Tony Cragg : «Χωρίς τους Έλληνες δεν θα υπήρχε γλυπτική»

Τονι Κραγκ : Ένας διάσημος γλύπτης

«Χωρίς τους Έλληνες  δεν θα υπήρχε γλυπτική»

«Δεν υπάρχει λέξη που να εκφέρω ή σκέψη που να κάνω που να μη συνδέεται με τον ελληνικό πολιτισμό. Είναι μέρος του DΝΑ μας εδώ και 3.000 χρόνια»

Γράφει η ΜΑΡΙΝΑ ΤΣΙΚΛΗΤΗΡΑ

Αναφέρεται πάντα στη δεκάδα των πιο σημαντικών γλυπτών παγκοσμίως. Από τη δεκαετία του 70, που άρχισε να εκθέτει τη δουλειά του, μέχρι σήμερα ο Βρετανός Τόνι Κραγκ μετράει αμέτρητες βραβεύσεις ενώ το 2007 απέσπασε την πιο εξέχουσα, ίσως καλλιτεχνική διάκριση παγκοσμίως το Praemium Imperiale. Ο 66χρονος καλλιτέχνης επεξεργάζεται το ατσάλι, το ξύλο, την πέτρα, τον χαλκό, τον μπρούντζο, ακόμα και το πλαστικό (ένα από τα έργα του είναι κατασκευασμένο από ζάρια!) και δημιουργεί γλυπτά που αποπνέουν την αίσθηση μόνιμης κίνησης ενώ η μορφή τους παραπέμπει σε γεωλογικές διαστρωματώσεις. Μοτίβο του Cragg είναι η φύση σε όλες τις εκφάνσεις της.

Ο Tony Cragg ήρθε στην Ελλάδα και παραχώρησε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη στη «Real».

• Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της δουλειάς σας είναι η χρήση ποικίλων, συχνά απρόβλεπτων υλικών. Υπάρχει υλικό που θα θέλατε αλλά δεν έχετε ακόμα χρησιμοποιήσει;

Εκατομμύρια! Αλλά δεν ξέρω αν αυτό πρέπει πλέον να είναι το βασικό ζητούμενο. Μέχρι τον 19ο αιώνα η γλυπτική βασιζόταν σε ελάχιστα υλικά, ενώ η κυρίαρχη ιδέα ήταν να αντιγράψει ο καλλιτέχνης-τεχνίτηςτη φύση ή μια μορφή με ρεαλιστικό τρόπο, ώστε το αντικείμενο να είναι άμεσα αναγνωρίσιμο. Τα τελευταία 120 χρόνια, όμως υπάρχει τεράστια εξέλιξη ως προς τα υλικά και τα θέματα. Αντί τα έργα να είναι αντίγραφα της φύσης μετατράπηκαν σε μελέτη του υλικού κόσμου. Ο γλύπτης άρχισε να χρησιμοποιεί αίμα, καρχαρίες, σοκολάτα, κονσέρβες και λάμπες νέον για να φτιάξει τέχνη. Στα 70s, όμως αυτή η ξέφρενη αναζήτηση πρωτότυπων υλικών άρχισε να χάνει το ενδιαφέρον της. Δεν είναι αυτό το νόημα της γλυπτικής. 

• Ποιο είναι το νόημα της σήμερα;

Γενικά οι άνθρωποι κατασκευάζουμε απλοϊκά, βαρετά πράγματα. Κοιτάξτε τα κτίρια γύρω μας πόσο μονότονα είναι. Πόσο απαίσιες και ανέμπνευστες είναι οι πόλεις μας. Γιατί; Επειδή ό,τι κατασκευάζουμε θέλουμε να έχει χρησιμότητα. Να είναι φτηνό, εύκολο και πρακτικό. Στον αντίποδα, η φύση είναι εξαιρετικά σύνθετη και πρωτότυπη, δεν επαναλαμβάνεται, επειδή χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να δημιουργηθεί. Εδώ έρχεται η γλυπτική, μια πολιτική πράξη με τον τρόπο της. Γιατί ένα γλυπτό ανήκει σε μια εξαιρετικά σπάνια κατηγορία, αντικειμένων. Επεξεργάζεται, μεν, όλα τα υλικά που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος όμως είναι ελεύθερη από ωφελιμισμό και έτσι, σε έναν πληκτικό κόσμο, δημιουργεί μια καινούργια γλώσσα. Είναι όπως η ποίηση. Ο τρόπος που μιλάμε είναι ανιαρός. Κι όμως οι ποιητές φτιάχνουν καινούργιες λέξεις φράσεις και νοήματα. Μην ξεχνάτε, η λέξη «ποίηση» είναι ελληνική, σημαίνει «δημιουργία».

• Η σύγχρονη τέχνη βρίθει από έργα τεραστίων διαστάσεων. Μήπως αντανακλά την ανάγκη του σημερινού κόσμου για μεγάλα μεγέθη και εύκολο εντυπωσιασμό;

Πράγματι, υπάρχει μια τάση στη γλυπτική να καταλαμβάνει όλο τον χώρο γύρω της. Στην Κίνα μού ζητούσαν να φτιάξω έργα ύψους20 και 30 μέτρων! Ε, δεν ενδιαφέρομαι. Προτιμώ να εργάζομαι στην κλίμακα του ανθρώπινου μεγέθους.

