Η ιστορία των "ριάλιτι"

SEXBOX

ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΑΝΤΕΧΟΥΝ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

Η ιστορία των "ριάλιτι"

στην παγκοσμία τηλεοπτική πραγματικότητα

Στους χαλεπούς καιρούς που ζούμε, μοιάζει λογικό κάποια από τα προϊόντα ή τα "υποπροϊόντα" της τηλεοπτικής παραγωγής να ασκούν γοητεία σε σημαντικό μέρος της αποκαλούμενης κοινής γνώμης. "Το ριάλιτι σόου" έχει μπει για τα καλά στην καθημερινότητα του σύγχρονου τηλεθεατή, αν και στη μακρόχρονη πορεία του πέρασε από "σαράντα κύματα" και γνώρισε συχνά την απόρριψη και την αποτυχία.

Γράφει ο Κ.ΧΑΛΒΑΤΖΑΚΗΣ

 Το γεγονός ότι οι παραγωγές αυτές καταφέρνουν να επανέρχονται στο προσκήνιο εδώ και δεκαετίες, δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο από το -συχνά- χαμηλό κόστος ή την περιέργεια του κοινού. Τα ριάλιτι έχουν δείξει μια αντοχή στον χρόνο, ώστε να είναι αντικείμενα μελέτης από κοινωνιολόγους, ψυχολόγους, επικοινωνιολόγους και άλλες κατηγορίες επιστημόνων. Ένα από τα βασικά "ατού" τους είναι ο τρόπος με τον οποίο απεικονίζουν μια εικονική πραγματικότητα, δημιουργώντας συνθήκες προσδοκιών σε άτομα ή ομάδες πληθυσμού, που επιθυμούν διακαώς τη δημοσιότητα ή πιστεύουν ότι μέσω των παραγωγών αυτών θα μπορέσουν να δημιουργήσουν ιδανικές συνθήκες.

Η "ΓΕΝΕΣΙΟΥΡΓΌΣ" ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ΄40

Το "παράθυρο της κρεβατοκάμαρας" ή η "κλειδαρότρυπα του σαλονιού" έχει μακρά ιστορία. Ο πρώτος διδάξας ήταν το ραδιόφωνο. Το 1947, όταν ο κόσμος μετά μια καταστροφική παγκόσμια σύρραξη αναζητούσε στιγμές ξεγνοιασιάς και "οάσεις" διασκέδασης, το Κρυφό μικρόφωνο (Candid microphone) έκανε με επιτυχία το ντεμπούτο του στα αμερικανικά ερτζιανά, χαρίζοντας γέλιο από τα παθήματα των άλλων. Ήταν, φυσικά, η εποχή της αθωότητας.

Το τι θα επακολουθούσε δεν θα το διανοείτο ούτε το πλέον ευφάνταστο μυαλό, όταν ένα χρόνο μετά η -τηλεοπτική πλέον- Κρυφή κάμερα τοϋ Άλαν Φαντ θα σημείωνε τρομερή επιτυχία, θέτοντας ουσιαστικά τις βάσεις για τα ριάλιτι στη μικρή οθόνη. Οι Αμερικανοί έσκαγαν στα γέλια και στη συνέχεια οι κάτοικοι άλλων χωρών, ανυποψίαστοι, για τον Μεγάλο αδελφό... Μάλιστα, στα χρόνια της αθωότητας και οι συμμετέχοντες εν αγνοία τους στο παιχνίδι της κάμερας, ελαφρά τη καρδία, διασκέδαζαν με την αμηχανία και τα παθήματα τους μπροστά στη στημένη κάμερα. Εάν τους έλεγε κανείς ότι επίγονοι τους θα υποβάλλονταν ακόμη και σε μαρτύρια για να γίνουν συγκυριακά γνωστοί ή να "πατήσουν" σκαλί για επαγγελματική καταξίωση, είναι σίγουρο ότι θα γέλαγαν με την καρδιά τους ή θα θεωρούσαν "τρελό" όποιον έβγαζε παρόμοιους χρησμούς.

