Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου

 Πώς φτάσαμε στην 4η Αυγούστου

Ο δρόμος για τη βασιλομεταξική δικτατορία άνοιξε με την επιστροφή του Γεωργίου Β' στον θρόνο μετά το νόθο δημοψήφισμα που διενήργησε η δικτατορία του Γ. Κονδύλη στις 3 Νοεμβρίου 1935. Το κατασκευασμένο αποτέλεσμα έδωσε: 97,88% υπέρ της βασιλευομένης δημοκρατίας και μόνο 2,12% υπέρ της δημοκρατίας.

του Κώστα Μανετάκη

Έχει ενδιαφέρον να δει κανένας τι έχει γραφτεί από τους υποστηρικτές του Ιωάννη Μεταξά για το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Έχουν καλλιεργήσει ένα μύθο του ανθρώπου που ανέπτυξε την Ελλάδα, αναγέννησε τη...δημοκρατία και προσπάθησε να εμπνεύσει τους νέους! Αλλά τίποτα πιο...σκληρό από την ίδια την ιστορία που ο ίδιος ο Μεταξάς ήξερε ότι θα τον αντιμετωπίσει όπως του άξιζε...
Ας δούμε όμως πως αυτός ο πανέξυπνος στρατιωτικός και φανατικός βασιλικός-απέναντι στον Βενιζέλο- κατάφερε να γίνει πρωθυπουργός και αργότερα δικτάτωρ...
  Ο Ιωάννης Μεταξάς έγινε πρωθυπουργός τον Απρίλιο του 1936 εξαιτίας διαφόρων γεγονότων. Και εισηγήθηκε στον βασιλιά Γεώργιο Β' στις 4 Αυγούστου 1936 την κήρυξη του στρατιωτικού νόμου, την επιβολή δικτατορίας, η οποία με τις μοναρχικές ευλογίες θα εξελιχθεί γρήγορα σε ένα στυγνό φασιστικό καθεστώς . Ο ίδιος βασιλιάς συνδέθηκε και με την άρνηση στον Μουσολίνι για να μπει στην Ελλάδα, την φυγή στην Κρήτη και το εξωτερικό, αλλά και το ήμισυ του Εμφυλίου Πολέμου.

Στην εισήγησή του προς τον Γεώργιο, ο Μεταξάς έγραφε ότι «η χώρα ευρίσκεται εις έκρυθμον κατάστασιν και εις τας παραμονάς ανατρεπτικής στασιαστικής κινήσεως» και σημείωνε ότι «η κατάστασις αυτή προέρχεται εκ της οσημέραι ογκουμένης κομμουνιστικής προπαγάνδας (...)

“Ηδη ο κομμουνισμός, επωφελούμενος και της πολιτικής αναρχίας την οποίαν εδημιούργησαν αι αθεράπευτοι έριδες των πολυάριθμων αναρχουμένων πολιτικών κομμάτων, καθώς επίσης επωφελούμενος και της αχαλινώτου δημαγωγικής και αποσυνθετικής αρθρογραφίας μεγίστης μερίδος του τύπου, επίστευσεν, ότι επέστη η στιγμή της ανατροπής του κοινωνικού καθεστώτος και της αποσυνθέσεως της ελληνικής κοινωνίας».

Παραποιούσε τα γεγονότα εμφανίζοντας την πανεργατική απεργία, που είχε κηρυχθεί για τις 5 Αυγούστου, ως «αρχήν εκδηλώσεως της στασιαστικής ταύτης ενεργείας».

Ο δρόμος για τη βασιλομεταξική δικτατορία άνοιξε με την επιστροφή του Γεωργίου Β' στον θρόνο μετά το νόθο δημοψήφισμα που διενήργησε η δικτατορία του Γ. Κονδύλη στις 3 Νοεμβρίου 1935. Το κατασκευασμένο αποτέλεσμα έδωσε: 97,88% υπέρ της βασιλευομένης δημοκρατίας και μόνο 2,12% υπέρ της δημοκρατίας.