• Πώς θα ορίζατε την ομορφιά;

Δεν μπορείς να βρεις έναν ορισμό απόλυτο και διαρκείας. Η ομορφιά πάντα βασίζεται στην αισθητική μας κρίση, η οποία, με τη σειρά της βασίζεται στις ανάγκες μας. Σκεφτείτε κάποιον που μας φέρεται απαίσια. Για μας είναι άσχημος. Το ίδιο άτομο, όμως αγαπιέται από τα παιδιά, άρα στα μάτια τους είναι όμορφος. Αυτό ισχύει για τα πάντα. Κάνουμε μονίμως επιλογές για όλα: για το τι τρώμε, για το ποιος είναι ο σύντροφος μας για τα μέρη όπου πηγαίνουμε. Οι αισθητικές μας αποφάσεις βασίζονται σε υπαρξιακούς λόγους.

• Νιώθετε ότι η τέχνη οφείλει να είναι ευανάγνωστη ή ένα παζλ; Ανάλαφρη ή ανησυχητική και δυσοίωνη, όπως συχνά διαπιστώνουμε τελευταία;

Σκεφτείτε. Ξέρετε πώς μοιάζει ένας ελέφαντας ξέρετε και το γουρούνι, αλλά αν συναντήσετε ένα ελεφαντογούρουνο στον δρόμο θα τρομάξετε. Προφανώς λοιπόν, το να συναντάμε άγνωστα πράγματα μας αγχώνει. Αυτό, όμως είναι ένα σοβαρό κομμάτι της τέχνης η εμπειρία τού εντελώς καινούργιου. Από την άλλη, στη σύγχρονη τέχνη υπάρχει η υπερβολική τάση να δημιουργείται σοκ στο κοινό. Είναι πολύ εύκολο να κερδίσεις δημοσιότητα σοκάροντας ακόμα και προκαλώντας απέχθεια. Πιστεύω ότι πρέπει να επιλέγεις ανάμεσα στο αληθινά ενδιαφέρον και στο ασήμαντο. 

• Προτιμάτε το κοινό σας «αθώο» ή διαβασμένο;

Και τα δύο. Ο κάθε θεατής κάτι φέρνει στο έργο. Δεν υπάρχει υψηλό και χαμηλό επίπεδο κοινού. Πάντως η τέχνη δεν εξαναγκάζει κανέναν, ούτε υπάρχει για να κάνει   τον κόσμο καλύτερο. Υπάρχει μια τάση να είσαι επιφανειακά πολιτικοποιημένος και παιδαγωγικός αλλά δεν νομίζω καθόλου ότι είναι αυτός ο ρόλος του καλλιτέχνη.

• Πόσο σας έχει επηρεάσει η γλυπτική των αρχαίων Ελλήνων;

Δεν υπάρχει λέξη που να εκφέρω ή σκέψη μου που να μη συνδέεται με τον ελληνικό πολιτισμό. Είναι μέρος του DΝΑ μας εδώ και 3.000 χρόνια. Αν δεν υπήρχαν οι αρχαίοι Έλληνες γλύπτες δεν θα φτιάχναμε γλυπτά σήμερα. Αυτό είναι βέβαιο. 

• Η τέχνη είναι η ιστορία μας. Ένα σχόλιο για τα καταστροφικά γεγονότα στην Παλμύρα;

Είναι κάτι που αδυνατείς να σχολιάσεις (σ.σ.: βουρκώνει). Σου προκαλεί βαθιά θλίψη... Μπορούμε μόνο να το καταδικάσουμε. Αλλά το πιο ανησυχητικό είναι ότι υπάρχουν άνθρωποι σε αυτόν τον κόσμο που κάνουν κάτι τέτοιο. Ανησυχώ γι' αυτούς τους ανθρώπους. Όχι επειδή είναι οι εχθροί μου, αλλά επειδή αναρωτιέμαι τι συνέβη στις ζωές τους. Ποια φριχτή πολιτιστική εξέλιξη, ποια φιλοσοφία τους έφτασε σε μια τόσο απαίσια καταστροφικότητα; Και τι να κάνουμε, να τους βομβαρδίσουμε; Πρέπει πρώτα να απαντήσουμε στα ερωτήματα. 

• Πιστεύετε ότι τα έργα τέχνης πρέπει να παραμένουν στον τόπο που φτιάχτηκαν;

Διστάζω να απαντήσω (σ.σ.: γελάει). Ξέρω ότι αναφέρεστε στα Ελγίνεια και υπάρχουν πάρα πολλά επιχειρήματα υπέρ και κατά της επιστροφής τους. Πιστεύω, πάντως ότι σε έναν ιδανικό κόσμο θα έπρεπε να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Να βρίσκονται εδώ. Βέβαια, δεν ζούμε σε έναν ιδανικό κόσμο. Ξέρω επίσης -και δεν αναφέρομαι στα δικά σας γλυπτά, μιλάω γενικά- ότι σε πολλές περιπτώσεις τα έργα μεταφέρθηκαν αλλού επειδή τα αγνοούσαν, τα παραμελούσαν και κινδύνευαν. Τώρα, αν οι συνθήκες είναι σωστές υπάρχει επιχείρημα υπέρ της επιστροφής τους Το αν θα συμβεί είναι άλλο θέμα.

RealTime/13.9.2015