Ένα ταξίδι στη Σελήνη που άλλαξε την ζωή μας

Το διακριτικό σήμα του προγράμματος

Ένα ταξίδι στη Σελήνη που άλλαξε την ζωή μας

ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟΛΛΩΝ

Το πρόγραμμα Απόλλων (αγγλ. Apollo program, γνωστό και σαν Project Apollo) ήταν το τρίτο επανδρωμένο διαστημικό πρόγραμμα της NASA. Σκοπός του ήταν η επανδρωμένη εξερεύνηση της Σελήνης. Ο στόχος αυτός εκπληρώθηκε όταν οι αστροναύτες Νηλ Άρμστρονγκ και Buzz Aldrin, μέλη του Απόλλων 11, προσσελήνωσαν την σεληνάκατο τους στις 20 Ιουλίου 1969 και έγιναν οι πρώτοι άνθρωποι στην ιστορία που περπάτησαν στην επιφάνεια της Σελήνης και ενός άλλου ουράνιου σώματος γενικότερα. Ακολούθησαν άλλες πέντε αποστολές ανθρώπων στην Σελήνη, με τελευταία το Απόλλων 17 που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 1972. Συνολικά 12 αστροναύτες περπάτησαν στο Φεγγάρι.

Το πρόγραμμα επέτυχε σημαντικές πρωτιές στην εξερεύνηση του διαστήματος. Η ανάπτυξη του ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, την περίοδο που στάλθηκαν στο διάστημα οι πρώτοι κοσμοναύτες και αστροναύτες. Η πρόοδος που επιτελέσθηκε σε διάστημα μικρότερο μιας δεκαετίας είναι ενδεικτική της ιλιγγιώδους εξέλιξης της αστροναυτικής την περίοδο εκείνη. Το πρόγραμμα είναι το μόνο μέχρι σήμερα που έστειλε ανθρώπους πέρα από την περιγήινη τροχιά, με πρώτη αποστολή που το επέτυχε αυτό το Απόλλων 8. Είναι το μόνο που έστειλε μέχρι σήμερα ανθρώπους στην επιφάνεια άλλου ουράνιου σώματος. Χάρη στις αποστολές Απόλλων επιστράφηκαν στην Γη σημαντικές ποσότητες δειγμάτων σεληνιακού υλικού. Η υλοποίηση ενός τόσο δύσκολου εγχειρήματος έφερε επανάσταση στην υλικοτεχνική υποδομή για την εξερεύνηση του διαστήματος καθώς και σε πληθώρα τεχνολογικών και επιστημονικών τομέων όπως η πυραυλική, οι τηλεπικοινωνίες, η πληροφορική και τα ηλεκτρονικά συστήματα.

Τα επιτεύγματα αυτά ήταν αποτέλεσμα επίπονης και συστηματικής συλλογικής προσπάθειας: πριν την ιστορική πτήση του Απόλλων 11 είχαν προηγηθεί μη επανδρωμένες αποστολές σε περιγήινη τροχιά (Απόλλων 4, Απόλλων 5, Απόλλων 6), επανδρωμένες αποστολές σε περιγήινη τροχιά (Απόλλων 7 και Απόλλων 9), αποστολή γύρω από την Σελήνη (Απόλλων 8 και πρόβα της τελικής προσσελήνωσης (Απόλλων 10). Το όλο εγχείρημα είχε κινδύνους και ανάληψη ρίσκου: το τριμελές πλήρωμα του Απόλλων 1 σκοτώθηκε σε ατύχημα σε δοκιμές στο έδαφος, ενώ το πλήρωμα του Απόλλων 13 διεσώθη οριακά μετά από βλάβη που παρουσιάσθηκε κατά την διάρκεια του ταξιδιού τους στην Σελήνη. Το πρόγραμμα βασίσθηκε εν πολλοίς στην τεχνογνωσία και στην εμπειρία που είχε συγκεντρωθεί από τα δύο προηγούμενα επανδρωμένα προγράμματα της NASA, τα Mercury και Gemini. Πολλοί από τους αστροναύτες προέρχονταν από τα προγράμματα αυτά. Η αποστολή θα ήταν αδύνατη χωρίς την δημιουργία μιας νέας σειράς πυραύλων πολύ μεγάλης μεταφορικής ικανότητας, της σειράς Saturn. Ο βαρύτερος εξ' αυτών ο Saturn V είναι ο ισχυρότερος πύραυλος μέχρι σήμερα, με την πιθανή εξαίρεση του Σοβιετικού "Ενέργεια" που ήταν όμως πολύ μεταγενέστερος.

