Ο Καζαντζάκης από φιλοξενούμενος... ανεπιθύμητος στη Μεγ. Βρετανία του 1946

Ο Ν. Καζαντζάκης με τη σύζυγο τον Ελένη. Ο συγγραφέας του «Ζορμπά», α­ναγκάστηκε να εγκαταλείψει το βρετανικό έδαφος, ως»» «ανεπιθύμητος»...

Ο Καζαντζάκης  από φιλοξενούμενος... ανεπιθύμητος στη Μεγ. Βρετανία

Πώς ο Νίκος Καζαντζάκης υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει το Λονδίνο, το χειμώνα του 1946 - Το περίεργο παιχνίδι του «Φόρεϊν Οφις»

Του Γ.Α. ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ

Η σταθερή δημοκρατική πίστη του Νίκου Καζαντζάκη, οι θέσεις του στο πλευρό της Αριστεράς, η άρνηση του να ταχθεί υπέρ της επιστροφής στην Ελλάδα του Βασιλέως Γεωργίου του Β’ και η σύσταση του να φύγουν τα βρετανικά στρατεύματα από τη χώρα μας, έγιναν αιτία να υποχρεωθεί ο μεγάλος συγγραφέας να εγκαταλείψει το βρετανικό έδαφος, ως «ανεπιθύμητος»! Κι όμως, μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο συγγραφέας του «Καπετάν Μιχάλη», βρισκόταν επί τετράμηνο φιλοξενούμενος στο Λονδίνο από το Βρετανικό Συμβούλιο, με μεγάλες τιμές. Η λησμονημένη αυτή ιστορία, συνέβη το χειμώνα του 1946.

Πράγματι, ο Καζαντζάκης είχε κληθεί επίσημα να επισκεφθεί την Αγγλία, ως φιλοξενούμενος του Βρετανικού Συμβουλίου. Το αγγλικό έθνος του χρωστούσε αυτή την τιμή, επειδή πριν από λίγα χρόνια, ταξινομώντας τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις του ο μεγάλος διανοητής είχε τυπώσει έναν ογκωδέστατο τόμο με τον τίτλο «Αγγλία», όπου ούτε λίγο, ούτε πολύ, χαρακτήριζε την πατρίδα του Σαίξπηρ, σαν το δεύτερο, ύστερα από την Ελλάδα, λίκνο της ελευθερίας... Ίσως η τότε βρετανική κυβέρνηση, να θεώρησε ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον διεθνούς φήμης συγγραφέα, για τους πολιτικούς στόχους της. Το βιβλίο του εκείνο, άφηνε πολλά περιθώρια στο Φόρεϊν Οφις να πιστεύει, ότι κάτι τέτοιο, δεν θα ήταν ανέφικτο.

