Οι 8 ημέρες που έκριναν την ένταξη μας στην ΕΟΚ

 Charles de Gaulle και Κωνσταντίνος Καραμανλής 

στο Παρίσι, 12.7.1960

Τα "άγνωστα" όπλα του Κωνσταντίνου Καραμανλή

«Λοιπόν, τι μπορώ να κάνω για σας κ. πρωθυπουργέ;». «Μα εσείς με καλέσατε, κ. πρόεδρε».

Αυτή ήταν η απάντηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή στον Γάλλο πρόεδρο Σαρλ ντε Γκωλ, στην πρώτη τους συνάντηση στο Μέγαρο των Ηλύσιων το 1960. Διά μιας τα μεγέθη των δύο ηγετών, φυσικών και ουσιαστικών, είχαν εξισορροπηθεί. Ο Καραμανλής αρνήθηκε να εμφανισθεί ως αιτών.

Τα περιστατικά που επιβεβαιώνουν τη συμπεριφορά του αυτή, ιδιαίτερα στις συναντήσεις του με τους ξένους ηγέτες, είναι πάμπολλα. Κυρίως στη διάρκεια της προσπάθειάς του για την ένταξη της Ελλάδος. Κατηγορηματικά αντίθετος ήταν ο τότε Γερμανός καγκελάριος Χέλμουτ Σμιτ, ο οποίος είχε δηλώσει ότι «μόνον πάνω από το πτώμα μου θα περάσει η Ελλάδα στην ΕΟΚ». Και ο Καραμανλής πράγματι τον «εξετέλεσε» πολιτικά. Στην πρώτη τους συνάντηση τον ρώτησε οργισμένα: «Με ποιο δικαίωμα η Γερμάνια, που αιματοκύλησε δύο φορές τον κόσμο, αρνείται την ένταξη στην Ευρώπη της Ελλάδος, στην οποία οφείλει τον πολιτισμό της, αλλά και το όνομά της;». Έκτοτε ο Σμιτ δεν έγινε μόνον υποστηρικτής του ελληνικού αιτήματος, αλλά και εγκάρδιος φίλος του Καραμανλή, τον οποίο σεβόταν και συμβουλευόταν σε όλα τα δύσκολα θέματα.

Λίγες μέρες νωρίτερα ο Έλληνας πρωθυπουργός είχε συναντηθεί με τον Γάλλο πρόεδρο Βαλερί Ζισκάρ ντ' Εστέν. «Θέλω, του είπε στα ελληνικά, να γίνειw ο νονός της Ελλάδος για την ένταξή της στην ΕΟΚ.» Ο Πέτρος Μολυβιάτης, που μετέφραζε τη φράση, κόμπιασε λίγο στη λέξη νονός. Φυσικά τα γαλλικά του ήταν άψογα. Όπως συμβαίνει, όμως, σε πολλές γλώσσες, η συγκεκριμένη έννοια έχει και τις αρνητικές της λέξεις. Προσπάθησε, λοιπόν, να βρει την καταλληλότερη. «Parrain, Πέτρο, Parrain», τον «βοήθησε» ο Καραμανλής. Τα γαλλικά του δεν συγκρίνονταν με του Μολυβιάτη. Με την εντέλεια, όμως, που προετοιμαζόταν για τις συναντήσεις του, είχε ήδη εντρυφήσει στο λεξικό, βρίσκοντας τη λέξη που αντιστοιχούσε στο ανάδοχος. Και κάτι συναφές. Τα αγγλικά του Καραμανλή ήταν πολύ καλά. (Τον αδικούσε, ίσως η άρθρωσή του, όπως συνέβαινε, άλλωστε και στα ελληνικά.) Στις συναντήσεις του, όμως, με τους ξένους ηγέτες, ο ίδιος έκρινε πότε η συνομιλία έπρεπε να γίνει απ' ευθείας στα αγγλικά ή τα γαλλικά. Όταν χρειαζόταν να σκεφτεί την απάντηση στον συνομιλητή του, στρεφόταν στον Πέτρο Μολυβιάτη, περιμένοντας τη μετάφραση. Αν η απάντηση δεν απαιτούσε κάποια περίσκεψη, επέστρεφε στην ξενόγλωσση συνομιλία. Φυσικά οι συνομιλητές του είχαν αντιληφθεί αυτήν την επιλεκτική γλωσσομάθεια, εκτιμούσαν, όμως, την ακρίβεια και τη σοβαρότητα με την οποία επεδίωκε να διατυπώνει τις απόψεις του.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ένταξή μας στην ΕΟΚ κρίθηκε το 8ήμερο (Τετάρτη 25 Ιανουάριου - Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου 1978). Στο διάστημα αυτό ο Καραμανλής συναντήθηκε με όλους τους Ευρωπαίους ηγέτες και πέτυχε, σε ηγετικό επίπεδο, την αποδοχή του ελληνικού αιτήματος, ανατρέποντας την αρνητική εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η γνωστή για το κύρος και τη μετριοπάθειά της βρετανική «Γκάρντιαν» χαρακτήρισε τα αποτελέσματα των συνομιλιών του Καραμανλή «θριαμβευτικά για την Ελλάδα». Λίγους μήνες δε αργότερα ο Ζισκάρ Ντ' Εστέν είπε τη γνωστή φράση, ότι δεν μπήκε η Ελλάδα στην ΕΟΚ, αλλά ο Κων. Καραμανλής.