Η "ΑΡΕΝΑ" ΤΗΣ ΜΑΤΑΙΟΔΟΞΙΑΣ

Έφτανε μια "σπίθα" για να πάρει φωτιά το βραδύκαυστο φιτίλι της "ευφάνταστης δημιουργίας". Χρήμα, τηλεθέαση, δόξα... Πολλά τα υπέρ στη "ζυγαριά" ενός Μέσου άπληστου και αδηφάγου. Το 1950 το παιχνίδι... βάρυνε. Η αθώα κρυμμένη κάμερα, που απλώς κατέγραφε κωμικές καταστάσεις, πέρασε στη φάση της ενηλικίωσης: δρομολόγησε πλέον την παραγωγή προγραμμάτων που θα έδιναν τροφή σε στημένες καταστάσεις, που θα ικανοποιούσαν ένστικτα όχι και τόσο ευγενή. Σε δίκτυο πλέον με κρυφές κάμερες η παραγωγή Truth or Consequences -σε ελεύθερη μετάφραση Αλήθεια ή συνέπειες- του 1950 θέτει τις βάσεις για τον Ορό της αλήθειας και άλλα τηλεοπτικά υποπροϊόντα, που γέμισαν τις επόμενες δεκαετίες τις απανταχού μικρές οθόνες. Λίγους μήνες αργότερα, βγήκαν στο φως άλλες παραγωγές, του τύπου Who am Ι (Ποιος είμαι!), What's My Line, I've Got a Secret (1952), To Tell the Truth (1956) κ,ο.κ... Πλέον στα στούντιο υπήρχαν πραγματικοί άνθρωποι που υποτίθεται ότι εξιστορούσαν πραγματικά γεγονότα ή "άνοιγαν την ψυχή τους" στο κοινό. Όπως έχει καταγραφεί από τους μελετητές της εποχής, η ματαιοδοξία κυρίεψε ακόμη και τον δικαστή που πάντρεψε τη διάσημη ηθοποιό Μέριλιν Μονρόε με τον επιφανή συγγραφέα Άρθουρ Μίλερ.

ΤΟ ΡΙΑΛΙΤΙ  ΩΣ "ΑΝΤΙΔΟΤΟ"

Η δεκαετία του '60 ήταν μια σκληρή περίοδος. Μετά την ευφορία της ειρήνης, ο κόσμος προσγειώνεται στην αμείλικτη πραγματικότητα. Έννοιες, όπως ελευθερία, δημοκρατία, συμμετοχή, άρνηση σε θεωρούμενα ηθικά ανώτερα δόγματα, σεξουαλική απελευθέρωση, αντίσταση στη βία των όπλων, πιάνουν απροετοίμαστες ακόμη και τις κυβερνητικές ελίτ και εισχωρούν βαθιά σε ευρύτερα στρώματα της νεολαίας. Οι ιδέες οδηγούν σε εξεγέρσεις. Οι "εγκέφαλοι" των ριάλιτι δεν ησυχάζουν. Πρέπει να πουλήσουν.

Πρέπει να "ξυπνήσουν" το αδηφάγο τηλεοπτικό κοινό. Εκπομπές του είδους γειώνουν την πραγματικότητα και τα μηνύματα της με ιστορίες ναρκωτικών και σεξουαλικής "απελευθέρωσης" κ,ο.κ., κάνοντας την να φαντάζει ως σκιάχτρο με τραγελαφικά επεισόδια ζωής στα μάτια ανθρώπων που καταλάβαιναν πολύ, λίγο ή καθόλου τις κοινωνικές καταστάσεις.

ΟΙ "ΚΛΕΙΔΑΡΟΤΡΥΠΕΣ" ΣΤΟ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΑΣΥΛΟ

'Τομή" αποτέλεσε, πάντως, στις αρχές του 1970 το ριάλιτι "Μια αμερικανική οικογένεια". Οι κάμερες έδειχναν στο κοινό μια μέση αμερικανική οικογένεια στην καθημερινή ζωή της. Το κινηματογραφικό έργο Τρούμαν σόου αποτυπώνει με φρικιαστικό τρόπο τη σκληρή εισβολή της κάμερας στον ιδιωτικό βίο, παραβιάζοντας κάθε έννοια δικαίου. Επίγονοι της εκπομπής αυτής υπήρξαν πολλοί, μέχρι και στην Ινδία. Η απαξίωση δεν είχε όρια. Ένα από τα πολύ χαρακτηριστικά επεισόδια του απαράδεκτου "πραγματισμού" της εποχής ήταν η διά της τηλεοπτικής οδού απόφαση ζευγαριού για διαζύγιο, αφήνοντας σε κατάσταση σοκ τον γιο τους. Εν ολίγοις, η δεκαετία "σφραγίστηκε" από ριάλιτι που είχαν εν πολλοίς τη γεύση σαπουνόπερας, η οποία άφησε σε πολλούς, ακόμη και από τους πρωταγωνιστές, αλλά κυρίως στο κοινό ανεξίτηλες πληγές. Παράλληλα, προλείαναν το έδαφος για περαιτέρω δόσεις ανθρωποφαγίας, με την επίκληση της ψυχαγωγίας...

