Για τον όσιο Ακάκιο και την ιστορία μιας διαφήμισης

Ο πραγματικός μοναχός Ακάκιος με το γαϊδουράκι

Ο όσιος που ίδρυσε τη Σκήτη των Καυσοκαλυβίων στο Αγ. Όρος και ζούσε για χρόνια σε μια σπηλιά. Είχε χάρισμα να προφητεύει και, παρότι ήταν αγράμματος, κατανοούσε τη Βίβλο και τα ιερά κείμενα όπως οι θεολόγοι.

Από τον Δημήτρη Ριζούλη

ΤΟ ΟΝΟΜΑ Ακάκιος είναι ιδιαίτερα οικείο στην κοινή γνώμη λόγω μιας παλαιάς διαφήμισης που εικόνιζε έναν μοναχό πάνω σε γαϊδουράκι. Μάλιστα, η φράση που συνόδευε τη διαφήμιση έγινε σλόγκαν που επέζησε ακόμη και στις μέρες μας. Ποίος είναι όμως ο πραγματικός μοναχός Ακάκιου; Πρόκειται για μια σπουδαία πνευματική μορφή από τα Άγραφα, που ίδρυσε τη Σκήτη των Καυσοκαλυβίων του Αγίου Όρους και ανακηρύχθηκε όσιος μετά την κοίμησή του το 1730. Ο δάσκαλος στο 32ο Δ. Σχολείο Λάρισας και συγγραφέας Κωνσταντίνος Α. Οικονόμου μελέτησε τον βίο του οσίου και αναφέρει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» τα εξής: Ο όσιος καταγόταν από τη Γόλιτσα ανατολικών Αγράφων και οι γονείς του τον είχαν βαπτίσει Αναστάσιο.

Ορφανός

Μένοντας ορφανός από πατέρα, επειδή ήταν ο μεγαλύτερος γιός της οικογένειας, φρόντιζε με την εργασία του να συντηρεί τη μητέρα του και τον μικρότερο αδελφό του. Έτσι δεν έβρισκε χρόνο για να πηγαίνει στο σχολείο, μένοντας αγράμματος. Όταν αργότερα η μητέρα του προσπαθούσε να τον νυμφεύσει, εκείνος έφευγε μακριά και αρέσκονταν να ακούει βίους αγίων από μορφωμένους συμπατριώτες του, ενώ συχνά κατέφευγε στο «ερημητήριό» του, μια μικρή απόμερη σπηλιά -η σημερινή Σκήτη, όπως λέγεται- έξω από το χωριό, κοντά στον ναό του Αγίου Νικολάου, στη συμβολή δύο χειμάρρων, όπου και παρέμενε νηστεύοντας και προσευχόμενος.

Εν τέλει στην ηλικία των 23 ετών αναχώρησε προς ερημικές τοποθεσίες της Ζαγοράς στην αρχή, στην Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου Ολύμπου στη συνέχεια, για να καταλήξει στην Ιερά Μονή Άγιας Τριάδας (Σουρβιά) όπου, παραμένοντας ένα διάστημα ως δόκιμος μοναχός, ενεδύθη το αγγελικό σχήμα μετονομαζόμενος σε Ακάκιο. Η ζωή του ήταν ασκητικότατη. Τρεφόταν με χόρτα κάθε δύο ή τρεις μέρες και κατοικούσε σε έρημους τόπους πλησίον της μονής. Αργότερα, ο Ακάκιος μόνασε σε αρκετά μοναστήρια του Αγίου Όρους για να καταλήξει σε καλύβη της Μεταμορφώσεως, όπου και ασκήτεψε 20 έτη.

Οι επισκέπτες

Ήταν ιδρυτής της Σκήτης των Καυσοκαλυβίων. Κοντά του έσπευδαν πολλοί για να στηριχθούν στους πνευματικούς αγώνες, κατοικώντας μαζί του, άλλοι σε σπήλαια και άλλοι σε καλύβες που έχτιζαν μόνοι τους. Τότε ο όσιος αναγκάστηκε να χτίσει, γύρω στο 1720, με τα ίδια του τα χέρια μικρή καλύβη (που σώζεται έως σήμερα) και μία άλλη για τον υποτακτικό του. Ταλαιπωρούσε πάντα το σώμα του αγωνιζόμενος υπεράνθρωπα με πείνα, δίψα, ψύχος και άλλες κακοπάθειες, σκοπεύοντας να ταπεινώσει το σώμα για να ανυψώσει το πνεύμα. Ο Θεός αντάμειψε τις προσπάθειες του με προορατικό χάρισμα, με θειες αποκαλύψεις και νοερά προσευχή Στα γόνατα του οσίου κατέφυγαν για ευλογία, μεταξύ άλλων, και τρεις νεομάρτυρες της εποχής: ο Νικόδημος, που μαρτύρησε την 11/7/1722 (Ελβασάν), ο Ρωμανός ο Καρπενησιώτης και ο Παχώμιος ο Ρώσος (7/5/1730).