Οι δημοσιογράφοι, που παρακολουθούσαμε από κοντά τη μοναχική και τιτάνια προσπάθεια του Έλληνα πρωθυπουργού, πολλές φορές είχαμε διερωτηθεί ποια ήταν τα μυστικά του όπλα. Από πού αντλούσε αυτό αυξημένο κύρος, γιατί ενέπνεε τέτοιο σεβασμό στους πανίσχυρους Ευρωπαίους ηγέτες, πως κατόρθωσε να τους πείσει ότι η ένταξή μας, την οποία καθιστούσαν απαγορευτική τα τότε ελληνικά προβλήματα, ήταν δικαίωμα της Ελλάδος και υποχρέωση τον εταίρων μας. Τρία περιστατικά, που σταχυολογώ τυχαία, πιθανών δίνουν μια απάντηση στα ερωτήματα αυτά. Λίγο πριν πει το τελικό ναι στην ένταξή μας ο Χέλμουτ Σμιτ ρώτησε τον Καραμανλή, αν θα ανταποκρινόταν στην επιστροφή της χώρας μας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, που είχε τεθεί περίπου ως προϋπόθεση. Ο Καραμανλής του είπε αυτό θα γίνει την κατάλληλη στιγμή και υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις. Και ο Σμιτ του απάντησε: «Μου αρκεί η διαβεβαίωσή σας».

Το δεύτερο περιστατικό το αφηγείται παραστατικά ο πρέσβης κ. Βύρων Θεοδωρόπουλος: «Το 1957 στη σύσκεψη του ΝΑΤΟ στο Παρίσι ο Καραμανλής είχε δεχτεί εισηγήσεις από τους υπουργούς του να προσπαθήσει με διπλωματικό τρόπο να αποφύγει να δεσμευτεί για την τοποθέτηση πυραύλων στη χώρα μας, χωρίς, όμως, να δείξει ότι αρνείται. Με πήρε μαζί του στο διάλειμμα της συνόδου και περπατούσαμε συνεχώς αμίλητοι. Κάποια στιγμή μου είπε: Θα τους πω την αλήθεια. Δεν δίνει λύση το ψέμα. Και πήγε και τους είπε την αλήθεια. Ότι γι' αυτούς και γι' αυτούς τους λόγους δεν θα δεχθώ τους πυραύλους... Αυτές τις αρχές είχε ο Καραμανλής».

Το τρίτο, και μάλλον λιγότερο γνωστό, περιστατικό σημειώθηκε πάνω στο κότερο του Βασίλη Γουλανδρή «Παλόμα», το οποίο είχε διατεθεί το καλοκαίρι του 1976 για ολιγοήμερες διακοπές του Ζισκάρ ντ' Εστέν, με τη συντροφιά του Καραμανλή. Μαγεμένος από μια ονειρική βραδιά του Αιγαίου, ο Γάλλος πρόεδρος ρώτησε τον Έλληνα πρωθυπουργό: «Πες μου, υπάρχει κάτι για να σε βοηθήσω περισσότερο στα προβλήματα που αντιμετωπίζεις;». Ο Καραμανλής είχε έτοιμη την απάντηση: «Θέλω σαράντα γαλλικά μιράζ, αν τελικά η Τουρκία με εξωθήσει σε πόλεμο. Τα θέλω όμως αμέσως. Θα τα παραλάβουν και θα τα χειρίζονται ελληνικά πληρώματα». Ο Γάλλος πρόεδρος συμφώνησε και την άλλη μέρα βρέθηκε στο Παρίσι ο Ευάγγελος Αβέ¬ρωφ, που με τον ομόλογο του υπουργό Αμύνης οριστικοποίησαν τη γαλλική παραχώρηση. Πιθανότατα, λοιπόν, τα άγνωστα όπλα του Κωνσταντίνου Καραμανλή ήταν η ειλικρίνεια, η ευθύτητα και η συνέπειά του, μεταξύ λόγων και πράξεων. Με αυτά τα στοιχεία εξασφάλισε την απόλυτη εμπιστοσύνη και τον σεβασμό των ξένων ηγετών, από αυτά αναδείχτηκε το πελώριο -για τα μέτρα της χώρας μας- διεθνές του κύρος, στα στοιχεία αυτά, τέλος, στήριξε τη μεγάλη του προσφορά προς τον τόπο και τον ελληνικό λαό.

