Μονή Δαφνίου : Τον Ιούνιο ανοίγει τις πύλες της

Τα τελευταία χρόνια βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη το έργο της αντισεισμικής προστασίας του μνημείου.

Μονή Δαφνίου

Τον Ιούνιο ανοίγει τις πύλες της η Μονή Δαφνίου

ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΑΝΑΜΕΝΕΤΑΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ

Γράφει ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ

Η Αττική ανακτά ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της, ενταγμένο στον Παγκόσμιο Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ουνέσκο. Οι εργασίες για τη συνολική αποκατάσταση της περίφημης Μονής Δαφνίου ολοκληρώνονται στα τέλη Μαΐου και τον Ιούνιο το ιστορικό μοναστήρι αναμένεται να ανοίξει και πάλι τις πύλες του στο κοινό.

«Οι εργασίες έχουν ολοκληρωθεί σχεδόν στο σύνολο τους», σημειώνει στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής ο κ. Θεμιστοκλής Βλαχουλης, προϊστάμενος στη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού. Πράγματι. Οι εποχούμενοι που κατευθύνονται από το Σχιστό προς τη λεωφόρο Αθηνών βλέπουν το μνημείο για πρώτη φορά σε όλη τη μεγαλοπρέπεια του, χωρίς σκαλωσιές. «Τα ικριώματα και οι αντηρίδες που στήριζαν τη μονή μετά το σεισμό του 1999 έχουν απομακρυνθεί. Υπάρχει μόνο ένα μικρό ικρίωμα εργασίας στον εξωνάρθηκα». Στον εξωνάρθηκα του καθολικού του ναού υλοποιείται σήμερα η τελευταία φάση των εργασιών. «Αφορά στην τοποθέτηση των τριών ιωνικών κιόνων που έκλεψε ο Ελγιν». Καλά διαβάσατε. Ο διαβόητος Ελγιν «πέρασε» τα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα από το μοναστήρι και άρπαξε τους τρεις από τους τέσσερις ιωνικούς κίονες που στήριζαν τα τοξωτά ανοίγματα της πρόσοψης του εξωνάρθηκα και οι οποίοι βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. «Με υπόδειγμα το μοναδικό αυθεντικό κίονα που δεν άρπαξε ο Ελγιν κατασκευάστηκαν τρία ακριβή αντίγραφα από πεντελικό μάρμαρο. Ο πρώτος κίονας, με τη βάση και το κιονόκρανο του, τοποθετήθηκε ήδη στη θέση του και αυτές τις ημέρες πρόκειται να τοποθετηθούν και οι υπόλοιποι», σημειώνει ο κ. Βλαχούλης.

Έχοντας υπόδειγμα το μοναδικό αυθεντικό κίονα που δεν άρπαξε ο Ελγιν

κατασκευάστηκαν τρία ακριβή αντίγραφα από πεντελικό μάρμαρο.

Τοποθέτηση δοκαριών

Με την ολοκλήρωση αυτής της δύσκολης εργασίας θα τοποθετηθούν τα τελευταία δοκάρια στην οροφή του εξωνάρθηκα και το έργο θα έχει ολοκληρωθεί. Κάτι που χρονικά τοποθετείται στα τέλη του μήνα που διανύουμε, σύμφωνα με το δραστήριο στέλεχος του υπουργείου Πολιτισμού. Το οχυρωμένο μοναστήρι βρίσκεται στις παρυφές του άλσους Χαϊδαρίου αριστερά της Ιεράς Οδού στο σημείο όπου ενώνεται με τη λεωφόρο Αθηνών. Στη θέση πιθανότατα του Δαφναίου ή Δαφνίου Απόλλωνα.

Το καθολικό χρονολογείται τον 11ο αιώνα και σύμφωνα με τους αρχαιολόγους «ανήκει στον οκταγωνικό τύπο που υιοθετείται στους μεσοβυζαντινούς χρόνους από σειρά σπουδαίων μνημείων όπως τα καθολικά της Μονής Οσίου Λουκά και της Νέας Μονής Χίου». Τα τελευταία χρόνια βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη το έργο της αντισεισμικής προστασίας του μνημείου (είχε την ατυχία να χτιστεί επάνω σε πολλαπλά και ενεργά σεισμικά ρήγματα), της αποκατάστασης του καθολικού και της συντήρησης των διάσημων ψηφιδωτών του με κυρίαρχη τη μεγάλη παράσταση του Παντοκράτορα στον τρούλο.

Ο Παντοκράτορας δεσπόζει στον τρούλο της μονής.

Στο πλαίσιο της αντισεισμικής προστασίας ενισχύθηκε, μεταξύ άλλων, η τοιχοποιία του ναού με μεταλλικές περιδέσεις και στα τόξα του καθολικού τοποθετήθηκαν σιδερένιες αντιστηρίξεις. Η επέμβαση αυτή είχε ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση τμήματος τεσσάρων ψηφιδωτών...

