ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ : Η απόπειρα του Κ. Καραμανλή για μόνιμη διεξαγωγή στην Ελλάδα

Αρνητικό στοιχείο για τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες αποτελεί και η εμπορικοποίησή τους, με σήμα κατατεθέν εκείνους του Λος Άντζελες.

Ολυμπιακοί Αγώνες: Η αθλητική και η πολιτικοοικονομική διάστασή τους

Η απόπειρα του Κ. Καραμανλή για μόνιμη διεξαγωγή στην Ελλάδα

Του ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ Πρέσβη ε.τ.

Βρισκόμαστε ήδη μία εβδομάδα μετά την έναρξη της διεξαγωγής της 31ης Ολυμπιάδας στο Ρίο Ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας. Τελούμε ακόμα κάτω από τις εντυπώσεις της αφής της Φλόγας, που μεταφέρθηκε από την Αρχαία Ολυμπία, όπως και τις φαντασμαγορικές σκηνές της τελετής έναρξης, εμπνευσμένες από την ιστορία της φιλοξενούσης χώρας, με μηνύματα, επίσης, για την προστασία του περιβάλλοντος.

Πολλοί θα νοστάλγησαν την εναρκτήρια τελετή της Ολυμπιάδας των Αθηνών του 2004, που κατά γενική ομολογία ήταν μοναδική, συνδέοντας το αρχαίο κάλλος με τη σύγχρονη εποχή. Οι συγκρίσεις όμως πολλές φορές είναι άδικες και επικίνδυνες.

Πόσο κοντά ή μακριά είναι οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες από εκείνους στην Αρχαία Ολυμπία; Πολλοί παραπονιούνται ότι στις Ολυμπιάδες των τελευταίων δεκαετιών η ευγενής άμιλλα και το νεανικό σφρίγος έχουν παύσει να είναι φυσικά και γνήσια και τα υπεράνθρωπα ατομικά ρεκόρ οφείλονται περισσότερο στα αναβολικά. Δυστυχώς τούτο αληθεύει σε μεγάλο βαθμό και δεν λείπουν και οι δυσάρεστες ελληνικές εμπειρίες. Τι κρίμα που ο αθλητισμός δεν μπορεί να επιστρέψει πίσω στην εποχή του Μίλωνα του Κροτωνιάτη.

Εξίσου δυσάρεστο γεγονός, που νοθεύει το ολυμπιακό ιδεώδες, είναι και η πολιτικοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων. Φαινόμενο που παρουσιάστηκε, κυρίως, την εποχή του διπολισμού με τον ανταγωνισμό μεταξύ Ανατολής (Σοβιετική Ένωση) και Δύσης (ΗΠΑ). Ήδη το 1936, στην Ολυμπιάδα του Βερολίνου, ο Χίτλερ χρησιμοποίησε τους Αγώνες για να προβάλει τον εθνικοσοσιαλισμό του. Το 1980 οι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξήχθησαν στη Μόσχα. Οι ΗΠΑ, με επιχείρημα ή πρόσχημα τη σοβιετική επέμβαση στο Αφγανιστάν, μποϊκοτάρισαν τους αγώνες, προς μεγάλη απογοήτευση των αθλητών τους που περίμεναν με λαχτάρα αυτή τη στιγμή. Οι Ανατολικοί, με εξαίρεση τη Ρουμανία του Τσαουσέσκου, το ανταπέδωσαν και δεν έλαβαν μέρος στους Ολυμπιακούς του Λος Άντζελες που διεξήχθησαν τέσσερα χρόνια μετά. Η ανταπόδοση των ίσων ήταν πλέον εμφανής.

