίσματα, όπως το άβατο, ο οίκος των ιερέων, οι ναοί για την Άρτεμη, το ιερό του Απόλλωνα και τέλος το θέατρο.

Λίγα χρόνια μετά, το 1938 ανέβηκε η πρώτη παράσταση στον χώρο του αρχαίου θεάτρου της Επιδαύρου. Η παράσταση ήταν η τραγωδία Ηλέκτρα του Σοφοκλή με πρωταγωνίστριες την Κατίνα Παξινού και την Ελένη Παπαδάκη. Οι παραστάσεις σταμάτησαν στην συνέχεια λόγω του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Στις αρχές της δεκαετίας του '50, το θέατρο δέχτηκε εργασίες αναστήλωσης για να μπορεί να δέχεται μεγάλο αριθμό θεατών και από το 1955 εγκαινιάστηκε το Φεστιβάλ Επιδαύρου που περιλάμβανε παραστάσεις στο αρχαίο θέατρο κάθε καλοκαίρι. Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επιδαύρου έχουν εμφανιστεί στην Επίδαυρο ορισμένοι από τους μεγαλύτερους Έλληνες και ξένους ηθοποιούς μεταξύ των οποίων ο Αλέξης Μινωτής, ο Θάνος Κωτσόπουλος, η Άννα Συνοδινού, ο Θανάσης Βέγγος κ.ά. και η διάσημη Ελληνίδα σοπράνο Μαρία Κάλλας.

Η ακουστική στο Θέατρο Επιδαύρου

«Η διάταξη των θεάτρων ήταν πάντα σύμφωνη με την επιστήμη της αρμονίας και οι αρχαίοι κατάφεραν να ενισχύσουν τη δύναμη της φωνής». Με αυτόν τον τρόπο ο Μάρκους Βιττρούβιους Πόλιο, ο Ρωμαίος αρχιτέκτονας, περιέγραφε τον σχεδιασμό των αρχαιοελληνικών θεάτρων. Πίστευε ότι ο πιο σημαντικός παράγοντας ήταν «η κλίση της κερκίδας, που είχε σχεδιαστεί ώστε να παρακολουθεί τη φωνή όπως αυτή δυνάμωνε».

«Η θεωρία αυτή είναι λανθασμένη» λέει σήμερα ο Νίκο Ντεκλέρκ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Τζόρτζια, και η Σίντι Ντεκάιζερ του ευρωπαϊκού παραρτήματος της σχολής στη Γαλλία. Οι δύο ερευνητές πρόσφατα εφάρμοσαν τις θεωρίες της σύγχρονης ακουστικής για να ερμηνεύσουν γιατί όσοι ηθοποιοί λαμβάνουν μέρος σε παραστάσεις που γίνονται στο θέατρο της Eπιδαύρου ακούγονται από τους θεατές -ακόμα και της τελευταίας κερκίδας- σαν να κάθονται στην πρώτη σειρά.

Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη των ερευνητών, το μυστικό της καλής ακουστικής του θεάτρου της Επιδαύρου δεν οφείλεται μόνο στην κλίση του αλλά και στις ίδιες τις κερκίδες όπου κάθονται οι θεατές. Αυτοί οι πέτρινοι πάγκοι, που είναι τοποθετημένοι σε σειρές, δίνουν στο εσωτερικό του θεάτρου κυματοειδή επιφάνεια. Σε μελέτη η οποία αναμένεται να δημοσιευθεί στο Journal of The acoustical Society of America, οι δύο επιστήμονες υπολογίζουν με ποιον τρόπο δρα κάθε συχνότης καθώς ανακλάται και διαχέεται στις κερκίδες. Η εκπληκτική ακουστική της Επιδαύρου πράγματι είναι το αποτέλεσμα των κερκίδων. Οι θεατρόφιλοι μπορούν να λάβουν ήχο που έχει ανακλαστεί τόσο μπροστά τους όσο και πίσω τους. Στην πραγματικότητα, όμως, οι κερκίδες μπορούν να προκαλέσουν τη διάθλαση μόνο ορισμένων συχνοτήτων με αποτέλεσμα δρουν σαν ηχητικό φίλτρο. Για την Επίδαυρο το όριο αυτό κυμαίνεται περίπου στα 500 χερτζ. Αυτό είναι το σύνηθες ανώτερο όριο του ήχου των ανέμου που περνά μέσα από τους θάμνους και ταυτόχρονα του μουρμουρητού που παράγει το ακροατήριο, και το οποίο θα μπορούσε να καταπνίξει τη φωνή των ηθοποιών.