Μετά το 18ο αιώνα η μονή δέχτηκε πολλές ληστρικές επιδρομές και σταδιακά παρήκμασε. Για ένα μικρό διάστημα (1883-1885) στο μοναστήρι στεγάστηκε το δημόσιο ψυχιατρείο. Μέχρι σήμερα οι εξωτερικοί χώροι της μονής δέχονται επισκέπτες κάθε Τρίτη και Παρασκευή από τις 8 το πρωί έως τις 3 το μεσημέρι, με ελεύθερη είσοδο. Με την ολοκλήρωση των εργασιών θα ενταχθεί πλέον κανονικά στο δίκτυο των επισκέψιμων μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, για να έλθει το κοινό και πάλι σε επαφή με ένα σπουδαίο κομμάτι του πολιτισμού μας.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΔΑΦΝΙΟΥ

Άποψη της μονής Δαφνίου από τα νοτιοανατολικά, γκραβούρα του 19ου αιώνα

Η Βυζαντινή Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (ύψ. 130 μ.), είναι κτισμένη στη θέση του αρχαίου ναού του Δαφνηφόρου Απόλλωνος.

Η εκκλησία, αξιοσημείωτο δείγμα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, είναι περίφημη για τα ψηφιδωτά της και κτίσθηκε στο τέλος του 11ου αιώνος. Έχει τρούλο δεκαεξάπλευρο ύψους 5,27 μ. και στηρίζεται σε τέσσαρες αψίδες. Πάνω από τον νάρθηκα του ναού φαίνονται ίχνη και άλλου ορόφου, πού προφανώς χρησίμευε για κατοικία του ηγουμένου ή για βιβλιοθήκη. Σπουδαία πηγή για την ιστορία της Μονής Δαφνίου είναι ο βίος του οσίου Μελετίου, γραμμένος από τον Θεόδ. Προδρόμου στις αρχές του 12ου αιώνος. Από το κείμενο αυτό πληροφορούμαστε ότι τον 11ο αιώνα η Μονή βρισκόταν σε μεγάλη ακμή και ότι οι καλόγηροι ζούσαν εκεί χωρίς υπερβολική αυστηρότητα. Άλλη πηγή μας πληροφορεί ότι το 1207 η Μονή κατελήφθη από τους Φράγκους. Ύστερα από 4 χρόνια οι Ορθόδοξοι μοναχοί εξεδιώχθησαν. Οι Δούκες των Αθηνών εγκατέστησαν καθολικούς μοναχούς του Τάγματος των Κιστερκιανών. Η Μονή χρησίμευσε και ως τόπος ταφής των Δουκών της οικογενείας Ντέ λα Ρός. Η μεγάλη της λαμπρότητα διατηρήθηκε μέχρι το 1305. Οι Φράγκοι μοναχοί την εγκατέλειψαν το 1458, όταν ήλθαν οι Τούρκοι. Ορθόδοξοι μοναχοί εγκαταστάθηκαν και πάλι στη Μονή τον 16ο αιώνα. Ή θέση της Μονής και ο ισχυρός της περίβολος καθιστούσαν την τοποθεσία αξιόλογη από στρατηγική άποψη. Το 1770 χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο του μητροπολίτου Αθηνών Βαρθολομαίου. Το 1821 οι Τούρκοι την κυρίευσαν με προδοσία του μονάχου Παΐσιου. Ο ναός έχει χαρακτηριστεί ιστορικό μνημείο.

Ένα από τα πολλά περίφημα ψηφιδωτά στο εσωτερικό.

Στην ιστορία της χριστιανικής τέχνης η εκκλησία του Δαφνίου έχει μεγάλη σημασία. Τα ψηφιδωτά των τοίχων και των θόλων της με το χρυσό τους φόντο είναι μοναδικά σε κομψότητα σχεδίου, πλαστικότητα, έκφραση προσώπων και ποικιλία χρωμάτων, και αποτελούν λαμπρό δείγμα της διατηρήσεως της ελληνιστικής τέχνης στους κατοπινούς χρόνους. Μερικές από τις πιο αξιόλογες παραστάσεις είναι ή προσευχή της Αγίας Άννας, τα Εισόδια της Θεοτόκου, ο Μυστικός Δείπνος, η Προδοσία του Ιούδα, η Κοίμηση της Θεοτόκου, η Έγερση του Λαζάρου, η Γέννηση της Θεοτόκου, ή Σταύρωση κλπ. Δεσπόζει ή επιβλητική μορφή του Χρίστου ως Παντοκράτορος στον τρούλο. Επίσης στο ελληνικό δημοτικό τραγούδι βρίσκουμε στίχους για την αξία αυτών των ψηφιδωτών:

Κυρά Χρυσοδαφνιώτισσα, μεγάλη σου 'ναι ή χάρη

με το ψηφί, με το ριγλί, μέ το μαργαριτάρι.