Στο κλαμπ των βέρων Αθηναίων

Ένα θησαυροφυλάκιο κειμηλίων στο κλαμπ των βέρων Αθηναίων

Ο σύλλογος που ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 1895 από 200 κατοίκους της πόλης, παρά το γεγονός  ότι  διαθέτει πάμπολλα σπάνια αντικείμενα, δεν λειτουργεί σαν... μουσείο, παρά ως στέκι συνάντησης ενεργών ανθρώπων

Από τον Γεράσιμο Κόντο

Φωτό: Xρήστος Ζήνας

Σε ένα ήσυχο δρομάκι στην καρδιά της Αθήνας στον αριθμό 10 της οδού Κέκροπος στην Πλάκα, χειρόγραφα εκατοντάδων ετών, ανέκδοτα ποιήματα και διηγήματα του Παλαμά, του Ξενόπουλου και του Δροσίνη, έπιπλα και διακοσμητικά αντικείμενα της εποχής του Όθωνα, πρωτότυποι πίνακες και σπάνιο φωτογραφικό υλικό φυλάσσονται οε ένα «θησαυροφυλάκιο» παράδοσης  και μνήμης, που συντηρεί εδώ και 120 χρόνια ο Σύλλογος των Αθηναίων.

Το αθηναϊκό κλαμπ που ιδρύθηκε τον Νοέμβριο Του 1895 από 200 κατοίκους της πόλης, με σκοπό τη διαφύλαξη του χαρακτήρα της και τη δημιουργία ενός δικτύου αλληλεγγύη και αλληλοϋποστήριξης μεταξύ των βέρων Αθηναίων, μετράει σήμερα 380 ενεργά μέλη, προσπαθεί να αναδείξει τη φωτεινή πλευρά της πρωτεύουσας μέσω της προβολής ιστορικών και καλλιτεχνικών «θησαυρών», και αναπτύσσει κοινωνική δράση, ενισχύοντας εκατοντάδες οικογένειες που βρίσκονται οε κατάσταση φτώχειας.

Η άγνωστη ιστορία

«Σκοπός μας είναι να μυήσουμε τους νεότερους στην άγνωστη ιστορία της Αθήνας. Να τους βοηθήσουμε να περπατήσουν σε μονοπάτια χιλιάδων ετών, να ανακαλύψουν το χρώμα και το άρωμα της πόλις, να δουν τη λαμπερή πλευρά της, το παρελθόν και το μέλλον της. Να σημειωθεί ότι η προσπάθεια γίνεται με δικούς μας πόρους. Ο σύλλογος δεν έχει πάρει ποτέ χρήματα από το Δημόσιο, βασίζεται μόνο στις δωρεές των μελών του και στην αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του» λέει στην « κυριακάτικη δημοκρατία» ο πρόεδρος του Συλλόγου των Αθηναίων Ελευθέριος Σκιάδας, ανεβαίνοντας τη μαρμάρινη σκάλα που οδηγεί στον πρώτο όροφο του κτιρίου. Στην αίθουσα διαλέξεων και συναυλιών με το επιβλητικό τζάκι, το παλιό πιάνο, τα κόκκινα χαλιά και τον ξύλινο μπουφέ με τα σκεύη που χρησιμοποιούσε ο βασιλιάς Όθωνας, ξεχωρίζει η προτομή του Χριστόφορου Νέζερ, του πρώτου χριστιανού φρούραρχου που παρέλαβε την Ακρόπολη από τους Τούρκους, το 1833, για λογαριασμό του ελεύθερου ελληνικού κρότους. Στους τοίχους κρέμονται η μοναδική πρωτότυπη εικόνα της αγίας Φιλοθέης, που διασώθηκε από την εποχή της Τουρκοκρατίας, ένα σπάνιο πορτρέτο της δούκισσας της Πλακεντίας, γκραβούρες της  παλιάς Αθήνας και σχέδια επιφανών αρχιτεκτόνων, όπως ο Σταμάτης Κλεάνθης.

Κλασική μουσική

Στον διάδρομο φιγουράρουν καρικατούρες του Ιωάννη Ραψομανίκη, που διέσωσε τύπους και προσωπικότητες των Αθηνών και διέπρεψε διεθνώς στα κόμικς, ενώ στην αίθουσα συνεδριάσεων του διοικητικού συμβουλίου, με τη μεγάλη ελληνική σημαία και το παλιό ξύλινο ραδιόφωνο που παίζει κλασική μουσική «κοιτάζουν» αυστηρά μέσα από τα κάδρα τους πρώην δήμαρχοι, υπουργοί και επιφανείς Αθηναίοι που βρέθηκαν στο παρελθόν στο «τιμόνι» του συλλόγου.

Ο πρώτος  πρόεδρος του Συλλόγου των Αθηναίων ήταν ο υποστράτηγος Ιωάννης  Λέκκας. ενώ από τις λίστες των μελών του πέρασαν πρώην πρωθυπουργοί, όπως ο Ιωάννης και ο Γεώργιος Ράλλης, πρώην δήμαρχοι Αθηναίων, όπως ο Γεώργιος Τσόχας και ο Λάμπρος Καλλιφρονάς, ο πεζογράφος, ποιητής δημοσιογράφος και θεατρικός συγγραφέας Τίμος Μωραϊτίνης, ακαδημαϊκοί και καλλιτέχνες.