Αρνητικό στοιχείο για τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες αποτελεί και η εμπορικοποίησή τους, με σήμα κατατεθέν εκείνους του Λος Άντζελες. Η Πόλη των Αγγέλων επελέγη την τελευταία στιγμή, όταν η Τεχεράνη του Αγιατολάχ Χομεϊνί έδειξε αδιαφορία να τους φιλοξενήσει. Ο τότε δήμαρχος του Λος Άντζελες Τόμ Μπράντλει -έγχρωμος και πρώην Ολυμπιονίκης- προκάλεσε ένα τοπικό δημοψήφισμα με το ερώτημα αν οι πολίτες δέχονταν μια πρόσθετη φορολόγηση για την κάλυψη των δαπανών των αγώνων. Το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό. Τότε εμφανίσθηκε ένας γνωστός επιχειρηματίας, ο Πίτερ Ούμπεροθ, ο οποίος ανέλαβε να τους φέρει σε πέρας, υπό την προϋπόθεση ότι η πόλη θα διέθετε τις εγκαταστάσεις των δύο εκεί μεγάλων πανεπιστημίων (UCLA και USC). Επιπλέον απαίτησε την αποδέσμευση από την απαγόρευση, που ίσχυε μέχρι τότε από τη ΔΟΕ, μη σύνδεσης των Αγώνων με διαφημίσεις, σπόνσορες και συναφή. Προ του κινδύνου ακύρωσης των Αγώνων η ΔΟΕ (Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή) το απεδέχθη υπό όρους. Ήταν το επίσημο πιστοποιητικό γέννησης της εμπορικοποίησης. Οι Αγώνες του Λος Άντζελες σημείωσαν επιτυχία, τουλάχιστον από οικονομικής πλευράς, ενώ ο κ. Ούμπεροθ τα επόμενα χρόνια εκλεγόταν συνεχώς τοπικός βουλευτής. Η αποθέωση όμως της εμπορικοποίησης ήταν η πώληση μεταφοράς της Ολυμπιακής Φλόγας έναντι αμοιβής. Ο καθένας θα μπορούσε να τη μεταφέρει, ανεξαρτήτως ηλικίας, αρκεί να αγόραζε και να πλήρωνε όσα μέτρα ήθελε. Ως δικαιολογητική βάση του προγράμματος (torch relay) προβλήθηκε ότι τα χρήματα θα διατίθεντο για τον αθλητισμό και όχι για άλλο σκοπό. Η αναγγελία του προγράμματος προκάλεσε -όπως αναμενόταν- θύελλα αντιδράσεων στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, με τον τότε δήμαρχο της Αρχαίας Ολυμπίας να δηλώνει ότι θα απαγόρευε την παράδοση της Φλόγας στους οργανωτές των Αγώνων. Στις ΗΠΑ, και ιδιαίτερα στην Καλιφόρνια, δημιουργήθηκε ισχυρό ανθελληνικό κλίμα, ανάλογο με εκείνο που επικρατούσε τότε στην Ελλάδα εναντίον των ΗΠΑ, λόγω της στάσης τους έναντι της δικτατορίας των συνταγματαρχών και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Η υπόθεση της παράδοσης της Φλόγας έφτασε μέχρι τη ΔΟΕ, η οποία απείλησε ότι τυχόν εμμονή στη μη παράδοσή της θα συνεπάγετο την αφαίρεσή της από την Ελλάδα, η οποία, όπως υποστηρίχθηκε, ήταν απλώς θεματοφύλακας αυτής και όχι κάτοχος. Στον γράφοντα, ο οποίος χειρίσθηκε το όλο θέμα υπό τη διπλή τότε ιδιότητά του ως γενικού προξένου της Ελλάδος στο Σαν Φρανσίσκο με δικαιοδοσία και το Λος Άντζελες και συνδέσμου της ελληνικής κυβέρνησης με την Οργανωτική Επιτροπή των ΟΑ, βαθύτατη εντύπωση είχε προκαλέσει ότι στο μέγιστο μέρος -με ελάχιστες εξαιρέσεις- οι συνομιλητές του δεν μπορούσαν να αντιληφθούν ότι η Φλόγα αποτελεί ένα μυστηριακό σύμβολο και ότι δεν μπορεί όλα τα πράγματα να πωλούνται και να αγοράζονται. Εντέλει, με παρέμβαση του τότε πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, το θέμα της μεταφοράς λύθηκε με τη διακοπή του προγράμματος πώλησης, όχι όμως και με ακύρωση όσων αγορών είχαν ήδη συντελεσθεί. Στη δε αναστροφή του ανθελληνικού κλίματος που είχε αναπτυχθεί στις ΗΠΑ μεγάλως συνετέλεσε η ad hoc επίσκεψη που πραγματοποίησε στην Καλιφόρνια η υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη και η σύζυγος του πρωθυπουργού Μάργκαρετ Παπανδρέου. Οι αρνητικές εντυπώσεις που είχαν δημιουργηθεί από όλα τα παραπάνω φαινόμενα -ιδιαίτερα με την πολιτικοποίηση των Αγώνων- ανησύχησαν τον τότε πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος, επωφελούμενος και της βαθιάς απογοήτευσης που είχε δημιουργηθεί διεθνώς, έριξε την ιδέα για μόνιμη διεξαγωγή τους στην Ελλάδα.

