Ιβαν Κάφκα : Babes in toyland

Babes in toyland

Εχουν στην έκφρασή τους κάτι από ενήλικο, αλλά είναι βρέφη μόλις λίγων μηνών, τα οποία ο φακός «αιχμαλωτίζει» σε ανύποπτες στιγμές. Ο φωτογράφος Ιβαν Κάφκα με τη σειρά πορτρέτων «Babe» έκανε ένα υπέροχο δώρο στις μαμάδες των μικρών εικονιζόμενων ηρώων. O ίδιος εξηγεί την πηγή έμπνευσής του.

Τους τρέχουν τα σάλια, ξελιγώνονται στα γέλια ή πλαντάζουν στο κλάμα. Ξαπλώνουν ανέμελα ή είναι σε εγρήγορση. Κοιτούν κατ’ ευθείαν στον φακό και φαίνεται σαν να έχουν ξεπηδήσει από διαφημιστικό σποτ. Παράλληλα, τα περισσότερα έχουν κατά βάθος ένα ύφος αυτού που λέμε «μικρομέγαλου», αποπνέουν δηλαδή μια περίεργη αύρα ενηλικίωσης στις εκφράσεις τους, ενώ έχουν μόλις κλείσει μερικούς μήνες ζωής. Σε κάθε περίπτωση, το πιθανότερο είναι ότι διαβάζοντας τις αράδες αυτές το βλέμμα σας φεύγει προς τις φωτογραφίες των μωρών αυτών και ίσως γελάτε ή θα θέλατε να τα ζουλήξετε, όπως εμείς όταν αρχικά είδαμε αυτές τις εντυπωσιακές εικόνες. 

Το ζήτημα είναι όμως ότι τα ανθρωπάκια αυτά μοιάζουν αξιολάτρευτα επειδή η γλυκύτητά τους ή η φυσική ομορφιά τους έχουν συναντηθεί εξαίσια με τη χαρακτηριστική φωτογραφική ματιά του 40χρονου Ιβαν Κάφκα, ο οποίος τα τελευταία 15 χρόνια ζει και εργάζεται ως φωτογράφος στη Νέα Υόρκη. Πριν από περίπου τέσσερα χρόνια φωτογράφισε την κόρη του, το αποτέλεσμα τον ενθουσίασε, επεξεργάστηκε την ιδέα και πριν από περίπου δύο χρόνια άρχισε να δουλεύει πιο εντατικά πάνω σε αυτό το πρότζεκτ. Κάπως έτσι προέκυψε η σειρά «Babe»: Περίπου 40 μωρά στήθηκαν απέναντι από τη φωτογραφική μηχανή του (χωρίς απαραίτητα να ποζάρουν) και τώρα πρωταγωνιστούν σε αυτήν τη σειρά πορτρέτων, με κάποιες από τις εικόνες να αποτελούν μέρος διαφημιστικής δουλειάς που αναλάμβανε ο φωτογράφος. 

«Από όταν ξεκίνησα να εργάζομαι φωτογράφιζα ενηλίκους. Οταν, πριν από τέσσερα χρόνια, έγινα για πρώτη φορά πατέρας, ήταν για εμένα πολύ φυσικό να φωτίσω την κόρη μου και να τη φωτογραφίσω σχεδόν όπως έκανα με τους μεγάλους. Η φωτογραφία αυτή με ενθουσίασε και μου έδωσε το κίνητρο να κάνω περισσότερες εικόνες – ακόμη φωτογραφίζω» λέει ο ίδιος και συνεχίζει: «Αρχικά φωτογράφισα μωρά φίλων, μετά ξεκίνησα να ψάχνω μωρά στη Νέα Υόρκη! Κάποια από αυτά τα βρήκα μέσω πρακτορείου. Εψαχνα μωρά μεταξύ 6 και 12 μηνών (με τον καιρό έμαθα μερικά τρικ, όπως, ας πούμε, ότι το καλύτερο είναι να τα φωτογραφίζω στην ηλικία μεταξύ 4 και 9 μηνών, διότι αν μπορούν να μπουσουλήσουν ή να περπατήσουν είναι αδύνατη η διαδικασία). Μερικές φορές ένα μωρό κλαίει καθ’ όλη τη διάρκεια της φωτογράφισης, αλλά εγώ εξακολουθώ να τραβάω εικόνες. Οταν μια μητέρα φέρνει στο στούντιό μου το μωρό της από το σπίτι τους, που μπορεί να είναι και εκτός της πόλης, δεν μπορώ να την αφήσω να φύγει χωρίς να έχω πάρει φωτογραφίες». 

