ΕΘΝΟΣ : Η «ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ» ΤΟΥ ΚΚΕ ΓΙΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ '44

Η ήττα των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, παρά την ηρωική λαϊκή αντίσταση, ήταν μόνο στην Αθήνα, ενώ την ίδια ώρα έμεναν ανέπαφες οι δυνάμεις του στην υπόλοιπη Ελλάδα, επισήμανε στην εκδήλωση της ΚΕ του ΚΚΕ στις 3.12.2014  η Αλέκα Παπαρήγα.

ΕΘΝΟΣ : Η «ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ» ΤΟΥ ΚΚΕ ΓΙΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ '44

Η αφήγηση της Αλέκας Παπαρήγα για τα Δεκεμβριανά

«Μεγάλα γεγονότα, όπως ο Δεκέμβρης, που αναλύαμε και εξηγούσαμε με τον άλφα ή βήτα τρόπο στο παρελθόν, δεν μπορεί να εξετάζονται υπό το ίδιο πρίσμα και μετά την αντεπανάσταση του 1989 - 1991».

Η θέση αυτή του Μάκη Μαΐλη στην εκδήλωση της ΚΕ του ΚΚΕ στις 3 Δεκ 2014 για την έκδοση «Δεκέμβρης του ΄44, κρίσιμη ταξική σύγκρουση» παρέχει το νέο πλαίσιο της προσέγγισης της ηγεσίας του κόμματος για τα Δεκεμβριανά. Γενικότερα, όμως για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, την Εθνική Αντίσταση και συνολικά την καθοριστική δεκαετία του 1940-1950.

Το ζήτημα δεν είναι αποκλειστικά ιστορικό, καθώς η έκδοση ήταν ενταγμένη στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα «70χρόνια από τον ηρωικό Δεκέμβρη του ΄44 - Σύγχρονα διδάγματα». Λόγος γίνεται για διδάγματα, τα οποία «καθοδηγούν» σημερινές τακτικές και στρατηγικές του ΚΚΕ.

Αν στη θέση αρχής περί Ιστορίας προστεθούν οι επεξηγήσεις του Μ. Μαΐλη ότι «δεν υπάρχει υπερταξική ιστοριογραφία... Η ανίχνευση και η προσέγγιση της αλήθειας... κρίνεται συλλογικά με την πείρα και τη γνώση. Και σε ό,τι μας αφορά κρίνεται από τον συλλογικό διανοούμενο, το ΚΚΕ», έχουμε τη σαφή οριοθέτηση του ερμηνευτικού πλαισίου για τα Δεκεμβριανά, όσα προηγήθηκαν και ακολούθησαν.

Νεκροί διαδηλωτές μετά την παλλαϊκή συγκέντρωση της 3ης Δεκεμβρίου στην Αθήνα.

Μέχρι πρόσφατα η κομματική ιστορία, σε γενικές γραμμές και αν εξαιρεθούν ατομικές περιπτώσεις και αξιολογήσεις κομματικών αποφάσεων, δεν άλλαζε εύκολα. Το ΚΚΕ δεν είχε την «παράδοση» αυτή και δεν το βάραινε μια συνηθισμένη αμαρτία άλλων ΚΚ να ξαναγράφουν το ιστορικό παρελθόν τους με τρόπο που να δικαιώνει μεταγενέστερες ή τρέχουσες πολιτικές. Τώρα, παραδόξως, η εργαλειακή πολιτική χρήση της Ιστορίας ανακηρύσσεται σε αυταπόδεικτη αρχή. Ο καθ' ύλην αρμόδιος εκφραστής των νέων θέσεων, ως επικεφαλής του Τμήματος Ιστορίας του ΚΚΕ, περιέγραψε δύο πυλώνες προς «την αλήθεια» για τα Δεκεμβριανά:

• «Τον σαφή ταξικό χαρακτήρα της σύγκρουσης», η οποία σε τελευταία ανάλυση εξέφραζε «την αντίθεση μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας».

• Τον ενιαίο στόχο των αντιπάλων του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, με την εγγλέζικη παρουσία, που ήταν «η περιφρούρηση της καπιταλιστικής εξουσίας».