Από άρθρο του κ. Στάμου Ζούλα στην «Καθημερινή»

ΜΙΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Οι 8 ημέρες που έκριναν την ένταξη μας

του πρέσβη κ. Στ. Σταθάτου*

Οι διαπραγματεύσεις εγνώρισαν αρκετές δύσκολες περιόδους  οπότε ο ρυθμός προόδου ανεκόπτετο και σοβαρά εμπόδια ανορθώνονταν, αλλά χάρις στις επιτυχείς παρεμβάσεις του Κ. Καραμανλή παρεκάμπτοντο και η πρόοδος των εργασιών επανεύρισκε τον ρυθμό της.

Μια  σοβαρή  εμπλοκή διεγράφη στον κοινοτικό ορίζοντα όταν τον Φεβρουάριο 1977 ο νέος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ε.Ε.) Ρόι Τζένκινς, παρουσιάζοντας το πρόγραμμα του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εμίλησε για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της διεύρυνσης, πράγμα που θα επέτρεπε, κατ' αυτόν, μια πιο ορθολογιστική αντιμετώπιση των προβλημάτων που θα ανέκυπταν από διαδοχικές εντάξεις νέων μελών. Ο φόβος μιας «globalization» φάνηκε να ελλοχεύει.

Μετέβην  αμέσως  στο Στρασβούργο  και  εντός μιας πρωίας κατέστη δυνατό να συναντήσω, τον ένα μετά τον άλλον, τους προέδρους όλων των πολιτικών σχηματισμών, από την ομάδα των κομμουνιστών μέχρις αυτή των Βρετανών Συντηρητικών.  Εξήγησα την αδικαιολόγητη ζημία που θα υφίστατο η Ελλάδα, εφόσον οι με την Κοινότητα διαπραγματεύσεις της βρίσκονταν ήδη σε προχωρημένο στάδιο, σε αντίθεση με τις δύο Ιβηρικές χώρες, και ετόνισα τις πολιτικές συνέπειες που θα είχε μια ενδεχόμενη παρέλκυση των  διαπραγματεύσεων. Όλοι ανεξαιρέτως οι συνομιλητές μου, όπως υπεσχέθησαν, εζήτησαν από το Ρόι Τζένκινς να εξηγήσει πώς ήταν δυνατόν να εξομοιωθεί η περίπτωση της Ελλάδος με αυτή των δύο άλλων υποψηφίων χωρών, οι οποίες δεν είχαν ακόμη αρχίσει διαπραγματεύσεις.

Υπό το φως των παρεμβάσεων αυτών, ο νέος Πρόεδρος στη δευτερολογία του «διευκρίνισε»  ότι  στην προηγούμενη τοποθέτησή του δεν είχε υπ' όψιν του την Ελλάδα, αλλά τις μελλοντικές υποψηφιότητες. Ο κίνδυνος απομακρύνθηκε αλλά δεν εξέλιπαν πλήρως, αφού άρχισε να γίνεται λόγος για την ομαδοποίηση των εντάξεων -και όχι των διαπραγματεύσεων- προκειμένου  να  αποφευχθούν διαδοχικοί   κλυδωνισμοί της Ε.Κ.  Όλα αυτά, καθώς και η ακολουθούμενη παρελκυστική τακτική της Ε. Επιτροπής και ορισμένων κρατών-μελών, οδήγησαν τον Κ. Καραμανλή στην ανάληψη ενός νέου γύρου προωθητικών συνομιλιών με τις ηγεσίες πολλών κρατών-μελών, αλλά και με τον Πρόεδρο και τα μέλη της Ε.Ε. 

Η  επίσκεψη  αυτή πραγματοποιήθηκε στις 27 Ιαvoυαρίoυ 1978. Στην κατά μόνας συνομιλία του Κ. Καραμανλή  με  τον  Ρόι Τζένκινς, στην οποίαν παρέστην, ο Έλληνας πρωθυπουργός έπεισε τον συνομιλητή του να συμφωνήσει ότι όλα τα ουσιώδη προβλήματα θα έπρεπε να έχουν επιλυθεί μέχρι τα τέλη του 1978 και οι διαπραγματεύσεις  να  τερματισθούν στους πρώτους μήνες του 1979. Η απόσπαση της σύμφωνης επί του προκειμένου γνώμης του Προέδρου της Ε.Ε. υπήρξε αποφασιστικής σημασίας για την περαιτέρω πρόοδο των διαπραγματεύσεων, οι οποίες ετερματίσθησαν εντός των συμφωνηθέντων χρονικών ορίωv.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ  ΣΤΑΘΑΤΟΣ

Πρέσβης ε. τ.

*Ο πρέσβης κ. Στέφανος Σταθάτος διορίσθηκε τον Σεπτέμβριο του 1974 από την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, ως μόνιμος αντιπρόσωπος στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Βρυξέλλες). Στις 12 Ιουνίου 1975 υπέβαλε την αίτηση εντάξεως της Ελλάδος και υπηρέτησε στη θέση αυτή επί πενταετία, καθ' όλη τη διάρκεια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων και μέχρι της υπογραφής της Συνθήκης Εντάξεως, το 1979.