«Ο σύλλογο» έχει δηλώσει "παρών" σε όλες τις μεγάλες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας όπως  στον πόλεμο του 1897, στους Βαλκανικούς Πολέμους και στην Κατοχή.  Ειδικά το 1940 υπήρξε κοιτίδα συγκέντρωσης ανθρώπων του Μεταξά, που καταδιώχθηκαν με μένος από τους Γερμανούς» σημειώνει ο κ. Σκιαδάς. Αμέσως μετά την ίδρυσή του,. ο Σύλλογος των Αθηναίων δημιούργησε σχολή για αναλφάβητους. ενώ συμμετείχε ενεργά και στη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896.

Με δική του πρωτοβουλία καθιερώθηκαν και ο εορτασμοί της μνήμης του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου. πολιούχου της πόλης των Αθηνών, στις 3 Οκτωβρίου, αλλά και η έπαρση της ελληνικής σημαίας στην Ακρόπολη στις 12 Οκτωβρίου, ήμερα που αποχώρησαν τα γερμανικά στρατεύματα από την Αθήνα το 1944.

Τη «σκυτάλη» έχουν πάρει σήμερα οι απόγονοι αθηναϊκών οικογενειών με «ρίζες» στην πρωτεύουσα πριν από το 1900. «Οι απόγονοι του Καλλιφρονά. του Ψύλλα, της οικογένειας Γέροντα, του Σκουζέ, του Καμπούρογλου, επιφανών Αθηναίων, εκπροσώπων της αστικής Αθήνας και  ευεργετών της πόλης.  Έκλεισε ένας κύκλος 120 ετών και ανοίγει ένας άλλος, με επίκεντρο την Αθήνα και τα προβλήματα της. Ο σύλλογος δεν λειτουργεί σαν... μουσείο. αλλά σαν ένα στέκι συνάντησης ενεργών ανθρώπων, που θέλουν να κάνουν εκείνους που ζουν ή εργάζονται στην Αθήνα να την αγαπήσουν περισσότερο και να προβάλλουν τις ομορφιές της στην υπόλοιπη Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στις εκδηλώσεις μας, όπως μουσικές βραδιές με τη χορωδία μας, επιστημονικές διαλέξεις, ακόμη και ημερίδες για την κρίση, συμμετέχουν και εκατοντάδες άνθρωποι που δεν είναι μέλη του συλλόγου. Αθηναίοι άλλωστε δεν είναι μόνο όσοι γεννιούνται εδώ, αλλά και εκείνοι που ενστερνίζονται τις αξίες και τα ιδανικά αυτής της πόλης, ανεξαρτήτως προέλευσης» αναφέρει ο κ. Σκιάδας.

Ανέκδοτα ποιήματα του Παλαμά, εφημερίδες του Σουρή, αλλά και χειρόγραφα του 1650

ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ του Συλλόγου των Αθηναίων, με τα παράθυρα που «βλέπουν» στον καταπράσινο κήπο του κτιρίου, στα ράφια που έχουν τοποθετηθεί δίπλα στις προτομές του βυοιλιά Κωνσταντίνου του Α' και του σπουδαίου σατιρικού ποιητή Γεώργιου Σουρή «στριμώχνονται» σχεδόν όλα τα βιβλία που έχουν εκδοθεί έως  σήμερα με θέμα την Αθήνα, περισσότερα από 400 αρχεία με σπάνιες φωτογραφίες. περιοδικά του 19ου αιώνα, χάρτες της Τουρκοκρατίας, ανέκδοτα κείμενα σπουδαίων Ελλήνων πεζογράφων και αφηγήοεις περιηγητών που έγραψαν για την Αθήνα από τον Ι7ο έως τον 20ό αιώνα.

«Τα παλαιότερα χειρόγραφα χρονολογούνται από το 1650. Στη βιβλιοθήκη του συλλόγου υπάρχει ένα τεράστιο ιστορικό, φιλολογικό και φωτογραφικό αρχείο, που περιλαμβάνει σπάνια παλαιότυπα, αλλά και σύγχρονες εκδόσεις για την Αθήνα. Ενδεικτικά, φυλάσσονται ανέκδοτο υλικό από την εποχή της έξωσης του Όθωνα, οικογενειακά και συμβολαιογραφικά έγγραφα, ακόμη και τα οικονομικά στοιχεία ενός χαμάμ που λειτουργούσε την εποχή της Τουρκοκρατίας!» λέει ο πρόεδρος του Συλλόγου των Αθηναίων Ελευθέριας Σκιάδας.

