Επιμενίδης ο Κρής

Επιμενίδης ο Κρής

Η απίστευτη ιστορία του εποποιού από την Κρήτη

Ο Επιμενίδης έζησε τον 7ον αιώνα π.Χ. στην Κρήτη. Ήταν μάντις, εποποιός, ιατροφιλόσοφος και καθαρτής. Εθεωρείτο από τους συγχρόνους του σπάνιος άνθρωπος και ότι άνηκε στην σφαίρα του θείου. Ή ψυχή του μπορούσε να εξέλθει από το σώμα κατά βούληση για όσο χρονικό διάστημα ήθελε και πάλι να επανέλθει. Διηγούνται και άλλα πολλά απίστευτα για την ζωή του, όπως ότι ήταν βαθύς γνώστης των θεϊκών αληθειών και ότι επικοινωνούσε με το θείον. Συγγραφείς, όπως ο Διογένης ο Λαέρτιος και ο ιστορικός Θεόπομπος, μας παραδίδουν την θαυμαστή ζωή του ανδρός. Ακόμη τον αναφέρουν ο Πλούταρχος, ο Αριστοτέλης, ο Ψελλός και άλλοι.

Γράφει η Αναστασία Σταματοπούλου

Ήταν υιός του Φαιστία ή του Δωσιάδου ή του Αγησάρχου και της Βλάστας από την Φαιστό, πού κατοικούσαν στην Κνωσό. Κάποια ημέρα, όταν ήταν παιδί, τον έστειλε ο πατέρας του να αναζήτηση ένα χαμένο αρνί. Ο Επιμενίδης ψάχνοντας στον αγρό εισήλθε σε ένα σπήλαιο, ήταν και μεσημέρι, οπότε ξαπλώνοντας για λίγο, όπως νόμισε, αποκοιμήθηκε. Ξύπνησε όμως μετά 57 ολόκληρα χρόνια. Έτρεξε αμέσως να βρει το αρνάκι του, νομίζοντας πώς είχε περάσει λίγος χρόνος, άλλα τα πάντα γύρω του έδειχναν αλλαγμένα και άλλοι άνθρωποι, ήσαν εκεί. Επέστρεψε στην πόλη και την οικία του, όπου τον ερώτησαν ποιος είναι! Είδε τον μικρότερο αδελφό του, ήδη γέροντα φυσικά, συστήθηκε σε όλους και πληροφορήθηκε τα καθέκαστα. Το θαυμαστό τούτο γεγονός διαδόθηκε και όλοι τον είπαν «θεοφιλέστατο».

Από τότε του παρουσιάσθηκαν μαγικές υπερφυσικές δυνάμεις. Προικίσθηκε με μαντικές ικανότητες, γνώσεις και σοφία. Στην μακρόχρονη ζωή του έδωσε μεγάλη έμφαση στις θρησκευτικές τελετουργίες, ίδρυσε ιερά, εγκαινίασε θυσίες και έκανε καθαρμούς.

Όπως είναι φυσικό, η ζωή του τροφοδότησε ιστορίες και θρύλους. Οι Κρήτες έλεγαν ότι είναι ένας από τους παλαιούς Κουρήτες και Κορύβαντες και του προσέφεραν θυσίες. 

Ονόμαζε τον εαυτό του Αιακό (εννοούσε μετεμψύχωση) και διατηρούσε μακριά κόμη σε αντίθεση με την Κρητική συνήθεια. Έλεγε πώς είχε ζήσει πολλές ζωές. Δεν τον έβλεπαν να τρώει ούτε είχε κενώσεις. Ρουφούσε μόνον λίγο από κάποιο έδεσμα, πού του είχαν δώσει οι Νύμφες και το εφύλασσε επιμελώς σε νύχι βοδιού. Σώζεται τουλάχιστον μία επιστολή του προς τον Σόλωνα με συμβουλές πολιτικού περιεχομένου. Έφθασε να συγκαταριθμήται με τους 7 σοφούς. Κατά το λεξικό Σουΐδα ήτο σπουδαιότερος των 7 σοφών:

«γέγονε δέ επί της λ Όλυμπιάδος, ώς προτερεύειν και

των ζ  κληθέντων σοφών, ή και έπ' αυτών γενέσθαι».

Τον 4ο αι. π.Χ. έζησε ο ιστορικός Θεόπομπος από την Χίο, ο όποιος έγραψε την ιστορία του Φιλίππου της Μακεδονίας και το βιβλίο «θαυμάσια». Στα 6 σωζόμενα αποσπάσματα του διηγείται απίστευτες και παράξενες ιστορίες, μαζί και τον θαυμαστό βίο του Επιμενίδη. Προσπάθησε όμως να εξήγησει κάπως με την λογική, ως Έλλην, τον μακροχρόνιο ύπνο, εισάγοντας μία πρώτη αντίληψη της σχετικότητας του Χρόνου!

«...γηράσαί τε εν τοσαύταις ήμέραις αυτόν όσαπερ

έτη κατεκοιμήθη και γάρ τουτό φησι θεόπομπος...»

Για τις ιστορίες του αυτές πολλοί τον είπαν «ταλαντούχο αφηγητή μύθων». Άλλοι πάλι έλεγαν ότι ο Επιμενίδης δεν κοιμήθηκε άλλα ζούσε στα δάση συλλέγοντας βότανα. Κάποτε ψέγοντας τους άπιστους Κρήτες είπε: «άεΐ ψευσται, κακά θηρία, γαστέρες άργαί» τά λόγια του δε αυτά επανέλαβε ό Απόστολος Παύλος στην προς Τίτο επιστολή του.