Το Απόλλων ξεκίνησε το 1961 και τερματίσθηκε το 1972, αν και υπήρχε πρόβλεψη και υλικό για αποστολή και άλλων επανδρωμένων διαστημοπλοίων στο Φεγγάρι που ακυρώθηκαν τελικά λόγω περικοπών. Το επιπλέον υλικό αξιοποιήθηκε στα πλαίσια του Apollo Applications Program για την δημιουργία και υποστήριξη του πρώτου αμερικανικού διαστημικού σταθμού, του Skylab.

https://el.wikipedia.org/wiki/Απόλλων_(διαστημικό_πρόγραμμα)

Το πλήρωμα του Απόλλων 11, της πρώτης αποστολής που έστειλε ανθρώπους στην Σελήνη. 

      Από αριστερά στα δεξιά: Νηλ Άρμστρονγκ, Michael Collins και Buzz Aldrin

Ένα ταξίδι που άλλαξε τη ζωή μας

Της Διονυσίας Βορίδη

Με το «τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα» που πραγματοποίησε την 21η Ιουλίου 1969 ο Νιλ Αρμστρονγκ πατώντας στη Σελήνη, δεν γύρισε μόνο μια σελίδα από τις πλέον σημαντικές των ανθρώπινων κατακτήσεων. Τόσα χρόνια μετά, η αποστολή του Apollo 11 σηματοδοτεί ακόμα το άνοιγμα οριζόντων στο επιστημονικό πεδίο, ανακαλύψεων που αποδείχθηκαν χρήσιμες και καθοριστικές για τους κατοίκους της Γης. Σαρανταέξι χρόνια πριν, σε κάθε γωνιά του πλανήτη μας, οι άνθρωποι που σαν μαγεμένοι παρακολουθούσαν από τηλεοράσεως την καταγραφή του επιτεύγματος, αδυνατούσαν να φανταστούν τον αντίκτυπο που θα είχε στη ζωή τους η κατάκτηση της Σελήνης, από τους Αρμστρονγκ, Μπαζ Ολντριν και Μάικλ Κόλινς. Ένα μικρό δείγμα τεχνολογικών εφαρμογών εκείνης της αποστολής, που μετεξελίχθηκαν αργότερα από την επιστήμη και υιοθετήθηκαν στη συνέχεια στην καθημερινότητά μας, καθιστά την 46ή επέτειο από την ημέρα που ο άνθρωπος πάτησε στο φεγγάρι, υπόθεση όλων μας.

Ιατρική: Οι μαγνητικοί και αξονικοί τομογράφοι που σήμερα σώζουν ζωές, μέσω της έγκαιρης διάγνωσης ασθενειών, τεχνολογικά είναι απότοκοι συσκευών που ανέπτυξε η NASA για να λαμβάνει ευκρινέστερες διαστημικές φωτογραφίες. Αλλά και οι συσκευές αιμοκάθαρσης δημιουργήθηκαν με βάση τεχνολογία που ανέπτυξε η NASA για τον καθαρισμό τοξικών αποβλήτων. Και όχι μόνο: ακόμα και τα ασύρματα τρυπάνια που χρησιμοποιούνται στα χειρουργεία, κατασκευάστηκαν αρχικώς από τη NASA για να διευκολύνουν τους αστροναύτες στις εργασίες που απαιτούσαν υψηλή ακρίβεια.

 Το διακριτικό σήμα του "Απόλλων 11"

Κατοικία: Οι ανιχνευτές καπνού, που σήμερα χρησιμοποιούνται ευρέως σε γραφεία και σπίτια έχοντας σημαντικό ρόλο στη διάσωση ανθρώπων από πυρκαγιές, είναι μετεξέλιξη της τεχνολογίας που αναπτύχθηκε το 1970 από τη NASA αποκλειστικά για το διαστημικό εργαστήριο. Τα μονωτικά υλικά που κατασκευάστηκαν για να προστατεύουν τους αστροναύτες και τα εργαλεία τους από τη θερμότητα και την ακτινοβολία, σήμερα χρησιμοποιούνται για τη μόνωση των κτιρίων. Και τα συστήματα αποστείρωσης νερού που χρησιμοποιήθηκαν στο πρόγραμμα Apollo βρήκαν εφαρμογές ακόμα και στα οικιακά δίκτυα υδροδότησης.

