Παπαδιαμάντης: Δυο άγνωστα πασχαλινά άρθρα του 1887

Παπαδιαμάντης: Δυο άγνωστα πασχαλινά άρθρα

Γράφει ο  Φώτης Δημητρακόπουλος

Δημοσιεύθηκαν πριν από 128 χρόνια, το 1887 και έμειναν εκτός φιλολογικής βιβλιογραφίας

Στην εφημερίδα Ακρόπολις, τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1887, από 29 Μαρτίου έως 5 Απριλίου, δημοσιεύεται σειρά θρησκευτικών άρθρων, αβιβλιογράφητων, δύο εκ των οποίων φέρουν την υπογραφή Μ. (=Μωραϊτίδης) και άλλα δύο την υπογραφή Π.   (=Παπαδιαμάντης).   Το   θέμα αυτό   αποτελεί  μέρος της εργασίας «Ο Μωραϊτίδης και η θρησκευτική αρθρογραφία. Έλεγχος της Ακροπόλεως, 1883-1908» με έρευνα της μαθήτρια του, φιλολόγου, Σοφίας Μπόρα.

Από τη σειρά αυτή είχε αναδημοσιεύθει στην Καθημερινή 21. 4.1992 το άρθρο για την Μεγάλη Παρασκευή που έχει τίτλο «Η μεγάλη ημέρα του χριστιανισμού».

Το δεύτερο παπαδιαμαντικό άρθρο της σειράς αυτής, με τον τίτλο «Παραμονή»,   δημοσιεύτηκε  στην εφημερίδα "Ακροπολις" το Σάββατο, 4 Απριλίου 1887. Στην ίδια εφημερίδα, την  Πέμπτη 23 Απριλίου 1887, δημοσιεύτηκε ένα επίσης άγνωστο θρησκευτικό άρθρο του Παπαδιαμάντη με τον τίτλο «Αγιος Γεώργιος ο μεγαλομάρτυς» και την υπογραφή Π. (=Παπαδιαμάντης).

Φαίνεται  περίεργο,   τελικώς  όμως δεν είναι, το γεγονός ότι και σήμερα ακόμη εντοπίζουμε άγνωστα κείμενα του Παπαδιαμάντη. Εν γένει, στην καθαυτό φιλολογική μελέτη του Παπαδιαμάντη δεν έχει γίνει σχεδόν τίποτε. Ισχύει κι εδώ η γενική παρατήρηση ότι στη Νεοελληνική Φιλολογία υπεραφθονούν οι αναλύσεις, αναγνώσεις, προσεγγίσεις κ.λπ., ερήμην της σοβαρής φιλολογικής έρευνας. Στην παπαδιαμαντική φιλολογία αυτό το σύμπτωμα έχει πάρει διαστάσεις νεοπλάσματος.

Τα άρθρα αναδημοσιεύονται εδώ, για πρώτη φορά, με την ορθογραφία του πρωτοτύπου.

 Ο Άγιος Γεώργιος. Εικόνα των αρχών του 18ον αιώνα, διαστάσεων 64X51,5X2 εκ. Μουσείο Αντιβουνιώτισσας Κέρκυρα. (Από το βιβλίο του Παναγιώτη Α. Βοκοτόπουλου «Εικούς της Κέρκυρας» - Έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης. Αθήνα 1990).

