Γιάννη Μεταξά : Και το βάθρο και το υπόβαθρο

Και το βάθρο και το υπόβαθρο

Γράφει ο Γιάννης Μεταξάς

Ευπρόσδεκτη είναι η οποιαδήποτε θέση - και προσωπική πρακτική βέβαια - που θα έπληττε τον λαϊκισμό. Και στα λόγια και στα έργα.

Ο πολιτικός λόγος του καιρού μας παραμένει, σε μεγάλη έκταση, συνθηματικός, συνταρακτικός και ό,τι άλλο τη λογική θα μπορούσε να προσβάλει. Ωστε το φτηνό «καλλυντικό», το κατά Πλάτωνα «καλλύνειν», εξακολουθεί να παράγει άσκεπτο θαυμασμό για ό,τι εντυπωσιάζει αποτρέποντας την ορθή και νηφάλια πρόσληψη της πραγματικότητας.

Και από την άποψη αυτή πάσχει και το βάθρο και το υπόβαθρο.

Από τη μια πλευρά η ρητορική ευθύνη κάποιων είναι αυτόφωρη όταν στην κάθε τους ομιλία με λέξεις αφοριστικές, με χειρονομίες που δείχνουν άλλες ανάγκες, επιδιώκουν να υφαρπάξουν τη συγκατάθεσή μας. Να υποκλέψουν τη συμμόρφωσή μας μέσα από παραστασιακές επιδόσεις απίστευτης έντασης παιζόμενες από το ύψος του προσωπικού τους βάθρου. Και το επιτυγχάνουν προσφεύγοντας ακόμη και στη «μαγκιά» του σώματος (να είμαστε λαός!) όπου η δήθεν ανεπιτήδευτη κίνηση, το αναιδές κοίταγμα και οι φωνές επιστρατεύονται ως αποδείξεις ειλικρίνειας και χαρακτηρολογικής ευθύτητας. Είναι τότε που η αντίπαλη ευγένεια ηττάται αφού εκλαμβάνεται ως υποκρισία.

Από την άλλη, όμως, ο λαϊκισμός δεν θα είχε αποδέκτη αν δεν υπήρχε υπόβαθρο. Αν δεν υπήρχε μοιρασμένη προδιάθεση να απολαμβάνουμε ό,τι προκαλεί αυτόματη ευχαρίστηση. Ευχαρίστηση που παράγεται ως σύνδρομο, ως ακαριαίο παραισθησιογόνο, ακόμη και όταν υποπτευόμαστε πως μας κοροϊδεύουν. Η είσπραξη του ψεύδους δείχνει ψυχολογικά φιλήδονη και αυτονομημένη. Και έτσι ο κριτικός έλεγχος των λεγομένων ματαιώνεται.

Μπροστά σε αυτή τη ρητορική κατάντια με ποια παιδεία και κυρίως με ποια εκπαίδευση - μάθηση το άτομο μπορεί να ξαναγίνει πολίτης, συμμέτοχος δημόσιας ευθύνης και κυρίως κριτής της ορθοκρισίας του; Μόνο μια εκπαίδευση κλασική, κλασικότατη, σύγχρονη και ταυτόχρονα μετανεωτερική (ώστε όλα, ακόμη και τα πιο αιρετικά, να μην αποσιωπούνται), θα μπορούσε να σταθεί πολιτιστικός αντίπαλος σε όσα κάποιοι μας «πασάρουν».

Συγχωρήστε το ανάγωγο ρήμα. Είναι δικό τους. Αλλά είναι αποκαλυπτικό του τι από εδώ και πέρα δεν πρέπει να... «περάσει».

*Ο κ. Γιάννης Μεταξάς, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι τακτικό μέλος της Académie Européenne Interdisciplinaire des Sciences.

 

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=769300