Ένδυση - υπόδηση: Ακόμα και τα… αθλητικά παπούτσια κέρδισαν από το πρόγραμμα Apollo. Τεχνολογία από την κατασκευή των διαστημικών στολών και ιδιαίτερα αυτή της απορρόφησης κραδασμών, που εφαρμόστηκε αρχικά στο πρόγραμμα Apollo, έχει υιοθετηθεί από το σύνολο των κατασκευαστών αθλητικών παπουτσιών. Επίσης οι στολές των αστροναυτών, και ειδικότερα το σύστημα ψύξης που διέθεταν και επέτρεπε στους ταξιδιώτες του διαστήματος να νιώθουν άνετα, χρησιμοποιούνται σήμερα για την κατασκευή στολών οδηγών αγώνων ταχύτητας αυτοκινήτων, εργατών ναυπηγείων, αλλά και για ειδικές στολές ατόμων που πάσχουν από ορισμένες ασθένειες που προκαλούν κακή «θερμορύθμιση» του σώματος. Μετά την πυρκαγιά που στάθηκε μοιραία για τρεις αστροναύτες κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικού διαστημικού προγράμματος, η NASA δημιούργησε υφάσματα άφλεκτα τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για τις στολές των αστροναυτών, βρίσκοντας εφαρμογή και στα διαστημικά οχήματα. Αυτά τα ίδια υλικά σήμερα χρησιμοποιούνται από πυροσβέστες, στρατιώτες κ.λπ.

Περιβάλλον: Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή των στολών των αστροναυτών του προγράμματος Apollo, μεταξύ άλλων θεωρείται σήμερα ένα καλό οικοδομικό υλικό και μάλιστα ιδιαίτερα φιλικό προς το περιβάλλον. Οι ίνες από fiberglass, με επικάλυψη Teflon, δημιουργούν ένα είδος μόνιμου «στέγαστρου», με χαμηλό κόστος, που επιτρέπει να περνά το φως και εξοικονομεί ενέργεια.

Το παρασκήνιο της ιστορικής αποστολής

Του Κώστα Δεληγιαννη

Από την εποχή που ο Νιλ Αρμστρονγκ με τον Μπαζ Ολντριν και τον Μάικλ Κόλινς πραγματοποίησαν εκείνο το «τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα», εκατοντάδες ντοκιμαντέρ και βιβλία -αλλά και αναρίθμητα άρθρα σε εφημερίδες και εκπομπές σε τηλεοπτικούς σταθμούς από όλο τον κόσμο- περιέγραψαν τον άθλο της διαστημικής αποστολής. Λίγοι γνωρίζουν ή θυμούνται μικρά παραλειπόμενα και ευτράπελα συνδεδεμένα με την ιστορική αποστολή. Ας δούμε μερικά από αυτά:

- H 16η Ιουλίου 1969 έμεινε στην ιστορία ως η ημερομηνία απογείωσης του Apollo 11. Τότε, όμως, η NASA δεν απέκλειε το ενδεχόμενο το διαστημόπλοιο να εκραγεί κατά την εκτόξευση, με αποτέλεσμα μεγάλα θραύσματα να εκσφενδονιστούν σε ακτίνα 5 χιλιομέτρων. Γι' αυτό, η εξέδρα των επισήμων βρισκόταν σε απόσταση ασφαλείας, δηλαδή 5,5 χιλιόμετρα μακριά από την εξέδρα εκτόξευσης.

- Οι κίνδυνοι, βέβαια, δεν περιορίζονταν μόνο στην απογείωση· οι επιστήμονες εκτιμούσαν πως η πτήση ίσως κατέληγε σε τραγωδία για δεκάδες λόγους. Γι' αυτό και το επιτελείο του Ρίτσαρντ Νίξον είχε φροντίσει να πάρει τα μέτρα του, προετοιμάζοντας για τον Αμερικανό πρόεδρο κι έναν εφεδρικό... επικήδειο λόγο.

- Με τα σημερινά δεδομένα, η αποστολή στη Σελήνη πραγματοποιήθηκε με «πρωτόγονα» μέσα - ακόμη και ως προς τα «συστήματα» με τα οποία οι αστροναύτες ικανοποιούσαν τις βιολογικές τους ανάγκες. Έτσι, τουλάχιστον ένας αστροναύτης χρησιμοποίησε καθ' όλη τη διάρκεια του ταξιδιού αντιδιαρροϊκά φάρμακα για να αποφύγει την «πρόσθετη» ταλαιπωρία.

- Αν στο Διάστημα δεν χωράνε οι πολιτικές ιδεολογίες, δεν χωράνε και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις. Αυτό τουλάχιστον πίστευε η άθεη Madalyn Murray O'Hair, η οποία είχε μηνύσει τη NASA επειδή οι αστροναύτες της προγενέστερης αποστολής Apollo 8 απήγγειλαν εν πτήσει αποσπάσματα από τη Βίβλο. Πέρασαν χρόνια προτού ο Μπαζ Ολντριν αποκαλύψει πως, όταν προσεδαφίστηκε το σκάφος που τους μετέφερε, προσευχήθηκε.