Άγιος Γεώργιος ο Μεγαλομάρτυς

Οι πλείστοι των αναγνωστών της «Ακροπόλεως» θα αγνοώσι το κατά τον Άγιον Γεώργιον τον μεγαλομάρτυρα, ου την μνήμην εορτάζει σήμερον η εκκλησία. Και τούτο βεβαίως δεν προέρχεται τόσον εκ της χαλαρώσεως του παρ' ημίν θρησκευτικού αισθήματος, όσον εκ της ελλείψεως πάσης προσπάθειας εκ μέρους των αποτελούντων τον κλήρον και την Εκκλησίαν της Ελλάδος, όπως ή διά της εκδόσεως καταλλήλων βιβλίων και εγχειριδίων, ή και διά της από του άμβωνος διδασκαλίας, καταστήσωσι γνωστάς τας πράξεις και τον βίον των διασημότερων τουλάχιστον αγίων εις το χριστεπώνυμον πλήρωμα. Νομίζομεν δε, ότι ουδέν προλέγομεν το απίθανον, εάν ισχυρισθώμεν ότι και σήμερον, ουδείς ιεροκήρυξ εν ουδενί ναώ της πρωτευούσης θέλει ποιήσει ανάλυσιν του βίου και των πράξεων του Αγίου Γεωργίου.

Τούτου ένεκεν, δεν κρίνομεν περιττόν να παράσχωμεν ενταύθα σημειώσεις τινάς περί του αγίου τούτου, ας εκ του προχείρου ηδυνήθημεν να αρυσθώμεν. Ο Αγιος Γεώργιος ήν Μικρασιάτης. Καππαδόκης την πατρίδα εξ οικογενείας δε ευγενέστατης και λίαν ευπόρου. Έζη επί της βασιλείας του Διοκλητιανού, κατά τας τελευταίας δεκαετηρίδας του τρίτου αιώνος· είχεν υπηρετήσει εις τον ρωμαϊκόν στρατόν και είχε προαχθή εις το αξίωμα του κόμητος.

Όταν ο Διοκλητιανός εκήρυξε τον δέκατον και τελευταίον κατά των Χριστιανών διωγμόν, ει δε μη προσκυνούντες τα είδωλα ήρχισαν να φονεύωνται σωρηδόν, άνευ οίκτου και επιεικείας, ο Άγιος Γεώργιος πρωτεύων μεταξύ των Χριστιανών κατοίκων των χωρών εκείνων, ηρνήθη να εξομώση τον Χριστιανισμόν και λα-τρεύση τα είδωλα συγκρατών ούτω διά του παραδείγματος του πολλάς χιλιάδας επτοημένων Χριστιανών εις την πίστιν διότι οι μικροί ακολουθούσι πάντοτε το παράδειγμα και ισχυρών Χριστιανών ανθίστατο κατά των διωκτών της πίστεως και υφίστατο το μαρτύριον, οι περί αυτόν μικρότεροι και εις την πενεστέραν τάξιν ανήκοντες ενισχύοντο εις την αντίστασιν και ενέμενον εις την πίστιν μέχρι του μαρτυρίου· όταν τουναντίον οι μεγάλρι εσώζοντο προσκυνούντες τα είδωλα, κατά φυσικόν τον λόγον και οι μικροί από δειλίαν απεθαρρύνοντο και κατά το πλείστον, αν ουχί άπαντες, τους εμιμούντο.

Δια τούτο ουδόλως παράδοξον, εάν αι καταδιώξεις και τα βασανιστήρια, άτινα υπό των ρωμαϊκών αρχών υπέρ της χριστιανικής πίστεως υπέστη ο Αγ. Γεώργιος, συνετέλεσαν τότε, ου μόνον εις το να συγκρατήσωσιν εις τον χριστιανισμόν χιλιάδας πιστών, αλλά και εθνικούς ακόμη να φέρωσιν εις επίγνωσιν της αληθείας.

Ο άγιος Γεώργιος μετά τοσαύτης καρτερίας και ανδρείας υπέστη τα βασανιστήρια, ώστε ενώ πας άλλος εις την θέσιν του θα επέθνησκεν, αυτός έμεινε σώος και υγιής, χλευάζων εκείνους, οίτινες δια τοιούτων άνανδρων μέσων προσεπάθησαν να κλονίσωσι τας θρησκευτικός πεποιθήσεις του.