Το 1946, οι Άγγλοι ενδιαφέρονταν ζωηρά για την επιστροφή του Βασιλέως Γεωργίου στην Ελλάδα, ενώ τα στρατεύματα τους βρίσκονταν ακόμα στη χώρα μας. Ήταν η εποχή, που ο Γραμματέας του ΚΚΕ, Γιώργης Σιάντος είχε ρίξει το σύνθημα «Να φύγουν οι Άγγλοι», ενώ το Σοσιαλιστικό Κόμμα ΕΛΔ (στέλεχος του οποίου ήταν ο Καζαντζάκης) αγωνιζόταν για πολιτική εθνικής σωτηρίας και πρότεινε σύγκλιση σύσκεψης όλων των κομμάτων που πίστευαν στην πολιτική του κατευνασμού. Μάλιστα, το ΣΚ.ΕΛΔ, είχε στείλει επείγουσα επιστολή την οποία υπέγραφαν ο Σβώλος με τον Τσιριμώκο, προς το Σοσιαλιστικό κόμμα της Γαλλίας και το Εργατικό της Αγγλίας, με την οποία διαβιβάζονταν οι θέσεις της απόφασης της 7ης Δεκεμβρίου 1946, για κατευνασμό, κι έκκληση προς τα «αδελφά κόμματα» να εξαντλήσουν όλη την επιρροή τους για να ενισχύσουν τον αγώνα του ελληνικού λαού για ελευθερία και ειρήνη... Οι Άγγλοι, λοιπόν, σκέφθηκαν ότι θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον Καζαντζάκη υπέρ των βρετανικών θέσεων, γι' αυτό και του έκαναν εξαιρετικές περιποιήσεις. Έπεσαν όμως έξω! Όταν ήρθε η στιγμή να αποσπάσουν από τον δημιουργό του «Αλέξη Ζορμπά» τις δηλώσεις που ήθελαν, εκείνος απήντησε με ειλικρίνεια και υπερασπίσθηκε τις σοσιαλιστικές ιδέες του, τονίζοντας μάλιστα, ότι τα βρετανικά στρατεύματα, ήταν καιρός να φύγουν πια απ 'την Ελλάδα... Αμέσως, οι περιποιήσεις του Βρετανικού Συμβουλίου σταμάτησαν και ο Καζαντζάκης υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την Αγγλία, ως «ανεπιθύμητος»! Παρ' όλα αυτά, δεν είπε τίποτε, ούτε παραπονέθηκε και κατέφυγε στο Παρίσι.

Εκείνους ακριβώς τους μήνες βρισκόταν στη γαλλική πρωτεύουσα και ο Ηλιά Ερενμπουργκ, που είχε μιλήσει μπροστά σε 2.000 άτομα, λέγοντας ότι «ο άνθρωπος της Σοβιετικής Ένωσης, έπαιξε κι αυτός το ρόλο του για να ελευθερώσει το Παρίσι και τον άλλο κόσμο»... Κάποιος Έλληνας δημοσιογράφος που βρισκόταν στη Γαλλία, πήρε μια συνέντευξη του Καζαντζάκη, αλλά διαστρέβλωσε ή δεν απέδωσε σωστά τις θέσεις του συγγραφέα.

 Βρετανικές δυνάμεις παρελαύνουν στους δρόμους της Αθήνας.  Ο Καζαντζάκης έλεγε ότι τα βρετανικά τανκς, πρέπει να φύγουν, όχι γιατί είναι αγγλικά, αλλά γιατί είναι ξένα...

Μια επιφυλλίδα

Το τι ακριβώς συνέβη με την υποχρεωτική απομάκρυνση του Καζαντζάκη από την Αγγλία, έγινε γνωστό στην Αθήνα, από μια επιφυλλίδα που δημοσίευσε στη σοσιαλιστική εφημερίδα «Μάχη» (που εξέδιδε ο Ηλ. Τσιριμώκος) ο κριτικός και λόγιος, Λέων Κουκούλας. Στην επιφυλλίδα του εκείνη, ο Λέων Κουκούλας, μεταξύ άλλων σημείωνε: «Σήμερα κρίνεται η περίπτωση Καζαντζάκη ανεξάρτητα από κάθε δογματική και θεωρητική τοποθέτηση. Ο Καζαντζάκης είχε προσκληθεί, καθώς είπαμε στην Αγγλία, από το Βρετανικό Συμβούλιο σαν φιλοξενούμενος του, μα καθώς αναγράφει τελευταία ο Τύπος, αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει το βρετανικό έδαφος σαν ανεπιθύμητος. Κι ο κόσμος αναρωτιέται τι τάχα μεσολάβησε, ώστε ο χθεσινός υμνητής της αγγλικής κουλτούρας να αναγκαστεί να φύγει άναυλα από τα ακρογιάλια της Αλβιονίας, όπου φτερούγιζε άλλοτε μεγαλόπρεπο το «γαλάζιο πουλί» της. Κι οι πληροφορίες που του δίνονται για δικαιολογήσει την εύλογη περιέργεια του και να μην απορεί, είναι σχεδόν απίστευτες. Τόσο απίστευτες που κανείς λογικός άνθρωπος δεν θα τις δεχόταν αν δεν έβλεπε το φως της δημοσιότητας μια συνέντευξη από το Παρίσι του ίδιου του Καζαντζάκη, που τις επιβεβαιώνει. Ο Καζαντζάκης έγινε λοιπόν ανεπιθύμητος στην Αγγλία, επειδή διεδήλωσε στους ανθρώπους του Φόρεϊν Οφις την ορθόδοξη δημοκρατική πίστη του κι ακόμα επειδή όταν τον ρώτησαν ποια είναι κατά τη γνώμη του η πραγματική δύναμη της Αριστεράς στην Ελλάδα, είχε την ειλικρίνεια να πει, πως είναι πολύ μεγαλύτερη από το 9,3 των ξένων παρατηρητών. Ύστερα από αυτό, ο Καζαντζάκης θεωρήθηκε ανεπιθύμητος. Μα επειδή το πράγμα ήταν κάπως χοντρό και δυσκολοχώνευτο ακόμα και για τα στομάχια των Άγγλων συντηρητικών, που και επί Εργατικής κυβερνήσεως κρατάνε τα νήματα της εξωτερικής πολιτικής της Μεγάλης Βρετανίας, εφευρέθηκε η δικαιολογία της «καταστρατήγησης των συμπεφωνημένων».