Ο Γεώργιος επέστρεψε στις 26 Νοεμβρίου 1935 στην Ελλάδα, παραμέρισε τον Γ. Κονδύλη, διόρισε πρωθυπουργό τον καθηγητή Κων. Δεμερτζή και στις 17 Δεκεμβρίου προκηρύχθηκαν εκλογές για τις 26 Ιανουαρίου 1936 με το σύστημα της απλής αναλογικής.

Ο Γεώργιος Β' φοβόταν μήπως τα δημοκρατικά κόμματα πάρουν την απόλυτη πλειοψηφία στις εκλογές και αμφισβητηθεί το νόθο δημοψήφισμα με το οποίο επανήλθε στον θρόνο.


Ανοικτά κατά της Βουλής

Ο Ιωάννης Μεταξάς είχε έντονη απέχθεια προς τον κοινοβουλευτισμό και δεν το έκρυβε. Στο βιβλίο του «Η 4η Αυγούστου» ο Σπύρος Λιναρδάτος σημειώνει: «Είναι βέβαιο, ότι ο Μεταξάς από πολύν καιρό πριν σχεδίαζε την προσωπική του δικτατορία. Υπήρχε πλήθος λόγων και δηλώσεών του, όπου κηρύσσει την "χρεοκοπία του κοινοβουλευτισμού" και την "ανάγκη" να επιβληθεί δικτατορικό καθεστώς στη χώρα μας.

Στις 6 Ιανουαρίου 1934 σε συνέντευξή του προς την "Καθημερινή" καταλήγει ως εξής: "Συνεπώς δι' ημάς τους Ελληνες, το πρόβλημα δεν είναι πώς θα μείνωμεν εις τον κοινοβουλευτισμόν, αλλά διά ποίας θύρας θα εξέλθωμεν εξ αυτού. Διά της θύρας του Κομμουνισμού ή διά της θύρας του εθνικού κράτους;".

Στις 12 Ιανουαρίου δηλώνει στον πρωθυπουργό Π. Τσαλδάρη, ότι "θεωρεί τον κοινοβουλευτισμό εκπεσόντα και θα αγωνισθεί προς έξοδον εξ αυτόν. Στις 28 Μαρτίου επαναλαμβάνει την ίδια δήλωση στους αρχηγούς των άλλων κομμάτων. Στις 3 Οκτωβρίου στην ίδια τη Βουλή διακηρύσσει: "Αποκτήσαμεν την πεποίθησιν, την οποίαν και δημοσία εξεδηλώσαμεν, ότι η λύσις του πολυπλόκου ελληνικού πολιτικού και κοινωνικού προβλήματος ουδόλως δύναται να επιτευχθεί διά της συνεχίσεως εφαρμογής κοινοβουλευτικών μεθόδων"».

Την ίδια εποχή ο Γεώργιος Βλάχος έγραφε στην «Καθημερινή», ότι δυστυχώς η Ελλάδα δεν έχει έναν Χίτλερ ή έναν Μουσολίνι και «συμβούλευε» τον Γεώργιο «να τεθεί επικεφαλής μιας γενναίας, σκληρής και έξω του Συντάγματος και του νόμου προσπαθείας προς σωτηρίαν του τόπου» (άρθρο 19 Φεβρ. 1936) και σε άλλο άρθρο (στις 25 Φεβρ.) διεκήρυσσε: «Ή το Σύνταγμα θα φάγει τον τόπο, ή ο τόπος το Σύνταγμα».

Ο βασιλιάς Γεώργιος Β' σε εγκάρδια συνομιλία με τον εκλεκτό του Ιωάν. Μεταξά. Φαίνεται πως οι ανοικτά διατυπωμένες αντιδημοκρατικές απόψεις του πολιτικού -τις οποίες υλοποίησε με το παραπάνω όταν ήρθε στην εξουσία- συγκινούσαν τον γαλαζοαίματο...

