ΠΕΤΡΟΣ ΡΑΠΙΔΗΣ: «ΜΕ ΠΕΙΡΑΖΕΙ ΝΑ ΡΩΤΟΥΝ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΜΠΟΖΟΝΙΟΥ ΧΙΓΚΣ»

Πέτρος Ραπίδης, Εκπρόσωπος της Ελλάδας στο CERN :

«ΜΕ ΠΕΙΡΑΖΕΙ ΝΑ ΡΩΤΟΥΝ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΜΠΟΖΟΝΙΟΥ ΧΙΓΚΣ»

της Κατερίνας Μπακογιάννη

Πριν από 150 χρόνια, ο θεμελιωτής της ηλεκτρομαγνητικής θεωρίας, o Faraday, ρωτήθηκε από κάποιον πολιτικό ποια θα είναι η πρακτική εφαρμογή της ανακάλυψης του. «Δεν ξέρω, αλλά είμαι βέβαιος ότι αργότερα θα τη φορολογήσετε», του απάντησε. Ο διακεκριμένος Έλληνας φυσικός υποδεικνύει τον σωστό τρόπο για να προσεγγίσει ο μέσος άνθρωπος την πολύκροτη «ανακάλυψη του αιώνα» και αναφέρεται στη δραματική υστέρηση της επιστημονικής έρευνας στην Ελλάδα.

Αφορμή για τη συνέντευξη αποτέλεσε η απόδειξη ύπαρξης του μποζονίου Χιγκς. Μια ανακάλυψη για τη Φυσική ανάλογης σημασίας με εκείνη που είχε για τη Βιολογία η ανακάλυψη της διπλής έλικας του DΝΑ. Ο κ. Ραπίδης έχει διατελέσει διευθυντής του Ινστιτούτου Πυρηνικής Φυσικής στο Κέντρο «Δημόκριτος». Κατέχει διδακτορικό στη Φυσική από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ και στο παρελθόν ήταν επί πολλά έτη ερευνητικό στέλεχος του Εθνικού Εργαστηρίου Επιταχυντή Permi στο Ιλινόις, που είναι το αντίστοιχο του CERN για τις ΗΠΑ.

Τι είναι με απλά λόγια το σωματίδιο Χιγκς;

Είναι ταυτόσημο με το πεδίο του Χιγκς, το οποίο διαχέει όλο το χώρο. Η επίδραση ενός σωματιδίου με το πεδίο του Χιγκς είναι αυτή που καθορίζει τη μάζα του.

Με ένα παράδειγμα;

Το πεδίο του Χιγκς είναι σαν το νερό σε μια πισίνα. Κάποιος ο οποίος έχει μεγάλο όγκο έχει περισσότερη τριβή με το νερό και δεν μπορεί να προχωρήσει γρήγορα. Ενώ ένα ψαράκι, που έχει μικρό όγκο και είναι υδροδυναμικά σωστή η μορφή του, μπορεί να προχωρήσει πιο γρήγορα, οπότε αυτό έχει μικρότερη μάζα.

Δηλαδή, αυτό που άλλαξε είναι ο ορισμός της μάζας όπως τον μάθαμε στο σχολείο;

Στην ουσία, μεταφέραμε το ερώτημα του τι είναι μάζα σε ένα άλλο επίπεδο και λέμε ότι μάζα είναι το μέγεθος ή η ισχύς με την οποία το σωματίδιο επιδρά με το πεδίο Χιγκς.

Η πρακτική σημασία αυτής της ανακάλυψης;

Είναι ένας σημαντικός σταθμός μιας πνευματικής οδύσσειας που χρονολογείται από το 1954. Ψάχνουμε τις απαντήσεις για να επιβεβαιωθεί, έστω μερικώς, η θεωρία του «Καθιερωμένου Προτύπου». Με πειράζει πάρα πολύ να ακούω να ρωτάνε ποια είναι η πρακτική του εφαρμογή. Η πρακτική του εφαρμογή είναι ότι μας επέτρεψε να απαντήσουμε σε ένα ερώτημα σημαντικό. Και το να απαντώ σε ερωτήματα για τη φύση είναι χαρακτηριστικό του διαφωτισμού αλλά και της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας.