Συγκέντρωση τον Σοσιαλιστικού Κόμματος ΕΛΑ. Στην πρώτη σειρά διακρίνονται ο Ηλ. Τσιριμώκος, ο Αλ. Σβώλος, ο Δ. Ντάγγας και ο Ν. Βέης. Ο Καζαντζάκης έγραφε για τον Σβώλο: «Ήταν ένα μεγάλο φως, στο σκοτάδι της Ελλάδας...».

«Υπόδειξη»

Ο Καζαντζάκης, είχε, λέει, αναλάβει τη ρητή υποχρέωση, όσο καιρό θα 'μένε στην Αγγλία, να μην προβεί σε δηλώσεις ή ενέργειες «πολιτικού χαρακτήρος». Επειδή, λοιπόν, η απάντηοή του στο πολιτικό ερώτημα που του ετέθη δεν ήταν «μεταφυσική», αλλά καθαρώς «πολιτική», του υποδείξανε πως θα 'ταν προτιμότερο να εγκαταλείψει την πατρίδα εκείνου που για χάρη του ένας γνήσιος επίσης Άγγλος, ο Θωμάς Κάρλαϊλ, θυσίαζε την ινδική αυτοκρατορία: «Δεν μας μέλει αν έχουμε ή όχι τις Ινδίες. Η ινδική αυτοκρατορία μια μέρα θα περάσει, όμως ο Σαίξπηρ δεν θα περάσει ποτέ».