Λίγες μέρες μετά τις εκλογές της 31ης Ιαν. 1936 πεθαίνει ο Γεώργιος Κονδύλης. Στις 13 Φεβρουαρίου ο Γεώργιος, καλεί σε σύσκεψη τους πολιτικούς αρχηγούς (Θ. Σοφούλη, Π. Τσαλδάρη, Ι. Μεταξά, Γ. Καφαντάρη, Αλ. Παπαναστασίου), παρουσία και του πρωθυπουργού Κων. Δεμερτζή.

Ο Σοφούλης προτείνει να γίνει πρώτα η εκλογή προέδρου της Βουλής και με βάση την «δεδηλωμένη» (από την ψηφοφορία) να ανατεθεί ο σχηματισμός κυβέρνησης.

Στις 21 Φεβρουαρίου το Παλλαϊκό Μέτωπο συμφωνεί (σύμφωνο Σοφούλη-Σκλάβαινα) να ψηφίσει ως πρόεδρο της Βουλής τον Σοφούλη, ώστε να σχηματισθεί κυβέρνηση από τους Φιλελεύθερους, η οποία να καταργήσει το «ιδιώνυμο», να χορηγήσει γενική αμνηστία και να διαλύσει τις φασιστικές οργανώσεις.

Στις 5 Μαρτίου ο Γεώργιος διορίζει τον ηττημένο των εκλογών Ιων. Μεταξά υπουργό Στρατιωτικών! Στις 6 Μαρτίου εκλέγεται πρόεδρος της Βουλής ο Θ. Σοφούλης, αλλά κυβέρνηση σχηματίζει και πάλι ο Κων. Δεμερτζής, διατηρώντας στο υπουργείο Στρατιωτικών τον Ιωάν. Μεταξά.

Στις 18 Μαρτίου πεθαίνει στο Παρίσι ο Ελ. Βενιζέλος. Ένας ακόμη θάνατος, εκείνος του πρωθυπουργού Κων. Δεμερτζή, στις 13 Απριλίου, ανοίγει το δρόμο στον Ιωάννη Μεταξά, τον οποίο πραξικοπηματικά ο Γεώργιος και παρά τις αντιδράσεις των κομμάτων διορίζει πρωθυπουργό και η νέα κυβέρνηση θα πάρει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή.

Οι εξελίξεις τους επόμενους μήνες είναι ραγδαίες: Τον Μάιο απεργιακές κινητοποιήσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία (στη Θεσσαλονίκη με νεκρούς και πολλούς τραυματίες) συγκλονίζουν τη χώρα. Ο θάνατος του Παν. Τσαλδάρη στις 17 Μαΐου ευνοεί τον Ιωάν. Μεταξά και ισχυροποιεί τη θέση του, αλλά τον Ιούλιο ο Θ. Σοφούλης και ο Ι. Θεοτόκης συμφώνησαν να σχηματίσουν κυβέρνηση, να λύσουν το αποτακτικό πρόβλημα και να αντιμετωπίσουν την κοινωνική αναταραχή με δημοκρατικά μέσα. Μετά τη συμφωνία το Κόμμα Φιλελευθέρων στις 28 Ιουλίου ανακοινώνει ότι αίρει την εμπιστοσύνη του προς την κυβέρνηση Μεταξά.

Ο Ιωάν. Μεταξάς δεν παραιτήθηκε: Το απόγευμα της 4ης Αυγούστου σε συνεννόηση με τον Γεώργιο Β', ο οποίος υπέγραψε τα σχετικά διατάγματα (για την αναστολή άρθρων του Συντάγματος και τη διάλυση της Βουλής), επέβαλε δικτατορία!