Οι εικόνες από τη σειρά «Babe» πωλούνται περισσότερο στην Ευρώπη από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τελικά, λέει, «η Ευρώπη είναι πολύ καλή αγορά και ίσως εκεί η δουλειά μου να εκτιμάται περισσότερο». Χαρακτηρίζει τη φωτογραφία ενός μωρού «παγκόσμια εικόνα», διότι, όπως μας εξηγεί με αφορμή την παρουσίαση του πρότζεκτ, «τα μωρά δεν είναι άνθρωποι τους οποίους αναγνωρίζεις. Ενα μωρό», προσθέτει, «μοιάζει εντελώς διαφορετικό μόλις λίγο καιρό μετά τη λήψη. Επίσης παίρνουν εκφράσεις οι οποίες είναι διεθνώς αναγνωρίσιμες και ο κόσμος μπορεί να ταυτιστεί μαζί τους, ενώ ένας ενήλικος μπορεί να πάρει μια πηγαία, χαρακτηριστική έκφραση, αλλά δεν μπορείς να ταυτιστείς μαζί του με τον ίδιο τρόπο». Το ενδιαφέρον στις φωτογραφίες του Ιβαν Κάφκα είναι ότι φέρουν ένα πολύ ιδιαίτερο στυλ, μία προσωπική φωτογραφική υπογραφή η οποία (αφού δεις μια σειρά από εικόνες) σε κάνει να πιστεύεις ότι στο μέλλον μπορείς να αναγνωρίσεις τη δουλειά του χωρίς να ξέρεις ότι κρύβεται εκείνος από πίσω. «Χρησιμοποιώ ένα συγκεκριμένο είδος φωτισμού για περισσότερο από δέκα χρόνια. Σχετικά πρόσφατα, με την εξάπλωση της ψηφιακής φωτογραφίας, άρχισα να το συνδυάζω με τη χρήση του Photoshop. Αυτό νομίζω ότι δημιουργεί την “υπογραφή”» απαντά εκείνος, συμπληρώνοντας: «Για μένα το πρόσωπο είναι το πιο σημαντικό και ενδιαφέρον στοιχείο ενός πορτρέτου. Μου παίρνει πολλή ώρα να φωτίσω ένα πρόσωπο, διότι, για μένα, είναι σαν να φωτογραφίζω ένα ακίνητο αντικείμενο. Χρησιμοποιώ το φως για να δείξω το σχήμα του προσώπου, τα μάτια, τις εκφράσεις. Βλέπεις τα μωρά με αυτές τις εκφράσεις και είναι σαν καρτούν ενηλίκων, με τα πρόσωπό τους να είναι μεγάλο και έντονο – ανεξάρτητα από το πλαίσιο (αν ξεπηδούν από άσπρο ή μαύρο φόντο)». 

Ο ίδιος, τελειώνοντας το σχολείο, έκανε ηλεκτρονικές σπουδές σε ιδιωτική σχολή και αμέσως μετά εργάστηκε στα γραφεία του ειδησεογραφικού πρακτορείου AssociatedPress ως τεχνικός ηλεκτρονικών υπολογιστών. «Ασχολούμουν με τη φωτογραφία ως χόμπι, με ενδιέφερε. Το τμήμα όπου εργαζόμουν στο AP βρισκόταν ακριβώς δίπλα από τα γραφεία των φωτογράφων, των οποίων τους υπολογιστές επισκευάζαμε εμείς. Τους παρακολουθούσα και έβλεπα πώς δουλεύουν, αλλά και εκείνοι μου έδιναν συχνά συμβουλές. Νομίζω ότι όλο αυτό με βοήθησε να εξοικειωθώ με τα φωτογραφικά λογισμικά στους υπολογιστές (και αργότερα με το Photoshop) και μου έδωσε έμπνευση για να παραιτηθώ από τη δουλειά και να σπουδάσω φωτογραφία». 