"ΌΛΑ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟ"

Η "σπορά ζιζανίων" των προηγούμενων χρόνων αποδίδει τα μέγιστα στις επόμενες δεκαετίες. Μετά τις αρχές της δεκαετίας του '80, η απληστία των εταιριών παραγωγής, η δίψα των καναλιών για νούμερα τηλεθέασης και ο εθισμός μεγάλων μερίδων του τηλεοπτικού κοινού επιτρέπουν μεγαλύτερες "συγκινήσεις". Οι παίκτες στα ριάλιτι, επίσης, διαφοροποιούνται. Οι κοινωνικές συνθήκες αλλάζουν, το lifestyle λαμβάνει και λαϊκό χρώμα, οι πασαρέλες και οι πίστες φαίνονται κοντά σε κάποιους που δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν ό,τι μέσο μπορεί να τους οδηγήσει στο "όνειρο". Οι δισταγμοί παραμερίζονται. Οι όροι του παιχνιδιού γίνονται πιο... επαγγελματικοί. Διαπρέπουν οι σκληροί, καταβυθίζονται οι πιο αδύνατοι. Ο νόμος της ζούγκλας κυριαρχεί στα πλατό. Ούτε ο αυτοεξευτελισμός βάζει κάποια όρια. Όλα επιτρέπονται όταν το εμπόρευμα βρίσκεται στον πάγκο.

Η άνθηση στις δεκαετίες του '80 και του '90 επιτρέπει μεγαλεπήβολα σχέδια με σχετικά μικρό κόστος. Το 2000 ο Μεγάλος αδελφός, άλλως Big Brother, θα ταράξει τα νερά, θα προκαλέσει συγκρούσεις, θα υμνηθεί και θα απαξιωθεί. Οι πρωταγωνιστές του -και οι εγχώριοι- θα νιώσουν για λίγο τη γλυκιά γεύση της δημοσιότητας και στη συνέχεια θα χαθούν στη λήθη του κοινού. Το αδιάκριτο τηλεοπτικό "μάτι" θα αναζητήσει και άλλες διεξόδους. Περιπέτεια, ανθρώπινη δυστυχία, πάθη, μίσος, έρωτες. Από βουκολικές καταστάσεις μέχρι επικίνδυνα παιχνίδια. Παραδείγματος χάριν, θα μπουν στη ζωή μας ριάλιτι όπως το Survivor. To κυνηγητό της "επαγγελματικής σταδιοδρομίας" θα το κατευθύνουν οι εγκέφαλοι άλλων παιχνιδιών ταλέντων και ειδικών δεξιοτήτων. Και το παζλ θα δέσει με τον κυνισμό παραγωγών που εκμεταλλεύονται τις ανθρώπινες αδυναμίες, τον πόνο, την άγνοια και την αφέλεια ή τη βουλιμία για δημοσιότητα και χρήμα. "Η φτήνια φέρνει τον παρά" στις συγκεκριμένες περιπτώσεις, με μόνους που ψάχνουν μόνες, αγρότες που αναζητούν συμβίες για να οδηγήσουν τα τρακτέρ ακούγοντας τη μελωδία της ευτυχίας, μαγείρους που βρίζουν και τα κονομούν, αρχιτέκτονες που γκρεμίζουν σπίτια και φτιάχνουν ζεστές φωλιές, κριτές που οδηγούν στο ξεπέταγμα καλλιτεχνικές φύσεις και κάθε λογής καταφρονεμένους, που συνεισφέρουν στο "παγκάρι" τον οβολό τους για να επιζήσει το τηλεοπτικό μας στερέωμα.

ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗ/ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