- Οι ειδικοί συμφωνούν πως η πιο επικίνδυνη φάση της αποστολής ήταν η προσεδάφιση: με τους ελιγμούς που αναγκάστηκε να πραγματοποιήσει ο Αρμστρονγκ (ώστε η σεληνάκατος να μη βρεθεί πάνω σε βράχους), το διαστημόπλοιο... λίγο έλειψε να μείνει από καύσιμα.

- Το «μικρό βήμα για τον άνθρωπο» που πραγματοποίησε ο Αρμστρονγκ -ο πρώτος που πάτησε στο φεγγάρι- δεν ήταν τελικά και τόσο μικρό: το τελικό σκαλί απείχε 1,2 μέτρα από την επιφάνεια της Σελήνης, επειδή η σεληνάκατος είχε προσεδαφιστεί πολύ ομαλά και οι αναρτήσεις της δεν είχαν συμπιεστεί καθόλου.

- Τι τους δυσκόλεψε περισσότερο στη βόλτα τους στη Σελήνη; Να στερεώσουν την αστερόεσσα. Παρόλο που οι επιστήμονες προέβλεπαν πως το σεληνιακό έδαφος θα ήταν μαλακό, οι αστροναύτες ανακάλυψαν πως η Σελήνη καλύπτεται από ένα μικρό στρώμα σκόνης, κάτω από το οποίο υπάρχει σκληρός βράχος. Ετσι, ο ιστός της σημαίας στερεώθηκε σε βάθος λίγων εκατοστών - κάτι που σήμαινε ότι θα έπρεπε να προσέχουν μήπως κατά λάθος τη ρίξουν.

- Εκτός από τα διάφορα τεχνικά προβλήματα, η NASA είχε να αντιμετωπίσει την προσπάθεια αρκετών επιχειρήσεων να συνδέσουν την κατάκτηση του Διαστήματος με κάποιο από τα προϊόντα τους. Άλλωστε, η διαστημική υπηρεσία την είχε ήδη «πατήσει» με γνωστό αναψυκτικό το οποίο χρησιμοποιούσαν οι αστροναύτες στα διαστημικά προγράμματα Gemini και Apollo - γεγονός που, όπως είναι φυσικό, δεν άφησε ανεκμετάλλευτο η εταιρεία που το παρασκεύαζε. Έτσι, η NASA αρνιόταν για χρόνια να επιβεβαιώσει από ποια αλυσίδα καταστημάτων είχε προμηθευτεί τη σημαία που οι Αρμστρονγκ και Ολντριν τοποθέτησαν στη Σελήνη.

- Τα τρία μέλη της αποστολής δεν έπαψαν ποτέ να αντιμετωπίζονται σαν ινδάλματα από τους συμπατριώτες τους - κάποιες φορές, μάλιστα, με τρόπο που ταιριάζει σε αστέρες του Χόλιγουντ παρά σε αστροναύτες. Ακόμη και το 2005, μία τούφα από τα μαλλιά του ανθρώπου που πάτησε πρώτος στο φεγγάρι κόστιζε ούτε λίγο ούτε πολύ 3.000 δολάρια. Αυτό ήταν το ποσό που εισέπραξε ένας κουρέας πουλώντας τις τρίχες του Αρμστρονγκ σε κάποιον συλλέκτη, ποσό που αναγκάστηκε να δωρίσει τελικά σε φιλανθρωπικό ίδρυμα μετά τη μήνυση του... ιδιοκτήτη τους.

- Ο Αρμστρονγκ έχει σταματήσει τα τελευταία χρόνια να δίνει αυτόγραφα, όταν αντιλήφθηκε ότι στο eBay ακόμη και η υπογραφή του σε ένα απλό κομμάτι χαρτί μπορεί να πουληθεί έως και 1.000 δολάρια.

- Στον αντίποδα, κάποιοι υποστηρίζουν ότι η συγκεκριμένη πτήση δεν έγινε ποτέ, και πως η «κατάκτηση» της Σελήνης στην πραγματικότητα πραγματοποιήθηκε με άκρα μυστικότητα σε… κινηματογραφικό στούντιο στη Αριζόνα. Ενας από τους «αρχιερείς» αυτών των θεωριών, ο σκηνοθέτης Μπαρτ Σίμπρελ, το 2002, κατηγόρησε δημόσια τον Ολντριν ότι είναι «δειλός, ψεύτης και κλέφτης». Η αντίδραση του Ολντριν; Μία γροθιά στο πρόσωπο.