Ο δικτάτορας πλέον Ιωάν. Μεταξάς με αστυνομικά μέτρα, φυλακίσεις και εκτοπίσεις εξουδετέρωσε όλους τους πολιτικούς του αντιπάλους και με αναγκαστικό νόμο κατήργησε τα πολιτικά κόμματα.
 
http://www.cretalive.gr/history/view/pws-ftasame-sthn-4h-augoustou/182921 

Η 4η Αυγούστου, 

ο Μεταξάς και οι νέοι κάπηλοί του

Του Μιχαλη Ν. Κατσιγερα

Επέτειος σήμερα της 4ης Αυγούστου 1936 (και της άλλης, του 1789 βέβαια) και οι κάπηλοι του Ιωάννη Μεταξά βγήκαν στο μεϊντάνι να πουλήσουν την πραμάτεια τους.

Το καθεστώς που προέκυψε από το ανακτορικό πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου 1936 ασφαλώς δεν ήταν ολοκληρωτικό, όπως το χιτλερικό και το σταλινικό. Άλλωστε ολοκληρωτικό χαρακτήρα δεν είχε ούτε καν το φασιστικό κράτος του Μουσολίνι στο απόγειό του, κι ας ήταν αυτός ο ίδιος που είχε επινοήσει τον όρο stato totalitario. Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου ήταν μια συντηρητική δικτατορία του Βασιλέως Γεωργίου Β’. Η πολιτική διαχείρισή της είχε ανατεθεί στον παλαιόθεν αντικοινοβουλευτικό Μεταξά. Έναν στρατιωτικό ο οποίος, διαθέτοντας ως υπόβαθρο την παιδεία των μορφωμένων και ανοικτών στην Εσπερία Ελλήνων του μεταιχμίου του 19ου προς τον 20ό αιώνα ήταν προικισμένος με τον ρεαλισμό του επιτελικού αξιωματικού που τον είχε στερεώσει μέσα του η οδυνηρή επαλήθευση των αρνητικών εκτιμήσεών του για την τύχη της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Ακόμα, διέθετε οξύνοια πολιτική η οποία κατεφάνη το 1934 -και ενώ ακόμα τα σύννεφα του πολέμου δεν είχαν πυκνώσει πάνω από την Ευρώπη- με τη διατύπωση, από αυτόν τον δεδηλωμένο γερμανόφιλο, του δόγματος ότι η περιβαλλόμενη από θάλασσα και με χιλιάδες νησιά μεσογειακή Ελλάδα δεν θα ερχόταν σε αντίθεση με την τότε θαλασσοκράτειρα Μεγάλη Βρετανία. Μάλιστα έχοντας επίγνωση της σταθερά μικρής (περί το 3%) εκλογικής δύναμης του κομματιδίου του, των Ελευθεροφρόνων, κατάφερε, δύο χρόνια πριν από την διά της ψήφου της Βουλής ανάληψη της πρωθυπουργίας, να αναδειχθεί σε σημαντικό και πολιτικά υπολογίσιμο πλέον πόλο της πασχούσης από κρίση ηγεσίας Δεξιάς, ανοίγοντας σκληρό αρθρογραφικό πόλεμο από τις στήλες της «Καθημερινής» με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, για τις ευθύνες του στον Εθνικό Διχασμό, ο οποίος του απαντούσε από τις σελίδες του «Ελευθέρου Βήματος».

Η συντηρητική δικτατορία του Γεωργίου Β’