Πολλά θαύματα αναφέρονται υπό των συναξαριστών, ως εκτελεσθέντα υπ' αυτού κατά την περίοδον ταύτην της δοκιμασίας· εκ τούτων αναφέρομεν το εξής, ως ενέχόν τι το επιβλητικώτερον και μάλλον χαράκτηριστικόν.

Μίαν ημέραν ο άγιος, εισελθών εις ναόν ειδώλων, παρόντος πολλού πλήθους λαού, απευθύνθη προς εν των εκεί ξοάνων και είπε:

«Λάβε ανθρωπίνην φωνήν και ειπέ εις τους ανθρώπους τούτους» εάν τα είδωλα εισί θεοί και αξίζωσι να λατρεύωνται». Εις την διαταγήν του αγίου, το λίθινον ξόανον έλαβε αμέσως λαλιάν ανθρώπου και ωμολόγησεν, ότι τα είδωλα είνε ανάξια λατρείας και ότι μόνος ο Ιησούς είναι ο αληθής θεός. Συν ταις λέξεσι ταύταις, άπαντα τα αγάλματα του ναού πεσόντα αυτομάτως συνετρίβησαν, όλος δε ο εκεί συνηθροισμένος κόσμος επίστευσεν εις Χριστόν.

Επί τέλους, η κυβέρνησις του αυτοκράτορος Διοκλητιανού, βλέπουσα πόσον επιζήμιος τη ήτο η περαιτέρω παράτασις της ζωής του αγίου, διέταξε την αποκεφάλισιν αυτού.

Ούτως, ο άγιος Γεώργιος εμαρτύρησεν αποτμηθείς την κεφαλήν διά ξίφους. Έκτοτε δε η εκκλησία, επί έτη πλείονα των χιλίων εξακοσίων, δεν επαύσατο εορτάζουσα την μνήμην του εκάστην 23ην Απριλίου.   

Π.

Παραμονή

Ουδεμίαν θα έλεγεν υπερβολήν ο ισχυριζόμενος, ότι, σχεδόν πάντοτε, πραγματική εορτή καταντά να γίνη η παραμονή εορτής τίνος. Το τοιούτον, εάν αληθεύη κατά το μάλλον ή ήττον και διά τας άλλας πάνδημους θρησκευτικάς εορτάς του ενιαυτού, διά το Πάσχα όμως είνε αναμφισβήτητος πραγματικότης. Κατά την παραμονήν, η εν ταις αγοραίς τοις οψοπωλείοις και τοις εμπορικοίς καταστήμασι κίνησις και ζωηρότης ανέρχεται εις το ζενίθ αυτής, η δ' εορτάσιμος παρασκευή των παντοπωλείων, κρεοπωλείων, κηροπωλείων κ.λπ. ως και η συρροή εύθυμου πληθύος ανθρώπων παντός φύλου και πάσης ηλικίας, σπευδόντων να ποιήσωσι τας προμηθείας αυτών διά της αύριον την μεγάλην ημέραν, προσδίδουσιν εις την πόλιν αληθούς πανηγύρεως όψιν.

Αλλά δεν είνε μόνον τούτο· η πανήγυρις δεν προορίζεται μόνον εις τας αγοράς και τας οδούς της πόλεως· εντός των οικιών υπάρχει άλλη πανήγυρις, άλλη χαρά, άλλη ζωηρότης, μικρότερων μεν διαστάσεων, γλυκύτερα όμως, και αναμφισβητήτως μείζον ενέχουσα το θέλγητρον.

Εις τας πενεστέρας οικογενείας, ένθα δεν εισέρχεται το κρέας τοσούτο συχνά κατά το επίλοιπον διάστημα του ενιαυτού -και αίτινες, καθ' ό στερούμενοι της μορφώσεως και του πολιτισμού των ευπορωτέρων τάξεων, ενήστευσαν καθ' όλην την τεσσαρακοστήν -εις τας πενεστέρας, λέγω, οικογενείας, είνε απερίγραπτος η χαρά των τε μικρών και των μεγάλων, διά τον αμνόν και τα άλλα πολυτελή εδέσματα, τα ετοιμαζόμενα διά την αύριον υπό της μητρός.