Αλλά δεν έχει εφαρμογή στην καθημερινότητα μας;

Θα μπορούσα να σας απαντήσω όπως φημολογείται ότι απάντησε ο Faradaγ, θεμελιωτής της ηλεκτρομαγνητικής θεωρίας, όπως την ξέρουμε, πριν από περίπου 150 χρόνια. Όταν τον ρώτησε ένας πολιτικός ποια θα είναι η πρακτική εφαρμογή της ανακάλυψης του, απάντησε: «Δεν ξέρω, αλλά είμαι βέβαιος ότι αργότερα θα το φορολογήσετε».

Θα φορολογηθεί κάποτε το σωματίδιο Χιγκς;

Εγώ προσωπικά δεν νομίζω. Είμαι ο πρώτος που θα πει ότι οι ενέργειες, οι αποστάσεις και οι μάζες αναφέρονται σε φαινόμενα που δεν έχουν να κάνουν με την καθημερινότητα μας. Αλλά έχουν να κάνουν κυρίως με την κοσμολογία. Αυτό το σωματίδιο μας βοηθάει να καταλάβουμε πώς ξεκίνησε η ιστορία του κόσμου; Σαφώς. Ένα τέτοιο πεδίο επιτρέπει στο σύμπαν να μεγαλώσει στα πρώτα χιλιοστά του δευτερολέπτου. Και να μεγαλώσει με έναν εκθετικό τρόπο. Δηλαδή αυτό το σύμπαν, που μέχρι τότε ήταν κατά κάποιον τρόπο μικρό, ξαφνικά μεγάλωσε 30 τάξεις μεγέθους.

Μα δεν γνωρίζαμε για το Big Bang και πριν ανακαλυφθεί το σωματίδιο Χιγκς;

Άλλο η πρόβλεψη και άλλο να κάνεις την παρατήρηση αυτού του σωματιδίου. Να έρθουν οι ενδείξεις για την επαλήθευση. Κατά τη γνώμη μου, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και σημαντικό αυτό.

Αλλά με δεδομένο ότι και πάλι δεν γνωρίζουμε τι έγινε πριν, μπορεί η Φυσική να μας δώσει την απάντηση για το πώς ξεκίνησε η ιστορία του κόσμου;

Ποιος θα μας τη δώσει; Οι νόμοι του ελληνικού κοινοβουλίου; Μόνο οι νόμοι της Φυσικής, που είναι κωδικοποίηση των παρατηρήσεων μας. Και πολλές φορές είναι σωστοί, αλλά μπορεί να είναι και λάθος. Όπως ο νόμος της βαρύτητας του Νεύτωνα δεν είναι απόλυτα σωστός, γιατί η γενική θεωρία της σχετικότητας τον αλλάζει ελάχιστα για τα δικά μας μεγέθη, αλλά πάρα πολύ για κοσμολογικά μεγέθη.

Θα μπορέσουν ποτέ οι νόμοι της Φυσικής να δώσουν απαντήσεις γι’ αυτά που μέχρι σήμερα μόνο η θρησκεία μιλάει;

Ποιος ξέρει; Εγώ προσωπικά θα λυπηθώ εάν γίνει κάτι τέτοιο, γιατί θα μας απαγορεύσει να κάνουμε περισσότερες ερωτήσεις.

Συνδέονται όλα αυτά με την πιθανότητα ζωής σε άλλον πλανήτη;

Με την έννοια ότι όλο το Big Bang οδήγησε στη δημιουργία γαλαξιών και από εκεί ξεκίνησαν όλα, μπορεί να υπάρχει ζωή και σε άλλον πλανήτη. Αλλά ακόμα δεν έχουμε δει πράσινα ανθρωπάκια.