Ώστε λοιπόν ο Μεταξάς δεν ήταν ένας εξωθεσμικής προέλευσης δικτάτωρ, ούτε βεβαίως προερχόταν από έναν χώρο του τύπου της με έντονες κοινωνικές αναφορές γαλλικής επαναστατικής Δεξιάς, αν και παρά τις σπουδές του στη Γερμανία, φαίνεται πως η καλλιέργειά του ήταν περισσότερο γαλλική, αφού αν κανείς διατρέξει τον κατάλογο της βιβλιοθήκης του διαπιστώνει ότι τα γαλλικά βιβλία υπερτερούν σε αριθμό σαφώς των γερμανικών. Ήταν ένας συντηρητικός αντικοινοβουλευτικός ηγετικός παράγων προερχόμενος από τα σπλάχνα του αστικού καθεστώτος ο οποίος, καθώς μεταφορικά διψούσε -όπως ο ίδιος είχε γράψει παλαιότερα- για να πιει «ολίγον αίμα κοινοβουλευτικόν», ανέλαβε αυτός να καταστείλει το δυναμικά τότε αναπτυσσόμενο κομμουνιστικό κίνημα, στην αρχή υπό κοινοβουλευτικό καθεστώς με την αξιοποίηση του βενιζελικού ιδιωνύμου, και στη συνέχεια με το ανοιχτά αυταρχικό κράτος του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου το οποίο διέθετε, πριν καν ακόμα επιβληθεί, την υποστήριξη των μεγάλων τότε συγκροτημάτων του αστικού Τύπου. Βέβαια ως πραγματιστής πολιτικός περιόριζε τον αντικομμουνισμό του στο εσωτερικό της χώρας και δεν δίσταζε να καλύπτει πολιτικά και διπλωματικά, έναντι των αιτιάσεων του διεθνούς φασιστικού στρατοπέδου, εκείνους τους Έλληνες εφοπλιστές που τα καράβια τους μετέφεραν όπλα από την Σοβιετική Ένωση στους Δημοκρατικούς της Ισπανίας σπάζοντας το εμπάργκο.

Ο Μεταξάς γνώριζε πόσο επισφαλής σε σχέση με τις βουλές του ανθρώπου των Άγγλων, του Γεωργίου Β’, ήταν η θέση του ως πρωθυπουργού και αυτό καταφαίνεται σε αποκαλυπτικές εγγραφές στο «Προσωπικό του ημερολόγιο». Βεβαίως, προσπαθούσε να δημιουργήσει δικά του πολιτικά ερείσματα με τις συνεχείς του περιοδείες και τις δεκάδες δημόσιες ομιλίες του, γνωρίζοντας μέχρι πού μπορούσε να παίξει τα χαρτιά του.

Φασίζοντα στοιχεία

Από το αυταρχικό καθεστώς των Γεωργίου Β’ και Μεταξά δεν έλειπαν τα φασίζοντα στοιχεία. Άλλωστε τότε ακόμα, ο φασισμός και ο ναζισμός δεν είχαν ηττηθεί πολιτικά και στρατιωτικά και διατηρούσαν την αίγλη τους. Μάλιστα στην Ελλάδα, όπως και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η ερωτοτροπία με τον φασισμό δεν ήταν προνόμιο παραγόντων της Δεξιάς. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του βενιζελογενούς στρατηγού Νικολάου Πλαστήρα ο οποίος, πριν από την 4η Αυγούστου, δεν απέκρυπτε, αλλά ομολογούσε δημόσια την επιθυμία επιλογής δικτατορικών συνταγών για την αντιμετώπιση της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής κρίσης που μάστιζε την αποδυναμωμένη από ποικίλους κινηματίες Δημοκρατία του 1924. Αν και το καθεστώς της 4ης Αυγούστου δεν είχε αποτολμήσει τη συγκρότηση μονοκομματικού κράτους (εγχείρημα μάλλον απαγορευμένο γιατί θα είχε ως επακόλουθο, εκ των πραγμάτων, και την αποδυνάμωση της κυριάρχου μετά την παλινόρθωση βασιλικής εξουσίας), εν τούτοις είχε σχηματισθεί η Εθνική Οργάνωσις Νεολαίας με βασιλικό της αντίβαρο το υπό την εποπτεία του Διαδόχου Παύλου Σώμα Ελλήνων Προσκόπων. Στολές, λιλιά, παράτες και φασιστικοί χαιρετισμοί μικρών παιδιών που πολλά από αυτά στην Κατοχή άλλαξαν την τεντωμένη παλάμη με τη γροθιά καθώς είχαν περάσει, ωθούμενα από το αιματηρό ρεύμα των καιρών, από την ΕΟΝ στην ΕΠΟΝ. Αυτά όμως στην επιφάνεια. Στο βάθος, το καθεστώς, ως μονάδα του διεθνούς συστήματος, ήταν ένας κρίκος στο γεωπολιτικό σύμπλεγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, εν μέρει αδύναμος όσο ζούσε ο Μεταξάς και προσπαθούσε να ασκήσει μια πολιτική με επίφαση σχετικής ουδετερότητας, αλλά απολύτως δεδομένος μετά τον θάνατό του στις 28 Ιανουαρίου 1941.