Ησυχαστής

Ο Ακάκιος διαφύλαξε ανόθευτη την παράδοση των ησυχαστών του 14ου αιώνα Μαξίμου Καυσοκαλύβη, Νήφωνος Ερημίτου και Νείλου Μυροβλύτου. Ιδιαίτερα δε του Γρηγορίου του Παλαμά, υπέρμαχου της ορθόδοξης θεολογίας και της πνευματικής ησυχαστικής αγιορείτικης παράδοσης. Ησυχαστής και ο Ακάκιος, δεν παρέβλεπε και τα προβλήματα του κοινωνικού συνόλου, ιδιαιτέρως τα προβλήματα των πολυπληθών επισκεπτών του. Ο βιογράφος του σημειώνει ότι δεν έλειπαν ποτέ ξένοι και ο καθένας έπαιρνε την ωφέλεια του. Παρότι ήταν αγράμματος, κατά κόσμων, αναγίγνωσκε με μεγάλη κατανόηση και δύσκολα βιβλία, τόσο που κανένα ρητό της Αγίας Γραφής δεν του διέφευγε.

Ο βιογράφος του οσίου π. Ιωάννης Καυσοκαλυβίτης, που καθόταν συχνά έξω από το κελί του Ακάκιου, προσθέτει: «Όταν προσηύχετο, εκ μεν του στόματος αυτού δεν ηκούετο ουδέ η ελαχίστη φωνή, αλλ' έσωθεν της καρδίας του ηκούετο φωνή τις μετά στεναγμών άρρητος, θαυμάσια, γλυκύτατη και μελωδική. Και τούτο συνέβαινε καθ' όλην την νύκτα, διότι πάντοτε ηγρύπνει και προσηύχετο».

Η κοίμηση και τα οστά

Ανεχώρησε για τις «άνω μονές» τη 12η Απριλίου του 1730. Η μνήμη του οσίου, που συγκαταλέγεται μεταξύ των οσίων και θεοφόρων Πατέρων του Αγίου Ορούς, τιμάται στη Σκήτη των Καυσοκαλυβίων από όλους τους Πατέρες κάθε χρόνο την Κυριακή των Μυροφόρων. Το 1927 ο εφημέριος της Γόλιτσας και ο πρόεδρος της κοινότητας μετέβησαν στο Άγιον Όρος, όπου τους δόθηκε ο δεξιός βροχιών του οσίου Ακακίου, και στις 23/10 πραγματοποιήθηκε η ανακομιδή στην πατρίδα του. Σύσσωμος ο λαός του χωριού υποδέχθηκε τον άγιο του με συγκίνηση και με αισθήματα κατανυκτικής χαράς. Η Γόλιτσα της Καρδίτσας, γενέτειρα του οσίου μετονομάστηκε κοινότητα Αγίου Ακακίου. Ο όσιος εορτάζεται στην ιδιαίτερη πατρίδα του κάθε χρόνο την Πέμπτη της Διακαινησίμου, επειδή η 12η Απριλίου συμπίπτει συνήθως την περίοδο νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

"κυριακάτικη δημοκρατία"

Ο Ακάκιος (που ήταν...Ονούφριος) και τα....μακαρόνια που έγιναν 100 ετών!

Η πιο πετυχημένη ίσως διαφήμιση διά χειρός ενός κρητικού, του Ηλία Κουμετάκη

Του Κ.Μανετάκη

"Ακάκιε μην ξεχάσεις τα μακαρόνια να είναι Μίσκο!"

Ίσως η πιο αγαπημένη διαφήμιση των παιδικών μας χρόνων. Μια εικόνα απλή, από μια Ελλάδα της δεκαετίας του ΄50 ή και του ΄60 τότε που για τα μεγάλα ταξίδια στα ορεινά και μη χωριά και  για να κατέβουν οι άνθρωποι στην Χώρα έπαιρναν ...το γαϊδουράκι. Κι έφερνα λογής λογής πράγματα από την πρωτεύουσα . Πως θα μπορούσαν λοιπόν  να ξεφύγουν …τα μακαρόνια μέσα σε πλαστικό ή νάιλον πακέτο πια και, όχι τόσο χειροποίητα όπως μέχρι τότε όλοι έφτιαχναν σαν ένα « δώρο» θεόσταλτο από την αγορά των χιλιάδων πραγμάτων;

Αλήθεια υπήρξε ποτέ αυτή η φιγούρα του Ακάκιου ή είναι μόνο ένα δημιούργημα ενός πολύ έξυπνου διαφημιστή;

Είναι μια ιστορία που ξεκινάει σχεδόν 100 χρόνια πριν…

Δημιουργός του πρωτότυπου αυτού σκίτσου ήταν ο Ηλίας Κουμετάκης. Ο πατέρας του Ηλία Κουμετάκη, ήταν Κρητικός. Η μητέρα του , γνήσια Κερκυραία, η Τζούλια Αυγούστη. Ο Ηλίας γεννήθηκε στο Αργοστόλι το 1889, όπου ο πατέρας του υπηρετούσε ως αξιωματικός της Χωροφυλακής. Δεν τον γνωρίζει ποτέ, αφού πεθαίνει πριν ακόμα α γεννηθεί και εφτά χρόνια αργότερα χάνει και την μάννα του. Τον μεγαλώνει μια θεία του στην Κέρκυρα. Ο χαρακτήρας του διαμορφώνεται ανάλογα με τα παιδικά του βιώματα και γίνεται ένας άνθρωπος που του αρέσει η μοναξιά και το κλείσιμο στον εαυτό του. Είναι γεμάτος « φοβίες » για πολλά πράγματα ιδίως για αρρώστιες και η σχολαστικότητά του σε σχέση με την καθαριότητα,  μοναδική.

Το ταλέντο του αναδείχτηκε ακόμα από τα μαθητικά του χρόνια όταν ακόμα στο σχολέιο του σκίτσαρε συχνά τους καθηγητές  του. Το 1910 πήγε στρατιώτης.Η στρατιωτική του θητεία,λόγω των Βαλκανικών πολέμων κρατά μέχρι το 1914.Αποφασίζει ότι για να εξασκήσει την ικανότητα του σαν σκιτσογράφος θα πρέπει να μετακομίσει στην Αθήνα. Αλλά τα έσοδα είναι πενιχρά και έτσι η ανάγκη στο να μπορεί να ζήσει τον οδηγεί, το 1915 στον διορισμό του σαν υπάλληλο στη Εθνική Τράπεζα.Τα πρώτα χρόνια στην Κ’ερκυρα σκιτσογραφεί καθώς  και για την για την "Κερκυραϊκή Ανθολογία" το περιοδικό της "Συντροφιάς των Εννιά"-Ειρ.Δενδρινού,Κων.Θεοτόκη,Κ.Χατζόπουλου,Λ/Πορφύρας,Νίκος Λευθεριώτης κ.ά..

Αρχικά ο μοναχός με το γαϊδουράκι ονομαζόταν Ονούφριος και είχε σχεδιαστεί για να διαφημίσει τα τσιγάρα Γιαννουκάκη. Το σχέδιο υπογράφεται από τον ίδιο με χρονολογία 1915. Σύμφωνα μάλιστα με την «ιστορία του Ελληνικού τσιγάρου» (Ε.Λ.Ι.Α, 1998) αλλά και μ’ ένα αφιέρωμα του Άρη Μαλανδράκη (για τις ελληνικές διαφημίσεις στο «Ε» της «Ελευθεροτυπίας»), η ακριβής ατάκα ήταν «και μην ξεχάσεις Ονούφριε, τα σιγάρα να είναι Γιαννουκάκη»! Η διαφήμιση για τα γνωστά μακαρόνια στήθηκε αρκετά αργότερα, γύρω στο ’30. Στην αρχή εν αγνοία του ίδιου του δημιουργού της. Αργότερα λένε πως υπήρξε κάποια επικοινωνία με τον σκιτσογράφο και η εταιρεία γνώριζε τον «πατέρα» αυτής της μεγάλης διαφήμισης. Εξάλλου,ο Φώτης Μιχαηλίδης και ο Μίνως Κωνσταντίνης, δυο πρόσφυγες από τη Σμύρνη, το 1927  στήνουν ένα εργαστήρι παρασκευής ζυμαρικών στον Πειραιά  και βαφτίζουν την εταιρία MISKO, από τα αρχικά των επιθέτων τους, αρκετα αργότερα δηλαδή από την ημερομηνία της πρωτότυπης εικόνας του μοναχού Ονούφριου που μετονομάστηκε σε Ακάκιο από τους ιδρυτές της νέας εταιρείας.