Θα αργήσει πολύ η επιστροφή στη Σελήνη

Αν έως σήμερα μόλις 12 αστροναύτες έχουν περπατήσει στη Σελήνη, το κρίσιμο ερώτημα είναι πότε θα υπάρξει και… 13ος. Σε μόλις 11 χρόνια, θα απαντούσαν κατηγορηματικά μέχρι πριν από λίγο καιρό οι περισσότεροι ειδικοί, λαμβάνοντας υπόψη τη δέσμευση του Τζορτζ Μπους πριν από μία ενδεκαετία. Τότε, ο Αμερικανός πρόεδρος είχε εξαγγείλει πως το 2020 η διαστημική υπηρεσία θα επιστρέψει στον φυσικό δορυφόρο της Γης, ξεκινώντας μία σειρά από επανδρωμένες αποστολές οι οποίες θα σηματοδοτήσουν τη «μόνιμη παρουσία» πλέον του ανθρώπου στο φεγγάρι, αφού ένας από τους στόχους τους θα είναι να εγκαταστήσουν τις απαραίτητες υποδομές για την πρώτη σεληνιακή βάση. Σύμφωνα άλλωστε με αυτό το σενάριο, το φεγγάρι θα αποτελέσει το «προκεχωρημένο φυλάκιο» της διαστημικής υπηρεσίας, ώστε να οργανώσει ακόμη μακρινότερες αποστολές προς τον Αρη.

Σήμερα, πάντως, δεν είναι λίγοι αυτοί που αμφισβητούν το κατά πόσο η NASA θα προχωρήσει με τα βήματα και τις χρονικές προθεσμίες, που είχε καθορίσει ο απελθών πρόεδρος. Και αυτό όχι μόνο γιατί ο τωρινός Αμερικανός ηγέτης θεωρείται λιγότερο φιλόδοξος από τον προκάτοχό του όσον αφορά την κατάκτηση του Διαστήματος, αλλά και επειδή στην παρούσα οικονομική κρίση μάλλον θεωρείται πολυτέλεια να δαπανηθούν 35 δισ. δολάρια για να κατασκευαστούν ένα νέο διαστημόπλοιο, μία καινούργια σεληνάκατος και η επόμενη γενιά προωθητικών πυραύλων. Μία λύση που διαφαίνεται στον ορίζοντα είναι η αναθεώρηση των σχεδίων ώστε να χρησιμοποιηθεί ένα μεγάλο μέρος του εξοπλισμού που ήδη υπάρχει, ώστε να μειωθεί δραστικά το κόστος του αμερικανικού διαστημικού προγράμματος που θα φέρει τις ΗΠΑ πίσω στη Σελήνη.

Το πλήρωμα του Apollo 11 όταν, στις 24 Ιουλίου 1969 έχει πλέον ήδη επιστρέψει στον πλανήτη Γη και, δικαίως, απολαμβάνει υποδοχής ηρώων αλλά ….και προσωρινή καραντίνα.

Άλλωστε, σε αντίθεση με ό,τι ίσχυε τη δεκαετία του '60 (όταν υλοποιήθηκε το πρόγραμμα Apollo), η Αμερική σήμερα δεν έχει να ανταγωνισθεί κάποια αντίπαλη υπερδύναμη, η οποία να συγκεντρώνει πολλές ελπίδες να στείλει πρώτη δικούς της αστροναύτες στο φεγγάρι. Από τις υπόλοιπες χώρες που διαθέτουν σήμερα διαστημική τεχνογνωσία -τη Ρωσία, την Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία και την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία- μόνον οι τρεις πρώτες έχουν δηλώσει ρητά πως βλέπουν θετικά το ενδεχόμενο μιας επανδρωμένης πτήσης στη Σελήνη. Και από αυτές, μόνο ίσως στην περίπτωση της Κίνας το πολιτικό γόητρο θα μπορούσε να αντισταθμίσει ως κίνητρο τις τεράστιες οικονομικές επενδύσεις που θα σήμαινε ένα τέτοιο εγχείρημα.

http://www.kathimerini.gr/364313/article/epikairothta/kosmos/ena-ta3idi-poy-alla3e-th-zwh-mas

http://www.kathimerini.gr/364388/article/epikairothta/kosmos/to-paraskhnio-ths-istorikhs-apostolhs

http://www.kathimerini.gr/364336/article/epikairothta/kosmos/8a-arghsei-poly-h-epistrofh-sth-selhnh