Αρχαία
ελληνική μυθολογία: η μεγάλη των μύθων σχολή
Ερευνώντας τον τελευταίο
καιρό το ελληνικό και ευρωπαϊκό παραμύθι τα βήματά μας μας οδηγούν αναπόφευκτα
στις πανάρχαιες εκείνες ιστορίες που έγιναν αρχή για την λογοτεχνία ολόκληρης
της Ευρώπης, του δυτικού κόσμου και όχι μόνο.
Ιστορίες πλασμένες για να εξηγήσουν τη δημιουργία του κόσμου, τις
ανεξήγητες δυνάμεις της φύσης και τα μεγάλα μυστήρια της ανθρώπινης ζωής,
πρωταγωνιστούν θεοί, ημίθεοι, ήρωες, κατώτερες θεότητες και φυσικά, οι
δημιουργοί του φανταστικού αυτού σύμπαντος, κοινοί θνητοί άνθρωποι που οι
δρόμοι τους συναντιούνται με ήρωες και θεούς.
Εκκινώντας από τα ομηρικά
έπη και τον Ησίοδο, οι αρχαίοι μύθοι αφηγούνται την πορεία του αρχαίου
ελληνικού κόσμου και των ανθρώπων του, επιχειρώντας να εξηγήσουν με παραμυθητικά
μέσα τη δημιουργία του κόσμου, το διαμοίρασμα των εξουσιών ανάμεσα στο
δωδεκάθεο, τις απαρχές του ανθρώπινου πολιτισμού, την εμφάνιση των πρώτων
πολιτιστικών κατακτήσεων των ανθρώπων μαζί με τους πρώτους ήρωες-ηγέτες ως την
μυθοποίηση υπαρκτών προσώπων που έζησαν μία αξιοθαύμαστη ζωή, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Λεωνίδας, ο Περικλής
και ο Πλάτωνας.
Βασικές μας πηγές για τους
αρχαίους μύθους είναι ελάχιστα έργα με άμεσες αναφορές που σώθηκαν ως σήμερα
(ομηρικά έπη, Ομηρικοί Ύμνοι, Θεογονία Ησιόδου). Εξίσου πολύτιμη πηγή αποτελούν
έργα ποιητών και συγγραφέων που έχουν εμπνευστεί από μύθους ή τους έχουν
καταγράψει, όπως οι λυρικοί ποιητές (Σιμωνίδης, Βακχυλίδης, Πίνδαρος κ. ά.), οι
βουκολικοί ποιητές (Θεόκριτος, Βίων κλ) και οι μεγάλοι τραγικοί ποιητές
Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης καθώς και ο Αριστοφάνης. Τη δική τους συμβολή στη
διάσωση της αρχαίας μυθολογίας πρόσφεραν και οι ιστορικοί Ηρόδοτος και Διόδωρος
Σικελιώτης και οι γεωγράφοι Παυσανίας και Στράβων. Πολλούς μύθους διέσωσαν ή
χρησιμοποίησαν ως βάση στα έργα τους και συγγραφείς και ποιητές της
ελληνιστικής εποχής καθώς και πολλοί Ρωμαίοι
(Απολλώνιος ο Ρόδιος, Καλλίμαχος, Ερατοσθένης, Παρθένιος, Οβίδιος,
Στάτιος, Σενέκας, Βαλέριος Φλάκκος, Νόννος ο Πανοπολίτης, Κόιντος Σμυρναίος,
Απουλήιος, Ηλιόδωρος, Πετρώνιος, Αχιλλέας Τάτιος).
Πολλοί μύθοι
επιβεβαιώθηκαν με τις ανασκαφές του Ερρίκου Σλήμαν και του Άρθουρ Έβανς σε
Τροία, Μυκήνες και Κρήτη.
Θα παραθέσουμε τρεις
μύθους με θέματα από τη θεογονία, το
δωδεκάθεο και τους ήρωες:
Η
ΠΡΩΤΗ ΓΕΝΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΓΟΝΙΑΣ
Ο Ησίοδος αφού ευχαριστεί
τις Μούσες για την έμπνευση που του έδωσαν, εξηγεί ότι αυθόρμητα εμφανίστηκε το
Χάος που γέννησε την πρώτη θεϊκή Τριάδα, την Γη, ως έννοια της ύλης, τον
Τάρταρο ως έννοια του χρόνου και του θανάτου και τον Έρωτα, ως έννοια της
δημιουργίας.
Στη συνέχεια, από το Χάος
ξεπήδησε το Έρεβος και η Νύχτα. Από την ένωση της Νύχτας με το Έρεβος
γεννήθηκαν ο Αιθέρας και η Ημέρα. Η Γη, με παρθενογένεση, γέννησε τον Ουρανό,
τα Oὔρεα (Όρη) και τον Πόντο.
Ο Ουρανός ζευγάρωσε με τη
Γαία και γεννήθηκαν 12 Τιτάνες: ο Ωκεανός, ο Κόιος, ο Κρείος, ο Υπερίων, ο
Ιαπετός, η Θεία, η Ρέα, η Θέμις, η Μνημοσύνη, η Φοίβη, η Τηθύς και ο Κρόνος, 3
Κύκλωπες: ο Βρόντης, ο Στερόπης και ο Άργης και τέλος 3 Εκατόγχειρες: ο
Βριαρέας, ο Κόττος και ο Γύγης.