Ο Ασκληπιός

Ο μύθος για τη γέννηση του Ασκληπιού στην Επίδαυρο οφείλεται στον Ησίοδο. Πριν από αυτόν πιστευόταν ότι ο Ασκληπιός ήταν γιος του Απόλλωνα και της Θεσσαλής Κορωνίδας, από την οποία ο Ερμής πήρε τον Ασκληπιό έμβρυο, ενώ αυτή επρόκειτο να καεί. Η προσπάθεια που έγινε να παρουσιαστεί ο Ασκληπιός σαν γεννημένος στην Επίδαυρο, τοποθέτησε τη γέννησή του σαν τον καρπό του ζευγαρώματος του Απόλλωνα με την Αρσινόη, κόρη του βασιλιά των Μεσσηνίων. Στην Επίδαυρο η δεύτερη αυτή εκδοχή απόχτησε πανελλήνια ακτινοβολία, εξαιτίας της φήμης του ιερού.

Ο Ασκληπιός λατρευόταν στην αρχή ως ήρωας και όχι ως θεός και η λατρεία του είχε πολλά ηρωικά στοιχεία. Αυτό αποδεικνύεται από τα παλιότερα ερείπια, όπου δεσπόζει ο λαβύρινθος, ένα υπόγειο κτίσμα, στο οποίο, για να φτάσεις στο κέντρο του, είσαι υποχρεωμένος να περάσεις από όλους τους διαδρόμους του. Ο λαβύρινθος χρησιμοποιούνταν για τις θυσίες που γίνονταν στο θεό. Αλλά ακριβώς από την κατασκευή του, συμπεραίνουμε ότι οι θυσίες αυτές ήταν μυστικές, όμοιες μ' αυτές που γίνονταν για τους νεκρούς. Άρα ο Ασκληπιός ήταν στη συνείδηση των ανθρώπων θνητός στην αρχή και όχι θεός.Τη λατρεία του την συνοδεύει πάντα ο ιερός όφις. Το ηρωικό στοιχείο που χαρακτήριζε τη λατρεία του Ασκληπιού, με την πάροδο του χρόνου, μετατρέπεται σε θρησκεία προς τιμή του και η Επίδαυρος γεμίζει, στις αρχές του Δ' αιώνα, με μεγαλοπρεπή μνημεία. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει και ο μεγαλοπρεπής ναός μέσα στον οποίο φυλάγεται το χρυσελεφάντινο άγαλμα του θεού πια Ασκληπιού.

 ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ

Το Ασκληπιείο

Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου έγινε το πιο φημισμένο από όλα τα ασκληπιεία της αρχαίας Ελλάδας, εξαιτίας των πολλών και σοβαρών περιπτώσεων που γιατρεύτηκαν εκεί. Σ' αυτό έφταναν από όλη την Ελλάδα, αλλά και από τη λεκάνη της Μεσογείου άρρωστοι, ικέτες της θείας ευσπλαχνίας.

Η έκτασή του ήταν πολύ μεγάλη και διάθετε ξενώνες, γυμναστήριο, στάδιο και το περίφημο, για την ακουστική του, θέατρο, για την ψυχαγωγία των ανθρώπων.

Μεγάλη σημασία στη θεραπεία των ασθενών φαίνεται ότι είχε και το θαυμάσιο φυσικό περιβάλλον, που ήταν χτισμένο. Η ηρεμία της φύσης, οι απαλές και καθαρές γραμμές των γύρω βουνών, η πλούσια βλάστηση και οι άφθονες πηγές του ασκούσαν, ιδιαίτερα στους ασθενείς από ψυχικές ασθένειες, φοβερή επίδραση με συνέπεια τη βελτίωση της υγείας μαζί με τη βοήθεια των ιερέων τους.

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ /ECONOMIST /ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

http://www.epidavros.gr