Ώστε η περίπτωση Καζαντζάκη, δεν είναι ούτε τυχαία, ούτε και περιορισμένης σημασίας. Έχει καθολικό και γενικότατο ενδιαφέρον. Ο Λοκ, ο μεγαλύτερος Άγγλος φιλόσοφος, πίστευε πως ο άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος, επειδή η θέληση του περιορίζεται πάντοτε από κάποιαν άλλη κι η άλλη αυτή από μια τρίτη. Για να θέλει, λοιπόν, και να επιθυμεί ο άνθρωπος, θα πει πως πάντα κάποιο εμπόδιο υπάρχει και πως η θέληση του δεν είναι ελεύθερη, επειδή αν ήταν, όλα θα τα μπορούσε και συνεπώς θα 'παύε να 'χει επιθυμίες και επιδιώξεις. Τη φιλοσοφική αυτή θεωρία, που δεν εμπόδισε τον πατέρα της να υπογραμμίσει με φανατισμό τα δικαιώματα του ανθρώπου και να θεωρεί νόμιμη την επανάσταση, όταν η θέληση των λίγων καταπιέζει τη θέληση των πολλών, η πολιτική την εκμεταλλεύεται σαν αληθινός ταχυδακτυλουργός. Ελευθερία δεν υπάρχει, ή μάλλον υπάρχει ελευθερία εφόσον η δική σου θέληση δεν μ' ενοχλεί. Όταν είσαι αποφασισμένος να κάνεις τα κέφια μου, τότε είσαι απόλυτα ελεύθερος. Όταν, όμως, σκέπτεσαι διαφορετικά από μένα, είτε Συμβούλιο λέγομαι είτε Οφις, τότε όχι μονάχα δεν είσαι ελεύθερος να σκέπτεσαι όπως σ' αρέσει, μα κι αν απλά διανοηθείς σαν τζέντλεμαν να δώσεις σ' ένα ερώτημα του μιαν απάντηση αντίθετη από κείνην που θα εξυπηρετήσει την καλή μου χώνευση, παίρνεις αμέσως θεώρηση του διαβατηρίου σου για τη Γαλλία ή για τον τόπο σου...».

Ο Καζαντζάκης πράγματι είχε καταφύγει στη Γαλλία. Κι από την πλατεία Μαγδαληνής 19 όπου διέμενε, έστειλε αυτήν την επιστολή στη «Μάχη»:

«Αγαπητή "Μάχη"*,

Από ένα φιλικό γράμμα κι από το άρθρο του φίλου κ. Κουκούλα που δημοσίεψες την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και που διάβασα μόλις σήμερα, μαντεύω πως ένας Έλληνας δημοσιογράφος που δέχτηκα σπίτι μου: πήρε μερικά λόγια που είπα και που (αν κρίνω από μερικές φράσεις στο άρθρο του κ. Κουκούλα) τα παραμόρφωσε και άλλα λόγια που δεν είπα, μα που ο επισκέπτης μου θα ήθελε να πω και σκάρωσε μια "συνέντευξη". Γι’ αυτό νομίζω χρέος μου να διατυπώσω χωρίς παραμορφωτικούς μεσάζοντες, τι έγινε και τι είπα: 1) Στις παραμονές του δημοψηφίσματος, μου ζήτησαν από την Ελλάδα τη γνώμη μου. Απάντησα πως: "Ύστερα από το Αλβανικό έπος, από την Κατοχή, από την πείνα και από την Αντίσταση, ο Ελληνικός λαός δεν μπορεί πια ν' ανεχθεί φασισμό". Είχα υποσχεθεί, όσο θάμενα στην Αγγλία, να μην αναμιχθώ σε καμιάν πολιτική ενέργεια και στο Βρετανικό Συμβούλιο που με ρώτησε σχετικά με την παραπάνω φράση που τηλεγραφήθηκε στην Ελλάδα, εξήγησα πως η έκφραση αυτή της γνώμης μου, καθόλου δεν είναι πολιτική ενέργεια εντός της Αγγλίας. Απλώς, έτσι, αφού βρισκόμουν στην ξενητιά, έλαβα κι εγώ μέρος στο δημοψήφισμα. 2) Είμαι βαθειά υποχρεωμένος για τις  μεγάλες φροντίδες του  Βρετανικού Συμβουλίου να μου καταστήσει τη διαμονή μου στην Αγγλία εξαιρετικά άνετη και καρποφόρα. Δεν είχα, παρά να εκφράσω την επιθυμία να δω κανένα ή να πάω πουθενά, κι αμέσως η επιθυμία αυτή επραγματοποιούνταν. Στο ξενοδοχείο που έμενα, το Βρεταννικό Συμβούλιο καλούσε κάθε μέρα τις πιο ενδιαφέρουσες πνευματικές φυσιογνωμίες, στα γράμματα στις τέχνες, στη φιλοσοφία, για να γνωριστούμε, και παρακολούθησα τη θεατρική και μουσική κίνηση όλη. Κι ενώ είχα κληθεί για έξι εβδομάδες μονάχα, έμεινα τέσσερις ολόκληρους μήνες, κι έτσι μου δόθηκε καιρός κι έγραψα ένα βιβλίο που μεταφράσθηκε αγγλικά, και πρόκειται να εκδοθεί στην Αγγλία 3) Όταν κάποτε με κάλεσε σε γεύμα ένα Άγγλος επίσημος και με ρώτησε για τις εκλογές του Μαρτίου εγώ του είπα τη γνώμη μου: Πώς δεν ήταν τίμιες: Κι όταν με βεβαίωσε πώς κατά τις πληροφορίες του οι Κομμουνιστές στην Ελλάδα είναι 5% εγώ του είπα τη γνώμη μου: Πώς είναι 25%. Κι όταν με ρώτησε αν νομίζω πώς ο ερχομός του βασιλιά θα φέρει την τάξη, του αποκρίθηκα πώς θα φέρει τον εμφύλιο πόλεμο. 4) Κι εγώ, καθώς και όλοι οι τίμιοι Έλληνες, πιστεύω πώς τα εγγλέζικα στρατεύματα, δεν πρέπει πια να παραμένουν στην Ελλάδα, όχι γιατί είναι εγγλέζικα, παρά γιατί είναι ξένα...».