Η
ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ
Ο Κρόνος απέκτησε πολλά
παιδιά από τη Ρέα: την Εστία, την Δήμητρα, την Ήρα, τον Άδη και τον Ποσειδώνα,
αλλά τα κατάπιε όλα τη στιγμή που γεννήθηκαν, αφού είχε μάθει από τη Γαία και
τον Ουρανό ότι ο γιος του θα τον ανατρέψει, όπως ο ίδιος είχε ανατρέψει τον
δικό του πατέρα του. Όταν ο Δίας ήταν έτοιμος να γεννηθεί, η Ρέα ζήτησε από τη
Γαία να επινοήσει ένα σχέδιο για να τον σώσει, έτσι ώστε ο Κρόνος να τιμωρηθεί
για τις πράξεις του ενάντια στον πατέρα του Ουρανό και τα παιδιά του. Η Ρέα
γέννησε το Δία στο Δικταίο Άντρο της Κρήτης, παραδίδοντας στον Κρόνο μια πέτρα
τυλιγμένη στα σπάργανα, την οποία κατάπιε.
ΤΟ
ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΤΗΣ ΝΕΜΕΑΣ
Στην ελληνική μυθολογία, ο
λέων της Νεμέας ήταν ένα λιοντάρι που ζούσε στην περιοχή της Νεμέας και
σκόρπιζε το φόβο. Ήταν απόγονος του Τυφώνος και της Έχιδνας ή του Όρθρου και
της Χίμαιρας. Υπάρχει ακόμα η άποψη ότι έπεσε από τη Σελήνη και ήταν απόγονος
του Δία και της Σελήνης. Το θηρίο αυτό σκοτώθηκε τελικά από τον Ηρακλή.
Η θανάτωση του Λέοντος και
η εκδορά του ήταν ο πρώτος άθλος που ανατέθηκε στον Ηρακλή από τον Ευρυσθέα.
Ο Λέων είχε πολύ σκληρό
δέρμα, το οποίο δεν μπορούσε να τρυπηθεί από όπλο. O Ηρακλής χρησιμοποίησε στην
αρχή το τόξο και το σπαθί του, χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά πάλεψε ο ίδιος με γυμνά
χέρια με το θηρίο και το έπνιξε. Στη συνέχεια προσπάθησε να το γδάρει, αλλά και
αυτό στάθηκε αδύνατο. Η Θεά Αθηνά του συνέστησε να χρησιμοποιήσει τα δόντια του
ίδιου του ζώου, όπως και έκανε ο Ηρακλής, καταφέρνοντας τελικά να του πάρει το
δέρμα.
Ο ήρωας φόρεσε την
«λεοντή» (δέρμα, τομάρι λέοντος) και πήγε στον Ευρυσθέα να του πει ότι εκτέλεσε
την πρώτη αποστολή του. Μόλις τον είδε να μπαίνει ο Ευρυσθέας τρομοκρατήθηκε,
νομίζοντας ότι επρόκειτο για το ίδιο το Λιοντάρι, και κρύφτηκε σε ένα πιθάρι. Ο
Ηρακλής κράτησε την λεοντή και τη φορούσε πάντα στο εξής σαν πανοπλία.
Όταν ο ήρωας έφτασε στη
Νεμέα για να σκοτώσει το λιοντάρι τον φιλοξένησε ο Μόλορχος, ένας ντόπιος
βοσκός. Ο Μόλορχος, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν ο πρώτος άνθρωπος που απέδωσε
στον Ηρακλή θεϊκές τιμές.
Το νεκρό σώμα του Λέοντος
μεταφέρθηκε από τους Θεούς στον ουρανό και σχημάτισε τον Αστερισμό του Λέοντα.
Οι αρχαίοι Έλληνες εξηγούν
με πολύ ορθολογικό και όμοιο, με τις σημερινές επιστημονικές εξηγήσεις, τρόπο
την δημιουργία του κόσμου. Ο Ησίοδος λέει πως αρχικά υπήρχε χάος και σιγά-σιγά
μέσα από περίπλοκες διαδικασίες που περιλαμβάνουν ζευγάρωμα των αρχικών
στοιχείων του σύμπαντος ο κόσμος στην οικεία και γνώριμη μορφή του. Επειδή κάθε
κόσμος χρειάζεται την θεϊκή του αναφορά μαθαίνουμε πως μέσα από μία σειρά
περιπετειών ο Δίας κατόρθωσε να επιβιώσει μετά την προφητεία που πήρε ο πατέρας
του, Κρόνος, ώστε να γίνει ο μελλοντικός κύριος θεών και ανθρώπων.
Στο μύθο του λιονταριού
της Νεμέας το θεϊκό στοιχείο κατεβαίνει από τα ουράνια στρώματα και βρίσκει
άξιο εκπρόσωπο στο πρόσωπο του Ηρακλή, οποίος με την υπεράνθρωπη δύναμή του
γίνεται γέφυρα μεταξύ θεών και ανθρώπων. Οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι φανερώνουν
τις σχέσεις συνάφειας μεταξύ θεϊκού και ανθρώπινου στοιχείου. Σέβονται τις
βουλές των θεών αλλά χωρίς και τα πάθη των ανθρώπων ο κόσμος δεν θα είχε την
ίδια ποικιλομορφία και ενδιαφέρον.
Πηγές:
Λήμματα Βικιπαίδεια
Ελληνική μυθολογία
Θεογονία Ησιόδου
Λέων της Νεμέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου