Οι ραπτομηχανές ξανάρχονται

Οι ραπτομηχανές ξανάρχονται

Σε καιρό κρίσης, όλο και περισσότερες Ελληνίδες υψηλής μόρφωσης και διαφορετικών ηλικιών παρακολουθούν μαθήματα ραπτικής, σχηματίζοντας παρέες και ανακαλύπτουν τη χαρά της δημιουργίας των δικών τους ρούχων.

της Βασιλικής Πολυχρονοπούλου

Ο ήχος μιας σιδερένιας ραπτομηχανής σημάδεψε τα παιδικά μου χρόνια. Η μητέρα μου είχε αναλάβει εξ ολοκλήρου το ντύσιμο της οικογένειας. Μεγαλώνοντας, συνειδητοποίησα όχι μόνο ότι δεν έραβαν όλες οι μαμάδες, αλλά και ότι η ραπτομηχανή στα περισσότερα σπίτια ήταν μάλλον διακοσμητικό αντικείμενο. Τελευταία, όμως, κάτι φαίνεται να αλλάζει. Όλο και περισσότερες Ελληνίδες στρέφονται σε αυτήν τη φαινομενικά παλιομοδίτικη χειροτεχνία. Τις αναζήτησα στις σχολές ερασιτεχνικής ραπτικής που πολλαπλασιάζονται τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα και γνώρισα το πολύχρωμο μωσαϊκό που συνθέτει τη θηλυκή πλευρά της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας: γυναίκες κάθε κοινωνικού υπόβαθρου και εισοδήματος, εργαζόμενες, συνταξιούχοι, φοιτήτριες, νοικοκυρές, μητέρες, γιαγιάδες. Πλειονότητα οι 30άρες. Πανεπιστημιακής μόρφωσης, καλλιεργημένες, επιτυχημένες επαγγελματικά, ανεξάρτητες, ταξιδεμένες - γυναίκες της εποχής τους. Χειρίζονται τη ραπτομηχανή εξίσου καλά με τον υπολογιστή τους, διαβάζουν το περιοδικό Burda, σχηματίζουν παρέες που επικοινωνούν μέσω facebook και οργανώνουν μπαζάρ. Μεταξύ Εξαρχείων, Αγίων Αναργύρων και Ψυρρή, επιστρέφουν στη ραπτική με ποικιλία κινήτρων: λίγο η επιθυμία να ξεχωρίζουν, λίγο η ανάγκη δημιουργικής έκφρασης, λίγο η οικονομική κρίση. Ο στόχος τους κοινός: ρούχα μοναδικά, κομμένα και ραμμένα στα μέτρα τους - και από τα χεράκια τους.

Το Πυθαγόρειο θεώρημα σε... πατρόν

Στο ατελιέ της Theia, στα Εξάρχεια, νιώθω προς στιγμήν πως μπήκα σε φροντιστήριο Μαθηματικών! Η Αλίκη, που διδάσκει πατρόν, εξηγεί στις μαθήτριες της το Πυθαγόρειο θεώρημα και την εφαρμογή του... στον ώμο. Φαίνεται δύσκολο, αλλά «ήρθαμε για να μάθουμε να ράβουμε ρούχα που ταιριάζουν ακριβώς στο σώμα μας», λένε η Παναγιώτα και η Μαρία, γραφίστριες και φίλες. «Τα έτοιμα ρούχα είναι πανομοιότυπα και χαμηλής ποιότητας - γιατί να μη μάθουμε να τα φτιάχνουμε μόνες μας;» συνεχίζουν. Οι περισσότερες κοπέλες συμφωνούν ότι το βασικότερο κίνητρο για να ασχοληθούν με τη ραπτική ήταν η απογοήτευση από τα ρούχα της αγοράς αλλά και η ανάγκη για δημιουργία. Όπως η Κατερίνα, επαγγελματίας νοικοκυρά, που παρακολουθεί τα μαθήματα της Σχολήε Burda στους Αγίους Αναργύρους. Η Κατερίνα έχει δοκιμάσει κάθε χειροτεχνία: «Ξεκίνησα πριν από 20 χρόνια με το λευκαδίτικο κέντημα, έκανα χαλκό, ξυλογλυπτική, μπατίκ. Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι με τη ραπτική - είναι μια τέχνη αστείρευτη, πάντα έχεις κάτι ακόμα να μάθεις».

Ένας μεγάλος αριθμός των μαθητριών θυμάται τη μαμά ή τη γιαγιά να ράβουν στο σπίτι. Δεν είναι παράξενο. Πολύ διαδεδομένη στις παλιότερες γενιές, η ραπτική κατ' οίκον ήταν αυτονόητη την εποχή που το pret - a- porter ήταν απαγορευτικά ακριβό για τη μέση Ελληνίδα. Τουλάχιστον μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70 η ραπτομηχανή δούλευε ασταμάτητα, ετοιμάζοντας από κουρτίνες μέχρι προικιά και δίνοντας παράταση ζωής στα παλιά ρούχα. Ήταν επίσης η χρυσή εποχή της μοδίστρας, βασική επαγγελματική διέξοδος για τα κορίτσια της εποχής: από το μοδιστράκι της γειτονιάς μέχρι τις «πρεμιέρες», τις ακριβές μοδίστρες των προνομιούχων τάξεων, που έφερναν τα σχέδια απευθείας από το εξωτερικό.

Τι άλλαξε και οι γυναίκες έπαψαν να ράβουν; «Η νοοτροπία της Ελληνίδας. Βγήκε από το σπίτι, άρχισε να δουλεύει», λέει η Ελένη, που εργάζεται στο χώρο της ραπτικής από το 1974 και διδάσκει στο εργαστήριο της Theia. «Η ραπτική έγινε λίγο ντεμοντέ. Από τη στιγμή που κατακλύστηκε η αγορά με φθηνό ρούχο, το επάγγελμα τηδ μοδίστρας έσβησε». Η Ταμάρα, που παραδίδει μαθήματα στο δικό της ατελιέ, θεωρεί ότι το φεμινιστικό κίνημα έπαιξε το ρόλο του: «Στη γενιά μου, υπήρχαν γυναίκες που με επιτιμούσαν, "μα καλά, κλείνεσαι στο σπίτι και ράβεις, τι είναι αυτά;"». Αν, λοιπόν, η ραπτική σταμπαρίστηκε ως «μη φεμινιστική», μήπως τώρα βρισκόμαστε σε φάση απενοχοποίησης; Η Δήμητρα, πωλήτρια στο επάγγελμα και μαθήτρια της Ταμάρα, είναι βέβαιη: «Καταλάβαμε επιτέλους ότι μπορούμε και ανεξάρτητες να είμαστε, και ρούχα να ράβουμε, και πίτες να ψήνουμε». «Εκείνοι που ντρέπονται κάπως είναι οι άντρες», συνεχίζει η Ταμάρα. Μα ασχολούνται οι Έλληνες με την ερασιτεχνική ραπτική; «Φυσικά. Είχα μαθητές που έρχονταν από τη Μεσσηνία και την Εύβοια για να μάθουν ραπτική στην Αθήνα, φοβούμενοι την αντίδραση της κλειστής κοινωνίας». Υπάρχουν όμως και εκείνοι που είναι περήφανοι για το χόμπι τους, όπως ο Βασίλης Κρικώνης, φοιτητής Πληροφορικής, που νιώθει «σαν τον Billy Elliot της ραπτικής. Αφού μου αρέσουν τα ρούχα, είναι απαραίτητο να μάθω για την τεχνική τους. Αν σου αρέσει ένα φαγητό, δεν θέλεις να μάθεις πώς φτιάχνεται;».

Ερασιτεχνική ραπτική μέσω Youtube

Η ανοδική τάση που γνωρίζει η ραπτική δεν είναι φυσικά αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Την τελευταία δεκαετία, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, το κίνημα «DIY» («φτιάξ' το μόνος σου»), γνωρίζει πρωτοφανή άνθηση. Και πλέον η διάδοση τέτοιων κινημάτων, χάρη στο Διαδίκτυο, γίνεται σε ανύποπτο χρόνο. Αμέτρητα websites, blogs και video στο Youtube είναι αφιερωμένα στην ερασιτεχνική ραπτική, με χιλιάδες επισκέπτες καθημερινά. Ακόμα και οι σχετικές εκδόσεις γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία, όπως το βιβλίο της Αμερικανίδας Erica Domesek «PS I made this». Η νέα τάση γεννά και επιχειρηματικές ιδέες: χαρακτηριστικά παραδείγματα, το πολύ επιτυχημένο ηλεκτρονικό κατάστημα Etsy, όπου μπορεί καθένας να πουλήσει τις δημιουργίες του, ή το πρωτοποριακό cafe «Sweet Shop» στο Παρίσι, στο οποίο τα τραπέζια έχουν αντικατασταθεί από ραπτομηχανές και το εσπρέσο συνδυάζεται με σεμινάρια ραπτικής.