Ο Καραμανλής δεν αγνοούσε βέβαια τη διεθνή πραγματικότητα. Ήλπιζε όμως ότι την ιδέα του θα τη συμμεριζόταν πολλές χώρες, ξένοι ηγέτες, διανοούμενοι και άνθρωποι επιρροής. Η ιδέα Καραμανλή, που δεν επισημοποιήθηκε ποτέ, σχολιάσθηκε ευρέως, αλλά έλλειψε η έμπρακτη συμπαράσταση. Η ιδέα, ή ατελής πρόταση, προσέκρουσε σε δύο βασικά στοιχεία. Πρώτον, στο στοιχείο της παγκοσμιότητας που εκφράζουν οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες. Κάθε χώρα, ανεξαρτήτως μεγέθους, φιλοδοξεί κάποτε να τους φιλοξενήσει. Μια μόνιμη έδρα διεξαγωγής θα εξανέμιζε κάθε όνειρο φιλοξενίας των Αγώνων, πέραν του ότι μπορούσαν να καταστούν ανιαροί. Ο δεύτερος λόγος έχει υλική υπόσταση. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες σημαίνουν και big business. Κατασκευή σταδίων, αθλητικών εγκαταστάσεων, αεροδρομίων, αυτοκινητοδρόμων και συναφή, που εμπλέκουν μεγάλα συμφέροντα. Ήταν, λοιπόν, η ιδέα-πρόταση Καραμανλή ουτοπική; Ίσως ναι. Αλλά οι ιδέες, ως γνωστόν, δεν πεθαίνουν ποτέ.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Να γίνονται μονίμως στην Ελλάδα οι Ολυμπιακοί Αγώνες

του Δημήτρη Σιούφα Πρώην Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων

• 1976 και 1980: Πρόταση Κωνσταντίνου Καραμανλή στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή

• 2016 Κριστίν Λαγκάρντ: Να εγκατασταθούν μόνιμα οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο σπίτι τους

Με αφορμή το άρθρο του πρέσβη ε.τ κ. Χρήστου Μπότζιου, συνεργάτη σας, στις 14 Αυγούστου, επιτρέψτε μου να καταθέσω και τα ακόλουθα για το ίδιο θέμα.

Χρειάσθηκε να περάσουν 40 χρόνια από τότε που για πρώτη φορά ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο αναμορφωτής της σύγχρονης Ελλάδας, ζήτησε να γίνονται μονίμως στην Ελλάδα, στη χώρα που τους δημιούργησε το 776 π.Χ., στην Αρχαία Ολυμπία.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, το Ολυμπιακό Πνεύμα, το Ολυμπιακό Ιδεώδες, η Ολυμπιακή Εκεχειρία, που γεννήθηκαν σ’ αυτή τη χώρα, ήλθαν και τώρα στην επικαιρότητα εξαιτίας του ξεστρατίσματος, των προβλημάτων στη διοργάνωσή τους και του τρομακτικού κόστους τους στη Βραζιλία.

Η απάντηση της γενικής διευθύντριας του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, τον Ιούλιο του 2016, στο Φεστιβάλ Ιδεών στο Άσπεν, στις ΗΠΑ, ήταν ότι θα μπορούσαμε να εγκαταστήσουμε τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο σπίτι τους, στην Αθήνα, στην Ελλάδα, για να ξαναβρούν την αποστολή τους στον σύγχρονο κόσμο.

Αυτό μας θυμίζει την πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Καραμανλή με τρεις παρεμβάσεις του, εδώ και 40 χρόνια. Από όλους μας εξαρτάται πλέον να αξιοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία που δίδεται τώρα.

Η Ελλάδα έδωσε θεμελιώδεις ιδέες σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ο πλούτος της πατρίδας μας μπορεί να πλουτίζει άλλους, τώρα όμως χρειάζεται οι άλλοι να επιστρέψουν στην Ελλάδα, η οποία βρίσκεται σε οδυνηρή κρίση, μέρος του πλούτου αυτού.