Τι απαντάτε σε όσους λένε ότι οι επιστήμονες στο CERN βιάστηκαν να ανακοινώσουν τα αποτελέσματα τους και ότι ίσως να μην πρόκειται τελικά για το σωματίδιο Χιγκς;

Όλα αυτά μπορεί να έχουν κάποια βάση. Αλλά, ό,τι και να είναι, είναι κάτι εξαιρετικά αξιοσημείωτο.

Το CERN είναι μια νίκη της Ευρώπης έναντι της Αμερικής;

Στην έρευνα δεν υπάρχουν νίκες ούτε ήττες. Υπάρχει πρόοδο. Άλλωστε, αυτήν τη στιγμή η μεγαλύτερη εθνότητα στο CERN είναι οι Αμερικανοί, με δεύτερους τους Ιταλούς.

Και η Ελλάδα;

Η Ελλάδα είναι μέλος του CERN από την ίδρυση του, εδώ και πάνω από πενήντα χρόνια. Αλλά μόνο τα τελευταία δύο χρόνια έχει πληρώσει τη συνδρομή της στο ακέραιο.

Δεν αισθάνεστε δηλαδή ούτε εσείς ούτε οι Έλληνες επιστήμονες που συμμετείχαν στο πείραμα σαν τους φτωχούς συγγενείς;

Όχι. Ο σωστός επιστήμονας δεν βλέπει τον άλλο σαν πλούσιο ή φτωχό, αλλά σαν συνάδελφο και συνεργάτη.

Τι θα λέγατε σε όσους λένε ότι δεν είναι τώρα εποχή για να συμμετάσχει η Ελλάδα στο CERN ή σε άλλα ερευνητικά προγράμματα;

Η Ελλάδα είναι ουραγός κατά πολύ στην Ευρώπη, στο ποσοστό το οποίο δαπανά για έρευνα, και σε αυτό συμπεριλαμβάνονται και άλλες, εξαιρετικά «ανεπτυγμένες» χώρες, όπως η Ρουμανία ή η Βουλγαρία. Υπάρχει μια πλήρης απαξίωση της έρευνας στην Ελλάδα. Γιατί αυτό; Γιατί το πολιτικό σύστημα δεν θεωρεί ότι η έρευνα προσφέρει κάτι σημαντικό. Ανταποκρίνεται μόνο σε πελατειακές σχέσεις που οδηγούν σε ψηφοθηρία.

Ο «Δημόκριτος» μπορεί να ανταποκριθεί στο ρόλο του μέσα στην οικονομική κρίση;

Ο «Δημόκριτος» έχει πολλά προβλήματα. Δεν νομίζω ότι μπορούμε να πληρώσουμε τη ΔΕΗ - δεν μπορούμε να προσλάβουμε κανέναν, οι καταστάσεις προχωρούν εξαιρετικά αργά, οι διοικητικές αποφάσεις τελματώνουν, είναι μια πάρα πολύ δύσκολη κατάσταση.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον καλείστε να κάνετε έρευνα;

Από την άλλη πλευρά, τα ευρωπαϊκά προγράμματα μας επιτρέπουν να κάνουμε ορισμένα πράγματα. Επίσηδ το Ινστιτούτο Πυρηνικής Φυσικής συγχωνεύτηκε με το Ινστιτούτο Νέστωρ για την Αστρονομία Νετρίνων και έχουμε μια πολύ βάσιμη ελπίδα ότι θα εγκατασταθεί στη χώρα μας ένα μεγάλο υποθαλάσσιο τηλεσκόπιο νετρίνων, μία από τις εγκεκριμένες μεγάλες ευρωπαϊκές ερευνητικές υποδομές

«Κ»./ΙΟΥΛ.'12