Η αφήγηση της Αλέκας Παπαρήγα για τα Δεκεμβριανά

Με φόντο τις δύο αυτές παραδοχές διατυπώνεται η εκτίμηση ότι το ΚΚΕ στη διάρκεια της Κατοχής «έμπλεξε» το καθήκον της αντιφασιστικής εθνικοαπελευθερωτικής πάλης και την κοινωνική απελευθέρωση.

Προέταξε ως «επίκαιρο το 1821 και το αθάνατο κρασί», περιθωριοποιώντας ως «ανεπίκαιρη την Παρισινή Κομμούνα και κυρίως την Οχτωβριανή Επανάσταση». Δηλαδή, αντί να βάλει ως στόχους την εργατική εξουσία και τον σοσιαλισμό, έδρασε πατριωτικά και αντιφασιστικά.

 Ο επικεφαλής του Τμήματος Ιστορίας του ΚΚΕ, Μάκης Μαΐλης, περιέγραψε δύο πυλώνες προς «την αλήθεια» για τα Δεκεμβριανά.

Το ζήτημα, φυσικά, του συνδυασμού της εθνικής απελευθέρωσης και της κοινωνικής επανάστασης απασχολεί τα επαναστατικά κινήματα όλο τον 20ό αιώνα. Ο συνδυασμός δεν είναι διόλου αντιφατικός και σε θεωρητικό, τουλάχιστον, επίπεδο έχουν υπάρξει πολλαπλές μαρξιστικές απαντήσεις.

Μετέωρος ο ανα-χαρακτηρισμός

Η ρητά εκφρασμένη άποψη της ηγεσίας του ΚΚΕ περί του αντιθέτου βασίζεται στην αμφισβήτηση του χαρακτήρα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η μετάταξη του αντιφασιστικού χαρακτήρα του στην κατηγορία του ιμπεριαλιστικού είναι το κλειδί για την κατανόηση όλων των άλλων αλλαγών στην αφήγηση για τη δεκαετία του 1940. Παρακάμπτοντας τα τεράστια ερωτήματα που προκύπτουν, αυτός ο ανα-χαρακτηρισμός είναι μετέωρος. Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η έμμεση απαξίωση της αντιφασιστικής παράδοσης των λαών.

Η Αλέκα Παπαρήγα, πρώην γ.γ. της ΚΕ του ΚΚΕ, ανέλαβε στην ίδια εκδήλωση να τεκμηριώσει τη θέση ότι ο πόλεμος ήταν «ιμπεριαλιστικός» και από τις δύο πλευρές των καπιταλιστικών χωρών (Γερμανία και δυτικές χώρες). Υποτίθεται ότι ο χαρακτηρισμός του ως αντιφασιστικός αποπροσανατόλιζε το ΚΚΕ και ολόκληρο το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα.

Παρέπεμπε «στις καλένδες το πρόβλημα της εξουσίας, ενώ καλλιεργούσε αυταπάτες ή εφησυχασμό ως προς τον ρόλο της Αγγλίας, των ΗΠΑ με τη λήξη του πολέμου..».

Έτσι το ΚΚΕ, με λαθεμένες επιλογές και ανεπάρκειες «δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα σε διαλεκτική σχέση με την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας. Αυτονομήθηκε η πάλη κατά του κατακτητή, που ήταν ηρωική και απαράμιλλη, από την πάλη για την ήττα της αστικής τάξης και των συμμάχων της...». Αυτό οδήγησε στις συμφωνίες του Λιβάνου, της Καζέρτας, τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση «εθνικής ενότητας».

Δύο συμπεράσματα

Πάντως ο αντίπαλος, παρά τα λάθη του ΚΚΕ, «δεν μας είχε βάλει στο χέρι, το ήξερε καλά αυτό και γι΄ αυτό προκάλεσε τον Δεκέμβρη». Η ήττα των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, παρά την ηρωική λαϊκή αντίσταση, ήταν μόνο στην Αθήνα, ενώ την ίδια ώρα έμεναν ανέπαφες οι δυνάμεις του στην υπόλοιπη Ελλάδα, επεσήμανε η Αλέκα Παπαρήγα.