Ανάμεσα στα λεξικά, στις εγκυκλοπαίδειες, στα φιλοοοφικά δοκίμια και τα βιβλία τέχνης «ξεφυτρώνουν» κείμενα του Κωνσταντίνου Τσάτσου, χρονογραφήματα του Γρηγορίου Ξενόπουλου και του Δημοσθένη Βουτυρά που είχαν δοθεί προς δημοσίευση σε περιοδικά της εποχής, ανέκδοτα ποιήματα του Κωστή Παλαμά, σατιρικές εφημερίδες του Σουρή, σκέψεις του Ζαχαρία Παπαντωνίου και του Γεωργίου Δροσίνη.

Φωτογραφίες

Από τα παλιά φωτογραφικά άλμπουμ ξεπηδούν εικόνες της Αθήνας του 1880. με την Ακρόπολη περιτριγυρισμένη από χωράφια, το Ζάππειο και το αραιοκατοικημένο Παγκράτι του 1900, η... αγνώριστη Μύκονος του 1930. αλλά και αδημοσίευτες φωτογραφίες του Εθνάρχη Κωνσταντίνου Καραμανλή από συναντήσεις του με ξένους ηγέτες. Στα ράφια της βιβλιοθήκης υπάρχουν επίσης συλλογές αγγλικής, ισπανικής και αμερικανικής λογοτεχνίας, αλλά και κούτες με βιβλία και φωτογραφίες που παραμένουν σφραγισμένες. «Το υλικό που έχει συγκεντρωθεί είναι τόσο  πλούσιο ώστε δεν έχουμε προλάβει ακόμη να επεξεργαστούμε όλο τα αρχεία. Αυτή την περίοδο είμαστε οε διαδικασία ταξινόμησης. ενώ πολύ σύντομα θα ξεκινήσει η διαδικασία ψηφιοποίησης όλων των εγγράφων και βιβλίων που διαθέτουμε, προκειμένου να γίνουν προσβάσιμα στο κοινό και στους ερευνητές. Έως τότε δυνατότητα επίσκεψης στη βιβλιοθήκη υπάρχει μόνο κατόπιν αιτήματος» εξηγεί ο κ. Σκιαδάς.

Και περιοδικό 60 χρόνων

Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ των Αθηναίων εκδίδει σε ετήσια βάση το περιοδικό «Αθηναϊκά», με σπάνιο υλικό για την πρωτεύουσα. επιστημονικές ανακοινώσεις και μελέτες, άρθρα που αναφέρομαι στην ιστορία, στην κοινωνική ζωή, στα κτίριο και τα μνημεία της Αθήνας, αλλά και διασκεδαστικά κείμενα με γλαφυρές περιγραφές.

Στις σελίδες του υπάρχουν επίσης πληροφορίες για τις δραστηριότητες του συλλόγου, όπως ημερίδες, ενημερωτικές διαλέξεις, συναυλίες, παρουσιάσεις βιβλίων αλλά και ημερήσιες εκδρομές.

Το περιοδικό τυπώθηκε για πρώτη φορά το 1955. ενώ στόχος του συλλόγου είναι να έχει ολοκληρωθεί έως το 2015 -με αφορμή και τη συμπλήρωση 60 ετών κυκλοφορίας- η ηλεκτρονική παρουσίαση του συνόλου των τευχών, ώστε να αποκτήσουν όλοι οι Αθηναίοι πρόσβαση στο πλούσιο αρχείο του μέσω διαδικτύου.

Τα τεύχη των «Αθηναϊκών» είναι διαθέσιμα στα γραφεία του συλλόγου, ενώ τα τρία τελευταία (116,117 και 118) έχουν αναρτηθεί και στην ιστοσελίδα του (www.syllogostonathinaion.gr).

Στηρίζει και 150 οικογένειες

Εκτός από τη διατήρηση των αθηναϊκών παραδόσεων, την ανάδειξη τοπικών ζητημάτων και την ιστορική έρευνα για τα μνημεία και τα νεοκλασικά της πόλης, αλλά και για τις συνήθειες των παλαιών κατοίκων της, ο Σύλλογος των Αθηναίων προσπαθεί τα τελευταία χρόνια να σταθεί στο πλευρό φτωχών οικογενειών με μικρά παιδιά, ανέργων, απόρων και μοναχικών ηλικιωμένων, που είδαν τη ζωή τους να αλλάζει ριζικό εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και των Μνημονίων.

Το Κοινωνικό Παράρτημα του συλλόγου, που αποτελείται από μια ομάδα γυναικών γνωστών στους κοσμικούς κύκλους της Αθήνας, στηρίζει κάθε μήνα περισσότερες από 150 οικογένειες, με δέματα τροφίμων, ρούχα, παπούτσια, παιχνίδια και άλλα είδη πρώτης ανάγκης.

«Το κοινωνικό δίκτυο του συλλόγου εργάζεται εντατικά, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ενισχύει με όποιον τρόπο μπορεί συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη από βοήθεια και αποδεικνύει ότι οι αστοί γνωρίζουν τον τρόπο ώστε να κάνουν αθόρυβα το καθήκον τους- σχολιάζει ο κ. Σκιάδας.

εφημερίδα "κυριακάτικη δημοκρατία"

4.5.2014