Οξυγόνωση και οξύμετρα

Η μέτρηση του κορεσμού της αιμοσφαιρίνης με τη χρήση οξυμέτρου: θεωρία και πράξη

Το οξυγόνο στους ιστούς μεταφέρεται με δύο τρόπους:

1. Διαλυμένο στο αίμα

2. Ενωμένο με την αιμοσφαιρίνη.

Η ποσότητα του οξυγόνου, όμως, που μεταφέρεται διαλυμένη είναι πολύ μικρή, 1:65 περίπου του αναγκαίου. Κατά συνέπεια, ο κύριος τρόπος μεταφοράς του οξυγόνου είναι δια μέσου της αιμοσφαιρίνης. Αντίθετα, συμβαίνει με το CO2. Αυτό το αέριο διαλύεται 20 φορές περισσότερο από το οξυγόνο. Το 10% του διοξειδίου του άνθρακα διαλύεται στο πλάσμα, το 33% βρίσκεται στις καρβαμινικές ενώσεις (πρωτεΐνες) και το 57% στα διττανθρακικά (-HCO3).

Το οξυγόνο είναι το σημαντικότερο στοιχείο για τη διατήρηση της ζωής. Η πρόσληψή του από την ατμόσφαιρα και η μεταφορά του στους ιστούς είναι ο κύριος σκοπός της λειτουργίας τριών συστημάτων: αναπνευστικού, κυκλοφορικού και αίματος. Στα κύτταρα των ιστών το οξυγόνο χρησιμοποιείται κυρίως μέσα στα μιτοχόνδρια για την παραγωγή ενέργειας και την κάλυψη των μεταβολικών αναγκών του οργανισμού. Η όλη διαδικασία της μεταφοράς του οξυγόνου είναι αρκετά πολύπλοκη και δέχεται επιδράσεις από μεγάλη ποικιλία παραγόντων.

Η μέτρηση κορεσμού της αιμοσφαιρίνης

Ως κορεσμός της αιμοσφαιρίνης σε οξυγόνο (επί τοις εκατό) ορίζεται ο λόγος του ποσού της οξυαιμοσφαιρίνης προς το ποσό της αιμοσφαιρίνης. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό η καμπύλη της αποδέσμευσης της αιμοσφαιρίνης θα έπρεπε να είναι υπερβολή. Ωστόσο από μετρήσεις με φωτομετρικές μεθόδους αποδείχθηκε ότι είναι σιγμοειδής. Το ότι η καμπύλη αυτή είναι σιγμοειδής έχει μεγάλη σημασία από άποψη φυσιολογίας. Το ανώτερο σχεδόν οριζόντιο τμήμα της σημαίνει ότι περνώντας από τους πνεύμονες, όπου η πίεση του οξυγόνου είναι μεγάλη 100 mm Hg, η αιμοσφαιρίνη δεσμεύεται σχεδόν πλήρως (98% περίπου). Επιπλέον, ακόμα και σε παθολογικές καταστάσεις μέχρι και 60 mm Hg, ο κορεσμός θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα.

Το σχεδόν κατακόρυφο τμήμα της καμπύλης σημαίνει ότι στους ιστούς, όπου η πίεση του οξυγόνου είναι χαμηλά, ευνοείται η αποδέσμευση του οξυγόνου από την αιμοσφαιρίνη. Διάφοροι παράγοντες επιδρούν στην καμπύλη αυτή. Οι πιο σημαντικοί είναι το pH, η θερμοκρασία, η ηλικία και η ποιότητα της αιμοσφαιρίνης.

Η μέτρηση του κορεσμού της αιμοσφαιρίνης μπορεί να γίνει είτε με μέτρηση αερίων (αρτηριακή παρακέντηση) είτε με οξύμετρο. Το οξύμετρο, χάρις την τεχνολογία, έχει μπει στην καθημερινή ιατρική πρακτική. Στα ζωτικά των ασθενών πλέον εκτός της πίεσης, της θερμοκρασίας και της μέτρησης του σφυγμού επεσήλθε και η οξυμετρία. Το οξύμετρο είναι είτε συνδεδεμένο με καταγραφική οθόνη ή με δική του οθόνη, μετράει τον κορεσμό της αιμοσφαιρίνης σε οξυγόνο με φασμαφωτομετρική μέθοδο. Η φυσιολογική τιμή, εφόσον δεν εισέρχονται άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την καμπύλη, είναι 95-98%- κάτω του 95% έχουμε υποξαιμία και κάτω του 90% αναπνευστική ανεπάρκεια.

Η οξυμετρία είναι χρήσιμη:

Στην αναγνώριση της υποξαιμίας σε ασθενείς με άσθμα, ΧΑΠ, πνευμονία ή καρδιακή πάθηση. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με άσθμα που έχουν κορεσμό αιμοσφαιρίνης ≥95% σπάνια χρειάζονται νοσηλεία. Επίσης είναι χρήσιμη σε περίπτωση καταστολής, σε ανάταξη κατάγματος, σε γαστροσκόπηση κ.λπ. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για τον αποκλεισμό πνευμονικής εμβολής και δεν είναι αξιόπιστη σε περίπτωση μεθαιμοσφαιριναιμίας ή καρβοξυ-αιμοσφαιριναιμίας, όπως σε βαρείς καπνιστές ή σε θύματα πυρκαϊών. Τέλος, όπως όλες οι συσκευές που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας πράξη, θέλει προσοχή στη χρήση της. Καλή εφαρμογή στο δάκτυλο όπου γίνεται η μέτρηση, όχι παγωμένα άκρα, όχι βαμμένα νύχια, καθώς και συχνός έλεγχος της συσκευής και άλλα μικρότερης σημασίας που όμως μπορεί να οδηγήσουν σε λάθος συμπεράσματα. Η χρήση της τεχνολογίας στην καθημερινή ιατρική πράξη μας οδηγεί σε πιο σωστή διαγνωστική σκέψη και μας κάνει πιο αποτελεσματικούς στη θεραπεία των ασθενειών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Rosen LM, Yamamoto LG, Wiebe RA. Pulse oximetry to identify a high risk group of children with wheezing. Am JEmerg Med. 1989;7:567-570.

http://www.sosiatroi.gr/el/medical-information/journals/the-measurement-of-hemoglobin-saturation-using-oximetry-theory-and-practice.html