Έτσι η συμφωνία της Βάρκιζας «εξέφραζε σοβαρή υποχώρηση, συνθηκολόγηση απέναντι στους Άγγλους ιμπεριαλιστές και την κυβέρνηση».

Το πρώτο βασικό συμπέρασμα από τα Δεκεμβριανά, αλλά και την ευρύτερη περίοδο είναι ότι «τύραννος δεν είναι μόνο ο στρατός κατοχής και οι διοικητές του. Τύραννος δεν είναι μόνο ο δικτάτορας. Τύραννος είναι πάνω απ΄ όλα η αστική τάξη, η αστική κυριαρχία και εξουσία, γιατί αυτή χρησιμοποιεί και αξιοποιεί και τον πόλεμο και τον φασισμό. Και τις διάφορες μορφές δικτατορίας..». Το δεύτερο συμπέρασμα που προκύπτει ως δίδαγμα «είναι το ζήτημα της συμμετοχής του ΚΚ σε αστικές κυβερνήσεις ή γενικά κυβερνήσεις που έχουν στόχο την αστική διαχείριση».

Αναφερόμενη σαφώς πέραν του 1944 ως τα σχετικά πρόσφατα γεγονότα του 1989-1990 και τη σημερινή στάση του ΚΚΕ διατύπωσε το αξίωμα: «Δεν υπάρχει ούτε μια περίπτωση που η συμμετοχή του ΚΚ σε αστική διακυβέρνηση να ωφέλησε τον λαό».

Ακόμη και σε περίπτωση πολέμου το «θέμα είναι να μη βρεθεί κάτω από τη σκέπη της αστικής τάξης, του ''εθνικού μετώπου'', της ''εθνικής ενότητας'', σε τελευταία ανάλυση κάτω από ξένη σημαία! Το θέμα τίθεται ως εξής: 'Η θα χύνουμε το αίμα μας για τα συμφέροντα της αστικής τάξης ή για τα συμφέροντα της εργατικής...».

ΟΙ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ

Πέντε θέσεις για τη «μάχη της Αθήνας»

Οι τοποθετήσεις της ηγεσίας του ΚΚΕ, όπως διαμορφώνονται από τις εισηγήσεις του Μ. Μαΐλη, της Α. Παπαρήγα και του Τμήματος Ιστορίας του ΚΚΕ, διαμορφώνουν ένα ανανεωμένο αφηγηματικό σχήμα. Για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, τα Δεκεμβριανά αλλά και για τα «διδάγματα» από την Ιστορία. Σε απλουστευμένη μορφή:

1. Ο πόλεμος του 1940-45 ήταν «ιμπεριαλιστικός». Ξεκίνησε και τελείωσε ως τέτοιος. Στη διάρκειά του παρέμενε η αντίθεση μεταξύ σοσιαλισμού και καπιταλισμού. Το ΚΚΕ κάνοντας λάθος επιλογές περιορίστηκε στον απελευθερωτικό - αντιφασιστικό - πατριωτικό αγώνα και τον αποσυνέδεσε από την εγκαθίδρυση της «εργατικής εξουσίας».

2. Οι λάθος εκτιμήσεις για τον χαρακτήρα του πολέμου οδήγησαν το ΚΚΕ να μην έχει σχέδιο και να μην προετοιμαστεί από την περίοδο της Κατοχής για την κατάκτηση της εξουσίας μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Τη στιγμή που το ΚΚΕ δεν έθετε στην ημερή-σια διάταξη τον σοσιαλισμό, οι αντίπαλοί του έθεταν ως στόχο τη διατήρηση του καπιταλισμού.

3. Τα Δεκεμβριανά προκλήθηκαν από τους Άγγλους και τις αντιΕΑΜικές δυνάμεις.

Ήταν, όμως και «αναπόφευκτος» και εξέφραζε τη συνέχιση της ασίγαστης ταξικής πάλης, που προϋπήρχε στη διάρκεια του πολέμου και κρυβόταν πίσω από τις φλόγες.