Τρεις αποκαλυπτικές εγγραφές στο «Τετράδιο σκέψεων»

Στις 2 Ιανουαρίου, ο Μεταξάς, 22 ημέρες πριν πεθάνει, καταχωρίζει στο «Τετράδιο σκέψεών» του σε γλώσσα απλή, ζωντανή, τρεις διαδοχικές εγγραφές. Δύο λακωνικές, όπως οι αντίστοιχες του «Ημερολογίου» του και μία ασυνήθιστα (για τα χρόνια της πρωθυπουργίας του) εκτεταμένη.

Στην πρώτη, γράφει: «Μόνον ο κίνδυνος, ο μεγάλος, ο βαθύς, ο τρομερός, ανοίγει τα μάτια διάπλατα στην αλήθεια.» Η εγγραφή αυτή είναι προανάκρουσμα των όσων θα ακολουθήσουν.

Στην επόμενη, της ίδιας πάντα ημέρας, δίνει ξεκάθαρη την εικόνα που, μέσα από τις πολιτικές και στρατιωτικές δοκιμασίες του Έπους του ’40, έχει σχηματίσει για τους Άγγλους. Δεν τους χαρίζεται. Σημειώνει: «Οι Άγγλοι εμείνανε μόνοι στον αγώνα, ύστερα από το πέσιμο της Γαλλίας. Και έφθασαν δύο δάχτυλα από τον γκρεμνό. Και μόνο έτσι έγιναν καθαροί οι σκοποί τους. Μόνον έτσι έφυγεν η σκουριά από το μέταλλο που ήταν καμωμένοι.» Υπαινίσσεται εδώ το πείσμα και τη σκληρή αποφασιστικότητα της υπό τον Τσώρτσιλ ιθυνούσης βρετανικής τάξεως να μην αποδεχθεί διαπραγματεύσεις με την θριαμβεύουσα τότε Γερμανία, αλλά να την πολεμήσει μέχρι τέλους και να μην της επιτρέψει ποτέ να γίνει μεγάλη δύναμη πρώτης γραμμής, έστω και αν διαφαινόταν, ως συνεπακόλουθη η καταστροφή της Αυτοκρατορίας. Αυτά γράφει για τους Άγγλους ο Μεταξάς, ενώ ο ίδιος ως πρωθυπουργός υφίσταται τις ημέρες εκείνες αφόρητες πιέσεις να αποδεχθεί μια περιορισμένη ενίσχυση των μικρών εν Ελλάδι βρετανικών δυνάμεων. Και τούτο γιατί οι Βρετανοί -παρότι δεν τους περίσσευαν άνδρες και υλικό από το θέατρο πολέμου της Βορείου Αφρικής- ήθελαν να δείξουν στην ουδέτερη και αντικείμενο προσεταιρισμού Τουρκία, αλλά πρωτίστως και κυρίως στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, και ειδικότερα στο αμερικανικό Κογκρέσο, πως ενώ έχουν μείνει να πολεμούν μόνοι εναντίον του Άξονος, δεν εγκαταλείπουν τη μόνη μη καταλειφθείσα ακόμη εμπόλεμη ευρωπαϊκή χώρα τιμώντας τον ρόλο της Βρετανίας ως ηγέτιδος, που βεβαίως είχε ανάγκη την πολλαπλή υποστήριξη των μη εμπολέμων τότε Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Μεταξάς όμως επέμενε σε ισχυρή και επαρκή βρετανική παρουσία, καθώς ήταν σίγουρος πως δεν θα αργούσε η αναμενόμενη επέκταση του πολέμου στα Βαλκάνια και η προσβολή της Ελλάδας από τις γερμανικές δυνάμεις, ενώ η μικρή περαιτέρω ενίσχυση των βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα θα ήταν δώρον άδωρον και απλώς θα επέσπευδε την ανάληψη γερμανικής πολεμικής πρωτοβουλίας. Στις 18 Ιανουαρίου προβαίνει στην τελευταία διπλωματική του προσπάθεια. Επιδίδεται διακοίνωσή του προς την βρετανική κυβέρνηση στην οποία εισαγωγικά αναφέρεται: «Είμεθα αποφασισμένοι να αντιμετωπίσωμεν καθ’ οιονδήποτε τρόπον και με οιασδήποτε θυσίας ενδεχομένην γερμανικήν επίθεσιν, αλλ’ ουδόλως επιθυμούμεν να την προκαλέσωμεν, εκτός εάν η Μεγάλη Βρετανία θα ηδύνατο να μας παράσχει εις Μακεδονίαν την απαιτουμένην βοήθειαν. [...].»