Το κλίμα που επικρατούσε τότε στην Ελλάδα, ήταν βαρύ. Στην ύπαιθρο, οι παρακρατικές οργανώσεις της άκρας Δεξιάς παρέμεναν ασύδοτες, αλλά και στην πρωτεύουσα οι συνθήκες για τα αριστερά κόμματα, ήταν εξαιρετικά δύσκολες. Λίγες μέρες μετά το γράμμα του Καζαντζάκη που είδε το φως της δημοσιότητας, η Κ.Ε. του ΕΑΜ, παραπέμπτεται σε δίκη. Αφορμή, μια διάλεξη του Μιχάλη Κύρκου για το εθνικό ζήτημα, και η διακήρυξη για το προσεχές Εαμικό συνέδριο, οι θέσεις του οποίου θεωρήθηκαν από την Ασφάλεια, ότι «διαγείρουν εις διένεξιν τους πολίτες»!... Παραμονές της ανατολής του 1947, ο ηγέτης της ΕΛΔ, ο Ηλ. Τσιριμώκος, έγραφε: «Τούτο το Δεκέμβρη, πρέπει ή όλοι να νοιώσουν την εθνική ανάγκη της ενότητος, ή όλοι οι δημοκρατικοί να νοιώσουν την εθνική ανάγκη του οξύτερου, του εντατικώτερου αγώνα...».

Με πίστη και αγάπη

 Ο αρ­χηγός της «Δημοκρατικής Παράταξης» Ιϊάννης Σοφιανόπουλος. Ο Καζαντζάκης έγραφε στο Σοφιανόπουλο: «Η σειρά σας, Θα 'ρθει, όταν πια θα φτάσουν στην άκρη του γκρεμού...».

Στο μεταξύ ο Καζαντζάκης παρακολουθεί με πίστη και αγάπη τους πολιτικούς που κινούνται δραστήρια στο εξωτερικό και στα πλαίσια του ΟΗΕ για να επιτύχουν την εθνική συμφιλίωση των Ελλήνων και την ειρήνευση στην Βαλκανική. Ο συγγραφέας του «Ζορμπά» ενθουσιάζεται όταν τον Φεβρουάριο του 1950 ανακοινώνεται ότι οι «Αριστεροί Δημοκρατικοί» (Σοφιανόπουλος) το ΣΚ.Ε Λ Δ (Σβώλος - Τσιριμώκος) και οι «Αριστεροί Φιλελεύθεροι» (Γρηγοριάδης - Χατζήμπεης) συγκροτούν τη «Δημοκρατική Παράταξη».