Παραθέτω αποσπάσματα από τα κείμενα των παρεμβάσεων του Κωνσταντίνου Καραμανλή:

29 ΙΟΥΛΙΟΥ 1976: Ο Κων. Καραμανλής απευθύνει στον πρόεδρο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, λόρδο Κιλάνιν, την ακόλουθη επιστολή:

«Η Ελλάς παρακολουθεί πάντοτε με ζωηρό ενδιαφέρον τους Ολυμπιακούς Αγώνες και εκτιμά τις προσπάθειες που καταβάλλετε για τη διαφύλαξη και την ανάπτυξη της Ολυμπιακής Ιδέας. Η Ιδέα αυτή, που εγεννήθη εδώ πριν από 2.500 χρόνια, προσέλαβε, με τη συνεχή προσπάθεια της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, την οικουμενική απήχηση και έκταση που της αρμόζει.

Τα πρόσφατα όμως γεγονότα, που συνέβησαν πριν και κατά την έναρξη των διεξαγομένων Ολυμπιακών Αγώνων, αναζωπύρωσαν παλαιότερες ανησυχίες και προκάλεσαν καινούργιες θλιβερές σκέψεις. Τα γεγονότα αυτά, που κατέληξαν στην ανάκληση της συμμετοχής ορισμένων κρατών, πείθουν ότι οξείς πολιτικοί, ακόμη και φυλετικοί ανταγωνισμοί εισβάλλουν στον άκρατο ιδεαλιστικό χώρο των Αγώνων και επιχειρούν να εκτρέψουν την προσοχή από την ευγενή άμιλλα στον προπαγανδισμό και τη διαμάχη μεταξύ εθνικών ή άλλων απόψεων.

Είναι πρόδηλο ότι εκτροπές τέτοιου είδους, ανεξαρτήτως της βασιμότητας ή μη των αντιδικιών, αντιφάσκουν προς το Ολυμπιακό Πνεύμα και τους υψηλούς κανόνες με τους οποίους έχει θεσμοποιηθεί. Και αν οι έκτροπές ενταθούν από τετραετία σε τετραετία -όπως δυστυχώς φαίνεται πιθανόν- ο θεσμός των Αγώνων θα υποστεί κάποτε, όχι πολύ αργά, το μοιραίο πλήγμα.

Η Ελλάς όχι μόνο προσφέρεται -από ιστορική και φυσική άποψη- για την πραγματοποίηση μιας τέτοιας αποφάσεως, που θα έδινε νέα αλκή και κύρος στην Ολυμπιακή Ιδέα, αλλά θα εργαζόταν με ενθουσιασμό υπό την καθοδήγησή σας για την πλήρη επιτυχία της. Είμαι δε βέβαιος ότι πλείστα κράτη θα υιοθετούσαν την πρόταση αυτήν, η οποία, υπογραμμίζω, εμπνέεται από την πίστη προς την οικουμενική αξία του Ολυμπιακού Ιδεώδους».

Στην απάντησή του, ο πρόεδρος της ΔΟΕ σημείωσε ότι οι προτάσεις του Κων. Καραμανλή θα αποτελούσαν αντικείμενο εξετάσεως στο μέλλον. Προς το παρόν, συνέχισε, η Επιτροπή προγραμμάτιζε την ανάθεση των Αγώνων του 1984. Ο έλληνας πρωθυπουργός θα επαναλάβει την πρότασή του τέσσερα χρόνια αργότερα.

• 15 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1980: Σε συνέντευξή του στην ιρλανδική ραδιοτηλεόραση, ο λόρδος Κιλάνιν δήλωσε σχετικά με την τέλεση των αγώνων στην Ελλάδα:

«Πριν από λίγο καιρό, υποβλήθηκε πρόταση για τη μόνιμη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ελλάδα και κατόπιν αποσύρθηκε. Σημειώνω ότι πρόσφατα ο πρωθυπουργός της Ελλάδας επανέλαβε την πρόταση. Αν μπορούμε να βρούμε μια ουδέτερη περιοχή, που να παραμείνει ουδέτερη και που να παρέχει εγγυήσεις κυβερνητικής σταθερότητας, τότε πιστεύω ότι πολλά μπορούν να ειπωθούν σχετικά με αυτό το θέμα, αντί να παραμένει εκκρεμές και να εμπλεκόμαστε κάθε φορά σε πολιτικά προβλήματα, όπως συνέβη από το 1896».