Κατήγορος

Ο πόλεμος της Ιταλίας κατά της χώρας του και η στάση της Γερμανίας οδήγησαν τον ιδεολογικό «συνοδοιπόρο» των αντικομμουνιστικών δικτατοριών του Μεσοπολέμου Μεταξά να μετατραπεί σε κατήγορο του φασισμού και του ναζισμού και των ηγετών τους Μουσολίνι και Χίτλερ, χωρίς να αρνείται τη συγγένεια των καθεστώτων τους με το δικό του. Με ανοιχτά «τα μάτια διάπλατα στην αλήθεια» πλέον, εκείνη την Πέμπτη, 2 Ιανουαρίου 1941, του τελευταίου μήνα της ζωής του, και ενώ ήδη «από την φορά της Ιστορίας» έχει κερδίσει την δόξα, γράφει, μεταξύ άλλων: « [...] Στο ζήτημα της Ελλάδος, αποδείχτηκε η ψευτιά και των δύο. Πρώτα φυσικά του Μουσολίνι. Και δεύτερα του άλλου.» Ιδιαίτερα κατηγορεί τον Χίτλερ ότι ξεπούλησε «την Ελλάδα στην Ιταλία σαν να ήταν άψυχο αντικείμενο και χωρίς αξία μάλιστα».

Και προσθέτει ο Μεταξάς με την κατακλείδα της τελευταίας προ του θανάτου του εγγραφής του στο «Τετράδιο σκέψεων»: «Μια φορά είναι όχι μόνον μωρός αλλά και κακόπιστος ο Έλληνας που πιστεύει ακόμα τώρα πλέον, με αυτά που βλέπουμε γύρω μας, σε ιδεολογίες του Χίτλερ και πολύ περισσότερο του Μουσολίνι. Είναι μεγάλοι άνθρωποι, αλλά χαμηλοί, πολύ χαμηλοί. Ούτε σε γερμανικές ιδεολογίες και ρωμαντισμούς. Ιταλικές δεν υπάρχουν.»

Μ’ αυτόν τον αφοριστικό λόγο ο Μεταξάς ξεκαθαρίζει -χωρίς καν την εμπειρία της βάρβαρης Κατοχής και του Ολοκαυτώματος- το πεδίο. Για τους Έλληνες ο φασισμός και ο ναζισμός είναι μωρία. Και δεν πρόκειται περί πολιτικής προπαγάνδας καθώς τα κείμενα αυτά δεν δημοσιεύονταν αλλά προορίζονταν για μεταθανάτια έκδοση.

Ας το έχουν αυτό υπόψη τους όσοι ακούνε σήμερα τα τάγματα εφόδου των εν Ελλάδι νεοναζί να τιμούν τάχα τον Μεταξά καπηλευόμενοι τη δόξα του.

http://www.kathimerini.gr/495086/article/epikairothta/ellada/h-4h-aygoystoy-o-meta3as-kai-oi-neoi-kaphloi-toy