Ακολούθησαν για χρόνια οι συνεργασίες του ως φωτορεπόρτερ με εφημερίδες και περιοδικά όπως το «Newsweek», το «Fortune» και το «Forbes» (με το οποίο διατηρεί επαγγελματική σχέση ως σήμερα), αλλά σύντομα έκανε στροφή προς τη διαφημιστική/εμπορική φωτογραφία, την οποία δεν αλλάζει με τίποτε (εξάλλου, τέτοια αισθητική έχουν και πολλά από τα προσωπικά του πρότζεκτ). «Θα ήθελα να δουλεύω με πολλά – μεταξύ τους διαφορετικά – περιοδικά. Και υπάρχουν περιοδικά στα οποία θα με ενδιέφερε να “περάσω” τη δουλειά μου (σ.σ.: τη δική του αισθητική και φωτογραφική ταυτότητα) όπως το “Esquire” και το “Time” – και όχι να κάνω δημοσιογραφική φωτογραφία» λέει και σχολιάζει: «Πιστεύω ότι, γενικά, η βιομηχανία (σ.σ.: του Τύπου) ακόμη παράγει. Είναι ενδιαφέρον ότι στο στούντιό μου (σ.σ.: τελευταία διατηρεί τον δικό του επαγγελματικό χώρο, το SomeStudio, στη Νέα Υόρκη, τον οποίο ενοικιάζει και σε άλλους) υπάρχουν πολύ συχνά φωτογραφίσεις με φαγητά. Πιστεύω λοιπόν ότι αυτά τα περιοδικά, όπως και τα γυναικεία ή τα έντυπα για το σπίτι, πηγαίνουν καλά. Από την άλλη, τα επιχειρηματικά-οικονομικά περιοδικά (σ.σ.: με τα οποία συνηθίζει να συνεργάζεται ενίοτε τα τελευταία χρόνια) συρρικνώνονται πολύ. Νομίζω ότι περνούν “φτωχούς καιρούς” διότι τα μεγαλοστελέχη δεν αρέσουν πια στον κόσμο. Στην παρούσα συγκυρία το κοινό έχει στραφεί εναντίον της ιδέας της οικονομίας και του χρήματος». 

Αλλοτε φανατικός της αναλογικής φωτογραφίας και των 35 mm φιλμ, αναγκάστηκε, μαζί με τους πολλούς, να αλλάξει και εκείνος φωτογραφική ρότα: «Εκανα την αλλαγή προς την ψηφιακή φωτογραφία το καλοκαίρι του 2005, όταν είδα ότι οι μηχανές παρείχαν πια αρκετά καλή ποιότητα και άρχισαν να κυκλοφορούν σε τιμή στην οποία μπορούσα να ανταποκριθώ. Οσο για το Photoshop, σίγουρα έχει αλλάξει τη φωτογραφία, αφού σήμερα είναι ένα είδος φόρμας να βλέπεις τις λεγόμενες “πειραγμένες” φωτογραφίες». Εικόνες, δηλαδή, με έντονες παρεμβάσεις στα χρώματα, στις φωτοσκιάσεις και έμφαση στις αντιθέσεις – τις οποίες και ο ίδιος ο Ιβαν Κάφκα, όπως φαίνεται, λατρεύει.

Στις φωτογραφίες ο Ιβάν Κάφκα στο studio του στη Νέα Υόρκη και η κόρη του λίγους μήνες μετά την γέννησή της

Για περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφίες πληκτρολογήστε www.evankafka.com

Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 528, σελ. 82-86, 5/12/2010.