Πραγματικό ντοκουμέντο, η ιδιόχειρη σημείωση του Κουμετάκη πάνω στην εικόνα της διαφήμισης: «Κακότεχνη αντιγραφή του σκίτσου μου για τα σιγαρέτα Γιαννουκάκη ». Και μάλιστα γραμμένη σε δελτάριο της εταιρίας που του είχε αποσταλεί στο σπίτι όπου έμενε περίπου μέχρι το 1970, στην Καλλιθέα.

Κι ίσως εδώ να αξίζει για αποκατάσταση μιας αλήθειας να παραθέσουμε την συνέντευξη στον Soloup, της Αγγελικής Κουμετάκη, της κόρης του αρχικού και πραγματικού σκιτσογράφου ,  στο περιοδικό «Γαλέρα» #35 τον Αύγουστο του 2008 γιατί πολλά έχουν ειπωθεί για την ιστορία του Ακάκιου και μια βόλτα στο διαδίκτυο ίσως παραπλανήσει τους περισσότερους :

«…- Κυρία Κουμετάκη, πείτε μας τι μνήμες έχετε απ’ αυτό το σκίτσο;

Κουμετάκη : Την ιστορία του ΜΙΣΚΟ και του Ακάκιου την έχω κατευθείαν από το σπίτι μου. Από τις διηγήσεις του πατέρα μου και της μητέρας μου. Ο πατέρας μου είχε φυλάξει πάρα πολλά από τα σκίτσα του σε εφημερίδες, σε περιοδικά και από αλλού. Τις διαφημίσεις τις είχε μόνο σε σχέδιο. Είχε κάνει πάρα πολλές διαφημίσεις στον «Γιαννουκάκη –Πρωτόπαπα». Και υπάρχουν όλες στο βιβλίο που τις είχε κολλήσει σε προσχέδια. Την ιστορία του Ακάκιου εκτός από την οικογένεια, την άκουσα και από τον Πατρίκιο, τον παλιό δημοσιογράφο και διευθυντή- αν δεν κάνω λάθος- της «Ελευθερίας», και από άλλους. Ο ίδιος ο Κουμετάκης αποδέχτηκε σιωπηρά την χρησιμοποίησή της σε δεύτερη φάση από τον ΜΙΣΚΟ τον οποίο δεν τον ρώτησε γι αυτό.

Η πρωτότυπη γελοιογραφία πότε περίπου έγινε;

Κουμετάκη : Είναι του ‘15. (Ο Κουμετάκης) μάλιστα, είχε περάσει δυο φάσεις σκίτσου. Στην πρώτη εποχή, ήταν επηρεασμένος από την Γαλλική γελοιογραφία. Έχω βρει κι ένα σωρό γαλλικά περιοδικά που ασφαλώς συνέβαλαν κάπως στην γραμμή του, και αυτό κράτησε μέχρι περίπου το 1920, 1922. Από ένα σημείο και ύστερα, γίνεται πιο «Ρωμιός». Κάνει τους ανθρώπους λιγότερο κομψούς, πιο καθημερινούς… Οπότε, η γελοιογραφία του ΜΙΣΚΟ ανήκει ουσιαστικά στην πρώτη γενιά, του ’15. Σ’ αυτήν την γραμμή.

Η πρωτότυπη ατάκα, πως ήταν; Έχω διαβάσει ότι αρχικά ο μοναχός δεν λεγόταν Ακάκιος. Ήταν ο...Ονούφριος;

Κουμετάκη : Νομίζω! «Ονούφριε, τα τσιγάρα να είναι Γιαννουκάκη»... Αυτό μπήκε και στο λεύκωμα του «σκιτσογράφου Κουμετάκη» που έβγαλε το ΕΛΙΑ με τον Σταύρο Πετσόπουλο της «Άγρας». Και υπάρχει υποσημείωση η οποία βέβαια αγνοήθηκε.

Από κει και πέρα πειστήριο για την ιστορία είναι αυτό το χαρτί που έστειλε η ΜΙΣΚΟ, το οποίο αυτό θα είναι πριν το ’70, όσο καιρό ζούσε ακόμα στην Καλλιθέα. Και όταν πήγε (σε άλλο σπίτι στη) Φερών, τον επισκέφτηκε ο τότε ιδιοκτήτης της ΜΙΣΚΟ φέρνοντάς του μάλιστα ένα κιβώτιο …μακαρόνια! Αυτό δεν έγινε τυχαία. Τον πήρε ένας φίλος του μπαμπά, δικηγόρος, και του είπε, ξέρετε η διαφήμισή σας ήταν έργο του Κουμετάκη . Αυτός, πήγε στο σπίτι του στη Φερών με ένα κιβώτιο μακαρόνια, τον φίλησε και τον κάλεσε σε μία κρουαζιέρα...

Αυτό πότε περίπου έγινε;

Κουμετάκη : Το ..’72, κάπου εκεί. Τώρα βγήκε και το βιβλίο (της ΜΙΣΚΟ) και είχε καλή υποδοχή από τον τύπο. Έγραψαν δυο –τρεις εφημερίδες με πολύ κέφι για το βιβλίο και την διαφήμιση η οποία θεωρείται η πιο μακροχρόνια.

Δημοφιλής, επιτυχημένη…

Κουμετάκη : Ακριβώς.. Έχει γίνει σλόγκαν.

Κι έχει καταγραφεί σε γελοιογραφίες ,σε κείμενα…

Κουμετάκη : Ναι! Την έχω δει σε πάρα πολλές γελοιογραφίες σχετικά με άλλα πράγματα, αλλά τελικά καμία εφημερίδα δεν ανέφερε , ακόμα κι εκεί που ξέρανε, για τον πρώτο σκιτσογράφο.

Ξέρετε, ψάχνοντας στο internet δεν βρήκα καμία αναφορά σύνδεση του Κουμετάκη με τον Ακάκιο.

Κουμετάκη : Στο βιβλίο της ΜΙΣΚΟ δεν υπάρχει. Στο βιβλίο του Κουμετάκη, υπάρχει.Γι αυτό κι εγώ ενοχλήθηκα. Δεν θα έβλαπτε για μένα την ΜΙΣΚΟ να αναφερόταν. Δεν έχουμε φυσικά κανέναν απολύτως (οικονομικό) ενδιαφέρον. Αυτό θα ήταν φαιδρό, θα ήταν παράλογο.

Μάλιστα βρήκα αναφορές ότι υπήρχε ο πράγματι ο Ακάκιος. Διάβασα ακόμα ότι ζει ακόμα ένας ανιψιός του συνονόματος, επίσης μοναχός …

Κουμετάκη : Αυτά είναι παραμύθια. Γιατί από το ’15 που έκανε τη γελοιογραφία μέχρι τώρα πάει πάρα πολύ μακριά για να βρούμε τον Ακάκιο. Βεβαίως μπορεί να υπάρχουν πολλοί Ακάκιοι και πολλοί ανιψιοί Ακάκιοι. Δεν σημαίνει αυτό ότι έχει σχέση με το σκίτσο. Αυτό είναι αστείο.

Το σκίτσο της διαφήμισης με τα μακαρόνια πότε εμφανίστηκε πρώτη φορά;

Κουμετάκη : Νομίζω γύρω στο ‘30 . Το γράφει και το βιβλίο.Ξέρετε, ο Κουμετάκης ήταν ένας πολύ αξιοπρεπής άνθρωπος.. Τα πρώτα χρόνια στο «ημερολόγιο του Σκώκου» δεν είχε πάρει ποτέ χρήματα. Ήταν άλλης κατηγορίας άνθρωπος, πολύ ρομαντικός, των βιβλίων. Δεν θα κυνηγούσε τη δεκάρα τότε. Ούτε και την φήμη του αργότερα…»

ΠΗΓΕΣ:

corfu-museum.gr

cartoonists.gr

«O σκιτσογράφος Ηλίας Κουμετάκης» («Άγρα»/ Ε.Λ.Ι.Α.,1998),

http://www.cretalive.gr/history/view/o-akakios-pou-htan...onoufrios-kai-ta....makaronia-eginan-100-etwn/181532