Αλλά και παρά ταις ευπόροις οικογενείαις και παρ' αυταίς έτι ταις αριστοκρατικαίς, η χαρά και η ζωηρότης δεν είνε ελάσσονες. Και παρ' αυταίς η μαμά εγείρεται ολίγον ενωρίτερον του συνήθους, και αφίνουσα δι' ολίγας ώρας ήσυχον την καμαριέρα της, καταδέχεται να επισκεφθή το μαγειρείον και να δώση διαταγάς και οδηγίας περί της αύριον εις την μαγείρισσάν της· τινές μάλιστα προβαίνουσι και μέχρι της αυταπαρνήσεως του να παραμείνωσιν εν τω μαγειρείω όπως επιβλέψωσι την εκτέλεσιν των διαταγών των. Επί μίαν ημέραν λησμονείται η τουαλέττα, η δε κυρία της αριστοκρατίας αποδίδεται εις την οικογένειαν και εις τα τέκνα της, όπως και η πτωχότερα γυνή του λαού.

Αλλ' εκτός της οικογενειακής ταύτης χαράς και ευδαιμονίας, αι εύποροι δέσποιναι, αι υπό της μοίρας ευνοηθείσαι θνηταί, απολαύσουσι και ετέρας ευδαιμονίας, ήτις, τοσούτο μάλλον είνε υψηλότερα, καθ' όσον αποκλειστικόν αυτών τυγχάνει προνόμιον, των πτωχότερων μη δυναμένων ποτέ να την απολαύσωσιν. Η ευδαιμονία αύτη συνίσταται εις το βοηθείν κατά τας αγίας ταύτας ημέρας, απόρους οικογενείας, φυλακισμένους, ασθενείς, ορφανά και χήρας και παρέχειν εις τα ηδικημένα ταύτα όντα μικρόν μέρος της πλημμυρούσης τας εαυτών οικίας ευπορίας και αφθονίας.

Ολα ταύτα γίνονται κατά την παραμονήν· ενώ κατά την ημέραν του Πάσχα, η απόλαυσις, περιοριζόμενη εις μόνον σχεδόν τον στόμαχον, καταντά αρκούντως μονότονος, η δε ημέρα, μέχρι της ώρας του εσπερινού, παρέρχεται σχεδόν εν σιγή. Αλλά, μήπως μόνον διά τας εορτάς συμβαίνει τούτο; Μήπως εις απάσας τας ευτυχίας μας, εις απάσας τας χαράς μας, εις απάσας εκείνος τα στιγμάς ών την έλευσιν μετά πόθου προσδοκώμεν και χάριν των οποίων από μακρού χρόνου παρασκευαζόμεθα, το αυτό δεν συμβαίνει; Ποσάκις δεν μας συνέβη, αφού τύχωμεν του αγαθού, το οποίον επί μακρόν χρόνον εποθήσομεν, να αισθανθώμεν, ότι πράγματι ευδαίμονες ήσαν δι' ημάς μόναι αι βραχείαι στιγμαί, αι προηγηθείσαι της απολαύσεως αυτού;

Πρεσβύται και νέοι, παιδιά και μητέρες, γυναίκες και άνδρες, ας χαρώμεν σήμερον εν τω μέσω της γενικής ζωηρότητας, των προετοιμασιών, και των βελασμάτων των πασχαλινών αμνών. Ας χαρώμεν διότι και η σήμερον και η αύριον θα παρέλθωσι, και ημείς πάλιν, ως οι μεγάλοι αμαρτωλοί του ελληνικού ταρτάρου, θα επα-ναρχίσωμεν κυλίοντες τον λίθον μας επί του όρους της ζωής! 
Π.