Κατά την μς Ολυμπιάδα, συγκεκριμένως το 596 π.Χ., οι Αθηναίοι υπέφεραν από λοιμό πανούκλας και η Πυθία χρησμοδότησε καθαρμούς. Ήταν το γνωστόν Κυλώνειον άγος (Θουκυδίδης Α. 126-7) τότε πού ο Αθηναίοι απέδωσαν τον λοιμό στο ανοσιούργημα να φονευθούν ικέτες. Έστειλαν τον Νικία του Νικαράτου στην Κρήτη να φέρει τον γέροντα πια Έπιμενίδη, ό οποίος απάλλαξε την πόλη. Λεπτομέρειες μας δίδει ο Διογένης Λαέρτιος και η «Αθηναίων Πολιτεία» του Αριστοτέλους. Οι Αθηναίοι ευγνώμονες όρισαν χρηματική ανταμοιβή, την οποίαν δεν εδέχθη, άλλα τους προσκάλεσε σε συμμαχία με τους Κνωσίους:

«Αθηναίοι δε τάλαντον εψηφίσαντο δούναι αύτω και ναυν την ες

Κρήτην απάξουσαν αυτόν, ο δε το μεν αργύριον ου προσήκατο,

φιλίαν δε και συμμαχίαν εποιήσατο Κνωσίων και Αθηναίων».

Άλλα και την Δήλον εκκαθάρισε, συμβουλεύοντας να απομακρύνουν από το ιερό νησί τους τάφους και να μην θάπτουν του λοιπού σε αυτό. Σε άλλη επίσκεψη του στο κλεινόν Άστυ προείπε την εισβολή των Περσών δέκα έτη πριν. Επηρέασε τους Αθηναίους προετοιμάζοντας τους για τα νομοθετικά μέτρα του Σόλωνος (430 ή 440 - 559 π.Χ.) σχετικώς με την σοβαρότητα της λατρείας και τον εξευγενισμό των πένθιμων τελετών.

Κατά τον Αριστοτέλη (Πολιτεία 1252 β, 15) ο Επιμενίδης ονόμαζε «ομοκάπους» ή «ομοκάπνους» τα μέλη του οίκου, ως συναθροιζομένους γύρω από την κοινή εστία, ιερόν σημείο κάθε οίκου.

Ο προικισμένος Επιμενίδης άκουε και φωνές, κάποτε πού επιστατούσε στο κτίσιμο ιερού αφιερωμένου στις Νύμφες, μία ουράνια φωνή του είπε: «Επιμενίδη, μή Νυμφών, άλλα Διός»!

Ο Φλέγων λέγει στο «Περί μακρόβιων» έργον του ότι έζησε 157 έτη, οι Κρήτες πάλι 299 και ο Ξενοφάνης από τον Κολοφώνα 154. Κάποιος Σωκράτης από την Λακωνία διηγείτο ότι, όταν πέθανε, οι Λακεδαιμόνιοι διεφύλαξαν το σώμα του, υπακούοντας σε σχετικό χρησμό. Τότε το δέρμα του βρέθηκε κατάστικτο με γράμματα, αναγραφές χρησμών! Έτσι έμεινε ή παροιμία «Επιμενίδειον δέρμα» για όσους αποταμιεύουν. Οι Αργείοι έλεγαν ότι οι Λακεδαιμόνιοι είχαν σκοτώσει τον Επιμενίδη, επειδή ήσαν δυσαρεστημένοι από τις προφητείες του, και ότι εκείνοι κήδευσαν το σώμα του στην πόλη των.

O Επιμενίδης στάθηκε χρήσιμος σε πολλές πόλεις και σε όσους ζητούσαν βοήθεια με τους καθαρμούς, τις προφητείες και την διορατικότητα του:

«λέγεται δε και πρώτος οικίας και αγρούς καθήραι και ιερά ίδρύσασθαι».

Άφησε και γραπτά, άλλα πεζά και άλλα έμμετρα. Παραδίδεται ένας τίτλος «θεογονία» και ποίημα για την γένεσιν των Κουρητών και των Κορυβάντων, ανερχόμενα συνολικώς σε 5.000 στίχους. Η ναυπήγηση της Αργούς και οι περιπέτειες της Αργοναυτικής εκστρατείας του έδωσαν έμπνευση 6500 στίχων το ποίημα του για τους Μίνωα και Ραδάμανθυ ήταν 4000 στίχων. Από τα πεζά: «Περί θυσιών και του έν Κρήτη πολιτεύματος». Έγραψε ακόμη για καθαρμούς και πολλά μυστήρια και αινιγματικά. Από το περί Χρησμών βιβλίον του επηρεάσθηκε όο σπουδαίος των Αλεξανδρινών χρόνων Καλλίμαχος ο Κυρηναίος για τον 'Ύμνο του στον Δία.

Έτσι ο Επιμενίδης έγινε θρυλική προσωπικότητα με τα υπερφυσικά και παράδοξα γεγονότα, πού σημάδεψαν την ζωή του.

ΚΥΡΙΟΤΕΡΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

*  Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας, Αλεξάνδρου Ρ. Ραγκαβή, Έκδ. Α. Κωνσταντινίδου, 1888

*  Διογένης ο Λαέρτιος (Α  1 09 κ. εξ.)

* Πρακτικά Α' Παγκ. Συνεδρίου Η Αρχαία Ελλάς & ο Σύγχρονος Κόσμος, Όλυμπία 1997 Αν. & Ν. Κυλάφη, Έκδ. Παν/μίου Πατρών (σελ.79 κ.έξ.)

*  Λεξικόν Σουΐδα, Έκδ. Γεωργιάδη

* Εγκυκλοπαίδεια Παπύρου, 1964

*  Διαδίκτυον

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ (ΔΕΚ. 2009)