Ο άνισος αγώνας που είχαν αναλάβει τότε οι θαρραλέοι αυτοί πολιτικοί, συγκίνησε ιδιαίτερα το μεγάλο τέκνο της Κρήτης που έγραφε στον αρχηγό της «Δημ. Παράταξης», τον Γιάννη Σοφιανόπουλο: «Χαίρουμαι για τον αγώνα που αναλάβατε. Μακάρι μια μέρα να μπορέσω να σας φανώ χρήσιμος σε τομέα που να είμαι βέβαιος ότι δε θα σας ντροπιάσω. Ο Θεός της Ελλάδος να σας δίνει δύναμη, υπομονή και Ιώβειο αντοχή. Ο δρόμος σας είναι ο μόνος δρόμος εθνικής σωτηρίας...». Παρά τις δυσμενείς συνθήκες, η «Δημ. Παράταξη», πήρε στις εκλογές περί τις 160.000 ψήφους, κερδίζοντας 21 έδρες. Ο Σοφιανόπουλος, ο Σβώλος, ο Τσιριμώκος, ο Χατζήμπεης, κι άλλοι, βγήκαν βουλευτές. Ενθουσιασμένος ο Καζαντζάκης γράφει πάλι στο Σοφιανόπουλο: «Φαντάζεστε τη χαρά και την υπερηφάνεια μου... Αληθινά, ο ελληνικός λαός είναι ο εκλεκτός του Θεού. Το γαλάζιο πουλί της ελευθερίας, δεν έφυγε ακόμα από τη φωλιά όπου γεννήθηκε. Παρακολουθώ και μαντεύω τι μανούβρες θα γίνονται να σας αποκλείσουν από την εξουσία, μα τίποτ' άλλο δεν κατορθώνουν παρά να βοηθάν τη μοιραία εξέλιξη. Η σειρά σας, δεν είναι αμέσως τώρα, είναι αμέσως μετά την νοθογενή κυβέρνηση που ετοιμάζεται από παράνομους γάμους να γεννηθεί. Η σειρά σας θάρθει ευθύς αμέσως έπειτα, όταν πια θα φτάσουν στην άκρη του γκρεμού. Δηλαδή πολύ γρήγορα. Ο Θεός μαζί σας αγαπητέ μου Πρόεδρε. Το λέω, και το ξαναλέω: Άλλος δρόμος από τον δικό σας για τη σημερινή Ελλάδα, δεν υπάρχει...».

Πρώτες μέρες της Απελευθερώσεως. Το άγαλμα τον Μπάιρον στην Αθήνα, με βρετανικές σημαίες. Άγγλοι και Έλληνες, σε τελετή για τον αγώνα κατά τον Ναζισμού...

 

Από μακριά

Με μεγάλο ενδιαφέρον και αγωνία, παρακολουθεί ο Καζατζάκης από μακριά, τον αγώνα του Τσιριμώκου στη Βουλή για την κατάργηση του κολαστηρίου της Μακρονήσου και του εκφράζει τον θαυμασμό του. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1956, μόλις πληροφορείται το θάνατο του Σβώλου, στέλνει θερμή επιστολή στη σύζυγο του Μαρία, που άρχιζε μ' αυτά τα λόγια: «Αγαπητή κυρία Σβώλου, βαθιά μας χτύπησε η καινούργια συμφορά της Ελλάδας. Πόσο αγαπούσα και τιμούσα τον Αλέκο Σβώλο, με τι λόγια να το πω; Ήταν μεγάλη παρηγοριά, ήταν ένα μεγάλο φως στο σκοτάδι της Ελλάδας. Πού θα βρεθούν πια τόσες αρετές ενωμένες; Ανθρωπιά, σοφία, καλοσύνη, αγάπη για τον άνθρωπο, τίποτε δεν του 'λείπε. Πώς να τω πω, αγαπητή κυρία Σβώλου, το πένθος μου; Σας παρακαλώ να πιστέψετε πως στην τραγική τούτη ώρα, είμαι μαζί σας...».