Φαίνεται ότι στην αναβίωση της ραπτικής έχει συμβάλει και η οικονομική κρίση, όπως σημειώνει η Ολγα Καμπαρίζα, που από το 1992 διατηρεί τη μοναδική -πλέον- σχολή Burda στο Λεκανοπέδιο, στους Αγίους Αναργύρους. Η Όλγα παρατηρεί αύξηση τα τελευταία χρόνια. «Η κρίση θα μας κάνει να αναθεωρήσουμε πολλά πράγματα», λέει η Ελένη σκύβοντας πάνω από τη ραπτομηχανή της Βιβής. Εργαζόμενη σε εταιρεία συμβούλων και μητέρα, η Βιβή θεωρεί το οικονομικό κίνητρο σημαντικό. «Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του κόστους 15 έτοιμων κομματιών και του κόστους του αντίστοιχου υφάσματος. Κερδίζεις». Προφανώς, αφού με 5 -10 ευρώ μπορεί κανείς να αγοράσει όλα τα απαραίτητα υλικά για να ράψει ακόμα και βραδινό φόρεμα, ενώ το να φτιάξει μια απλή φούστα μπορεί να κοστίσει μόλις 1 ευρώ! Η φιλόλογος Πέγκυ προσθέτει και μια άλλη διάσταση: «Οταν αλλάζουν οι συνθήκες, οι παλιές παραδοσιακές συνήθειες επανέρχονται. Είχαμε μάθει και στα εύκολα, η ραπτική θέλει χρόνο». Λόγω της κρίσης, πολλές γυναίκες μαθαίνουν να μεταποιούν τα ρούχα τους.

«Όταν ράβω, το κεφάλι μου αδειάζει»

Εντυπωσιακή από κάθε άποψη είναι η παρουσία γυναικών μιας πιο ώριμης ηλικίας στις σχολές. Μητέρες και γιαγιάδες, εργαζόμενες ή στη σύνταξη, διατηρούν μεγάλη όρεξη για μάθηση. Όπως η Μπέσυ, που έχει μεγαλώσει έναν γιο, εργάζεται ως αρχιτέκτονας και ασχολήθηκε φέτος με τη ραπτική, στο ατελιέ της Theia, αναζητώντας το μινιμαλισμό που δεν έβρισκε στο έτοιμο ρούχο: «Είναι μεγάλος ενθουσιασμός να ξεκινάς κάτι νέο, ειδικά σε τέτοια ηλικία, που λες ότι τα έχεις δει όλα». Τα ίδια λόγια άκουσα και από τις κυρίες που συνάντησα στη Σχολή Burda. Ενθουσιασμό για τη νέα τους ασχολία, αλλά και για τις νέες φιλίες. «Αστειευόμαστε, μοιραζόμαστε, συναντιόμαστε και εκτός σχολής, έχουμε γίνει φίλες», λέει η Γεωργία, συνταξιούχος επιχειρηματίας.

Η ραπτική προσφέρει όμως και κάποια επιπλέον οφέλη. Μαθήτριες και δασκάλες την επαινούν ως την καλύτερη ψυχοθεραπεία. Απαιτεί καλό συντονισμό μυαλού και χεριών, οπότε δεν αφήνει περιθώρια για «βαριές» σκέψεις. «Η ραπτική με βοήθησε, ασυναίσθητα, να ξεπεράσω μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο της ζωής μου», λέει η νοσηλεύτρια Ευαγγελία, που έρχεται από τη Νίκαια στους Αγίους Αναργύρους, μετά τη δουλειά. «Δεν καταλαβαίνω πότε περνάει ο χρόνος όταν ράβω, το κεφάλι μου αδειάζει...»    

Από το "Κ"