4. Το ΚΚΕ αντιμετώπισε τα Δεκεμβριανά ως μέσο επίτευξης στόχων που δεν έβγαιναν από το αστικό πλαίσιο.

Έτσι οι μάχες τον Δεκέμβρη περιορίστηκαν στην Αθήνα και στον Πειραιά και δεν επεκτάθηκαν σε όλη τη χώρα.

5. Παρά την ήττα μετά τη «μάχη της Αθήνας» το ΚΚΕ είχε ακόμη τη δύναμη και την εξουσία εκτός Αττικής, ώστε να μην υποχωρήσει και να μη συνθηκολογήσει με τους Άγγλους και την αστική τάξη. Αυτό ήταν το τρίτο μείζον λάθος.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Η επανάσταση ή θα είναι σοσιαλιστική ή δεν θα γίνει

Ορισμένα ενδεικτικά αποσπάσματα από την εισαγωγή στη συλλογή άρθρων «Δεκέμβρης του '44», με την επίσημη υπογραφή Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ είναι πολύ χαρακτηριστικά. Τόσο για την Ιστορία, όσο κυρίως για τα σημερινά «διδάγματα» από κείνη την «κρίσιμη ταξική σύγκρουση». Δεν είναι περίεργο, βεβαίως, ότι τα τελευταία είναι απολύτως εναρμονισμένα με κεντρικές θέσεις της τρέχουσας πολιτικής της ηγεσίας του ΚΚΕ.

• «Έπρεπε να προετοιμαστεί το Κόμμα και ισχυρές λαϊκές δυνάμεις για την εφαρμογή σχεδίου κατάληψης της Αθήνας... Αυτό σε συνδυασμό με αντίστοιχη δράση και συγκέντρωση δυνάμεων για την κατάληψη και άλλων βασικών κέντρων της χώρας, ιδιαίτερα της Θεσσαλονίκης. Το Κόμμα μας ήταν ιδεολογικά - πολιτικά ανέτοιμο για να διαμορφώσει τέτοιες εξελίξεις».

• «Το ΚΚΕ συμμετείχε σε μια αστική κυβέρνηση (κυβέρνηση ''εθνικής ενότητος'' υπό τον Γ. Παπανδρέου) με πολιτικό στόχο την ομαλή αστική δημοκρατική εξέλιξη ως μεταβατική στην πάλη για τον σοσιαλισμό... Ακολούθησε τον κοινοβουλευτικό δρόμο... Πίστευε ότι θα επέβαλλε τη διεξαγωγή αδιάβλητων εκλογών, τις οποίες εκτιμούσε ότι θα κέρδιζε το ΕΑΜ. Αρα τα περί βίαιης κατάληψης της εξουσίας ήταν ανύπαρκτα...».

• «Η συμμετοχή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στην αστική κυβέρνηση του 1944 είναι απτό παράδειγμα τού πόσο ουτοπικός είναι ο ισχυρισμός ότι είναι δυνατόν μια τέτοια κυβέρνηση να ακολουθήσει φιλολαϊκό δρόμο.. Η πείρα της περιόδου διδάσκει ότι η συμμετοχή γίνεται φραγμός στη λαϊκή πάλη και οδηγεί σε πισωγύρισμα...».

• «Επιβεβαιώθηκε ότι ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό δεν υπάρχει ενδιάμεσο κοινωνικοοικονομικό σύστημα, άρα δεν μπορεί να υπάρξει και ενδιάμεση πολιτική εξουσία. Η επανάσταση ή θα είναι σοσιαλιστική ή δεν θα γίνει...».

Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες της εισαγωγής δίνεται η εντύπωση ότι το ΚΚΕ την περίοδο πριν, στη διάρκεια και μετά τον πόλεμο περιέπιπτε από το ένα λάθος στο άλλο.

Ακόμη και ο δρόμος για την αμφισβήτηση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ ανοίγει, αφού ο πόλεμος ήταν «ιμπεριαλιστικός» και δεν αντιμετωπίστηκε ο εθνικός απελευθερωτικός αγώνας για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας.

ΤΑΚΗΣ ΜΕΝΤΗΣ