• 18 ΙANOYAPIOY 1980: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, με δημόσιες δηλώσεις, επαναδιατυπώνει την πρότασή του για τη μόνιμη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ελλάδα:

«Το θέμα των Ολυμπιακών Αγώνων μου προκαλεί ορισμένες γενικότερες σκέψεις.

Πιστεύω ότι για να σωθεί η Ολυμπιακή Ιδέα θα πρέπει οι αγώνες να τελούνται μόνιμα σε μια χώρα. Και αυτή είναι ασφαλώς η Ελλάς, στην οποία γεννήθηκε ο θεσμός και στην οποία αναβίωσε το 1896.

Η Ελλάς, ως εκ τούτου, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την επιβίωση της Ολυμπιακής Ιδέας και γι’ αυτό θα φέρει και πάλι την πρότασή της προς συζήτηση στα αρμόδια όργανα των Ολυμπιακών Αγώνων».

Δέκα μέρες αργότερα, στις 28 Ιανουαρίου, ο έλληνας πρωθυπουργός θα υποβάλει επίσημα την πρότασή του στον πρόεδρο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής λόρδο Κιλάνιν:

«Κύριε πρόεδρε,

Οι πρόσφατες εξελίξεις γύρω από το θέμα των Ολυμπιακών Αγώνων (Ολυμπιακοί Αγώνες στη Μόσχα) προσλαμβάνουν πλέον διαστάσεις επικίνδυνες για την τύχη του μοναδικού και αιωνόβιου αυτού θεσμού. Και πέραν αυτού οι έριδες που προκαλούν αυτές οι εξελίξεις μεταβάλλουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες από παράγοντα υφέσεως σε παράγοντα διεθνούς εντάσεως»…

Η Ελλάς, κύριε πρόεδρε, προσφέρεται να διευκολύνει τη λύση των προβλημάτων αυτών διαθέτοντας τον κατάλληλο χώρο, και μάλιστα στην Αρχαία Ολυμπία, για τη μόνιμη τέλεση των Αγώνων. Ο χώρος αυτός μπορεί να προσλάβει τον χαρακτήρα ουδετέρου εδάφους με μια διεθνή συμφωνία που θα κατοχυρώνει τα δικαιώματα στις εγκαταστάσεις, θα καθιερώνει το απαραβίαστο της περιοχής και θα αναγνωρίζει τον αποφασιστικό ρόλο της Ολυμπιακής Επιτροπής στην αθλητική αρμοδιότητά της. Και, εν πάση περιπτώσει, η Ελλάς είναι διατεθειμένη να συζητήσει τις ρυθμίσεις που θα κριθούν από την Επιτροπή σας αναγκαίες για τον σκοπό αυτό».

Σε πρόσφατη δήλωσή σας διατυπώσατε εμμέσως επιφυλάξεις για τη μόνιμη τέλεση των Αγώνων στην Ελλάδα, με το επιχείρημα ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες πρέπει να τελούνται σε χώρες ουδέτερες και με εγγυημένη πολιτική σταθερότητα.

Θα μου επιτρέψετε να πιστεύω ότι το επιχείρημα αυτό είναι αβάσιμο. Πρώτον, γιατί σήμερα στην Ελλάδα έχει διαμορφωθεί μια κατάσταση που εγγυάται ομαλή εξέλιξη του εθνικού της βίου, δεύτερον, οι Ολυμπιακοί Αγώνες τελούνται ακόμη και σε χώρες που έχουν ολοκληρωτικά καθεστώτα, δεξιά ή αριστερά, και, τρίτον, γιατί η Ελλάς προσφέρει χώρο, η ουδετερότητα του οποίου μπορεί να είναι εγγυημέvη, όπως σάς εξήγησα στην ως άνω επιστολή μου.

Γνωρίζω, κύριε πρόεδρε, ότι αγαπάτε την Ελλάδα και πιστεύω ότι δε θα αφήσετε να χρησιμοποιηθούν επιχειρήματα που μπορεί να θίξουν τη φιλοτιμία αυτού του έθνους για να αποκρουσθεί η γνωστή πρότασή μου».

Από τα αρχεία του

Κωνσταντίνου Καραμανλή

που τηρούνται στο Ίδρυμα

«Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής».

ΤΟ ΠΑΡΟΝ