Από το 1945 , ο Καζαντζάκης, σε άρθρο του στην εφημερίδα «Ελεύθερος» του Δ. Πουρνάρα, τόνιζε την ανάγκη να ενωθούν όλες οι σοσιαλιστικές δυνάμεις: «Βαθύτατα πιστεύουμε, πως ένας σήμερα δρόμος σωτηρίας υπάρχει: Η Σοσιαλιστική Δημοκρατία. Γι’ αυτό κάνουμε έκκληση σε όλους τους φωτισμένους και τίμιους Έλληνες, σε όλους που δεν ανήκουν σε καμιά πολιτική ακρότητα, μήτε καταδέχονται πια ν' ακολουθήσουν παλιές χρεωκοπημένες ιδεολογίες, κάνουμε έκκληση στους δημοκράτες σοσιαλιστές της Ελλάδας, και τους εξορκίζουμε να ενωθούν...».

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Σημείωση boraeinai

Ο κριτικός Λέων Κουκούλας αποκάλυψε ότι ο Καζαντζάκης έγινε ανεπιθύμητος στην Αγγλία, επειδή δεν απέκρυψε από το Φόρεϊν Οφις, τις πολιτικές του πεποιθήσεις...

*Είχε προηγηθεί άρθρο στην εφημερίδα «Η Μάχη» (στο  φύλλο της 30/12/1946) γραμμένο από τον Λέοντα Κουκούλα με τίτλο  Λέων Κουκούλας, «Η περίπτωση Καζαντζάκη» και στο άρθρο αυτό απαντά ο Νίκος Καζαντζάκης με την παραπάνω αναφερόμενη επιστολή του. Γράφει ο Κουκούλας :

“«Ο Νίκος Καζαντζάκης, η άλλη πλάι στο Σικελιανό πνευματική κορυφή του τόπου μας και του καιρού μας, επικός και δραματικός ποιητής αξιότατος και στοχαστής με παγκόσμια εμπιστευτικότητα, πολύξερος και πολυταξιδεμένος, είχε κληθεί επίσημα πριν από λίγο καιρό να επισκεφτεί την Αγγλία, φιλοξενούμενος του Βρετανικού Συμβουλίου.

Το αγγλικό έθνος του τη χρωστούσε αυτή την τιμή. Πριν από λίγα χρόνια, ταξινομώντας τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις του, Ο Νίκος Καζαντζάκης είχε τυπώσει έναν ογκωδέστατο τόμο με τον τίτλο «Αγγλία», όπου ούτε λίγο ούτε πολύ χαρακτήριζε την πατρίδα του Σαίξπηρ σαν το δεύτερο ύστερα από την Ελλάδα λίκνο της ελευθερίας. Δεν έχει βέβαια σήμερα καμιά θέση η κριτική ύστερα από τόσα χρόνια των αντιλήψεων του Νίκου Καζαντζάκη και η εξακρίβωση της βασιμότητάς τους […]”.

«Η Μάχη» ήταν παράνομη αντιστασιακή εφημερίδα που ιδρύθηκε το 1942 από τον Ηλία Τσιριμώκο. Μετά την απελευθέρωση έγινε όργανο του κόμματος της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας του Α. Σβώλου, ο οποίος ήταν πρόεδρος της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ, κυβέρνηση του βουνού) στη διάρκεια της κατοχής, με σπουδαίο απελευθερωτικό, κοινωνικό, μορφωτικό και πολιτιστικό έργο.

Η έκδοσή της εφημερίδας διακόπηκε το 1952. Επανεκδόθηκε το 1965 ως όργανο του Η. Τσιριμώκου και απαγορεύτηκε ξανά με την επιβολή της χούντας τον Απρίλη του 1967.